THEPOWERGAME
Ένα ψυχρό απόγευμα στις αρχές Φεβρουαρίου στη Γινγκσάνγκ, μια πόλη στην κεντρική επαρχία Ανχούι, τα αφεντικά περισσότερων από 100 μεγάλων τοπικών ιδιωτικών επιχειρήσεων, χωρίς καν να βγάλουν τα μπουφάν τους, κάθισαν πίσω από τα έδρανα μιας αίθουσας συνεδριάσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος. Τρεις αξιωματούχοι, πλαισιωμένοι από «κόκκινες» σημαίες, έλαβαν τον λόγο για να εξηγήσουν κάποιες νέες διαδικασίες. Οι επιχειρηματίες βρίσκονταν εκεί για να μάθουν πώς να ξαναγράψουν το καταστατικό της εταιρείας τους, ώστε να καθορίσουν τον ρόλο του κόμματος.
Οι αξιωματούχοι ήταν από τη Ρυθμιστική Αρχή της Αγοράς της Γινγκσάνγκ, η οποία χειρίζεται τις εγγραφές των εταιρειών. Παράλληλα, εποπτεύει τις κομματικές επιτροπές εντός των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες το κόμμα προσπαθεί να διασφαλίσει ότι όλο και περισσότερες επιχειρήσεις έχουν ενσωματωμένη κομματική οργάνωση. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2012, ο Xi Jinping έχει εντείνει την προσπάθεια. Μέχρι το 2015 οι κρατικές επιχειρήσεις πιέστηκαν να κατοχυρώσουν έναν ηγετικό ρόλο για το κόμμα στο καταστατικό τους. Έκτοτε η πίεση αυξάνεται και στις ιδιωτικές. Ορισμένες εταιρείες με ξένες επενδύσεις αισθάνονται επίσης την πίεση. Στις αίθουσες συνεδριάσεων και τα εργοστάσια, το κόμμα αυξάνει τη δύναμή του.
Βέβαια, ήταν ήδη ισχυρή πριν αρχίσει αυτή η εισβολή. Σε ένα μονοκομματικό κράτος, οι αξιωματούχοι του κυβερνώντος κόμματος είναι φυσικό να έχουν την εξουσία. Αλίμονο σε όποιο ιδιωτικό αφεντικό τους «προδώσει» (όπως θυμήθηκαν τα τελευταία χρόνια αρκετοί από τους διευθύνοντες των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας). Όλοι γνωρίζουν ότι η θέση ενός ατόμου στο κόμμα είναι σημαντικότερη από τον κυβερνητικό του ρόλο. Ένας δήμαρχος υπάγεται πάντα στον τοπικό γραμματέα του κόμματος. Κανένας επικεφαλής υπουργείου δεν συμμετέχει στο ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων του κόμματος, τη Μόνιμη Επιτροπή του Πολιτικού Γραφείου, η οποία έχει επτά μόνο μέλη, ούτε καν στο Πολιτικό Γραφείο, το οποίο έχει 24.
Μερικές φορές είναι δύσκολο για κάποιον ξένο να διακρίνει τον τρόπο με τον οποίο το κόμμα ασκεί την εξουσία: είναι πανταχού παρούσα, αλλά συχνά είναι δύσκολο να τη δει. Δείτε, για παράδειγμα, την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών με έδρα το Πεκίνο, ένα πολυμερές ίδρυμα που δημιουργήθηκε το 2016 από την Κίνα, τον μεγαλύτερο μέτοχό της. Οι κομματικοί κανονισμοί απαιτούν ότι όπου τρεις ή περισσότεροι εργαζόμενοι σε έναν εργασιακό χώρο είναι μέλη του κόμματος, οφείλουν να δημιουργούν κομματικό παράρτημα. Ένα παράρτημα με επτά ή περισσότερα μέλη θα πρέπει να διορίσει έναν γραμματέα του κόμματος. Η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών δεν έχει δηλωμένη κομματική δομή. Ωστόσο, ο πρόεδρός της, Jin Liqun, είναι μέλος του κόμματος και είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι πολλοί από τους Κινέζους συναδέλφους του είναι επίσης.
Τον περασμένο μήνα ο Bob Pickard, ένας Καναδός που εργάζεται στο Πεκίνο ως επικεφαλής επικοινωνίας της Τράπεζας, παραιτήθηκε, λέγοντας ότι η Τράπεζα «κυριαρχείται» από ανθρώπους του κόμματος (το καταστατικό της τράπεζας αναφέρει ότι οι αποφάσεις της δεν θα επηρεάζονται από τον «πολιτικό χαρακτήρα» οποιουδήποτε μέλους της). Ο Καναδάς, ο οποίος είναι μέλος, ανακοίνωσε ότι παγώνει τους δεσμούς του με την Τράπεζα, εν αναμονή της διερεύνησης των ισχυρισμών του κ. Pickard, οι οποίοι έχουν διαψευστεί από την Κίνα. Ο ρόλος του κόμματος μπορεί να είναι δύσκολο να αποδειχθεί. «Είναι δύσκολο να συνδέσουμε τις τελείες μεταξύ τους», λέει ο κ. Pickard για τους πρώην συναδέλφους του στην Τράπεζα, τους οποίους υποπτεύεται ότι είναι μέλη του κόμματος. «Αλλά είναι σαφές ότι υπάρχει μια υπόγεια, άτυπη ή αδιαφανής κατάσταση όπου αυτή η ομάδα ασκεί εξουσία. Ως συλλογικότητα; Αυτό μένει να αποδειχθεί».
Σε άλλους χώρους εργασίας, ωστόσο, το κόμμα επιθυμεί να έχει εμφανή ρόλο. Πάνε οι μέρες που τα παραρτήματα του κόμματος συχνά ντρέπονταν να λειτουργήσουν ανοιχτά σε μη κρατικές οντότητες, όπως ιδιωτικές επιχειρήσεις και ΜΚΟs. Τώρα τα παραρτήματα βγαίνουν «πίσω από την κουρτίνα», όπως το θέτει η κομματική βιβλιογραφία, και το κόμμα γίνεται πολύ πιο διεκδικητικό όσον αφορά τη διασφάλιση του ότι αυτά τα παραρτήματα θα έχουν κάτι περισσότερο από έναν απλό λόγο στην οργάνωση της ψυχαγωγίας των εργαζομένων.
Οι κρατικές επιχειρήσεις έχουν ήδη χαράξει τον δρόμο στην επαναδιατύπωση των καταστατικών. Όλοι όσοι ελέγχονται από την κεντρική κυβέρνηση το έκαναν για να αποσαφηνίσουν την κυρίαρχη θέση του κόμματος. Όπως απαιτείται, έχουν επίσης μεριμνήσει ώστε ο γραμματέας του κόμματος της εταιρείας να κατέχει ταυτόχρονα τη θέση του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου (αν αυτό δεν συνέβαινε ήδη).
Ορισμένες επιχειρήσεις με ξένες επενδύσεις σε κοινοπραξίες με κρατικές έχουν δεχθεί πιέσεις να ακολουθήσουν το παράδειγμα. Το 2017 το Εμπορικό Επιμελητήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πεκίνο χαρακτήρισε το γεγονός αυτό θέμα «μεγάλης ανησυχίας», που θα μπορούσε να έχει «σοβαρές συνέπειες στην ανεξάρτητη λήψη αποφάσεων» αυτών των εταιρειών. Ωστόσο, ένας δυτικός δικηγόρος που ασχολείται με τέτοιες υποθέσεις λέει ότι τα αιτήματα των κρατικών εταίρων για όρους που σχετίζονται με το κόμμα στα καταστατικά των κοινοπραξιών έχουν γίνει έκτοτε «συνήθης πρακτική». Δεν υπάρχει, λέει, «κανένας τρόπος να πει κανείς όχι». Ένας ξένος επιχειρηματίας δηλώνει ότι ο κρατικός εταίρος στην εταιρεία του έγινε πρόσφατα πιο απαιτητικός στο να ζητείται η γνώμη του επικεφαλής του κόμματος για μεγάλες αποφάσεις.
Όπως υποδηλώνει η συνάντηση στη Γινγκσάνγκ, ο ιδιωτικός τομέας βρίσκεται πλέον όλο και περισσότερο στο στόχαστρο του κόμματος. Στους συμμετέχοντες ειπώθηκε ότι η προσπάθεια αναθεώρησης του καταστατικού αποσκοπεί στη «διατήρηση και ενίσχυση της ολόπλευρης ηγεσίας του κόμματος στις ιδιωτικές επιχειρήσεις». Τα αναθεωρημένα άρθρα θα πρέπει να καθορίζουν τη στελέχωση του κομματικού παραρτήματος, να δεσμεύουν τη χρηματοδότησή του και να ενσωματώνουν το κόμμα στη «δομή της εταιρικής διακυβέρνησης», αναφέρει ένας απολογισμός των κομματικών Αρχών της Γινγκσάνγκ.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί το κόμμα για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να λειτουργεί στις κρατικές επιχειρήσεις εφαρμόζεται πλέον συχνά και στις ιδιωτικές. «Αμφίδρομη είσοδος και διασταυρούμενος διορισμός», είναι η διατύπωση. Σημαίνει, στην ουσία, ότι η διοίκηση της εταιρείας και η ηγετική ομάδα του κομματικού κλάδου θα πρέπει να συγχωνεύονται.
Κάτι τέτοιο μπορεί να αποφεύγει τη σύγκρουση μεταξύ των δύο δομών, αλλά δίνει επίσης στο κόμμα σημαντικό λόγο στους διορισμούς. Κατ’ αρχάς, αυτό λειτουργεί μόνο αν όλα τα πιο υψηλόβαθμα στελέχη είναι μέλη του κόμματος. Σε αντίθεση με τις κρατικές επιχειρήσεις, αυτό δεν συμβαίνει συχνά στις ιδιωτικές. Οι τοπικοί αξιωματούχοι εκθειάζουν συνήθως το σύστημα, ακόμα κι αν δεν διατάζουν την υιοθέτησή του. Μέχρι το 2021 στην πόλη Chengde, σύμφωνα με τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, τα αφεντικά σχεδόν του ενός τετάρτου των ιδιωτικών επιχειρήσεων ήταν επίσης αρχηγοί του κόμματος. Οι αξιωματούχοι αρέσκονται να μιλούν για τη δημιουργία ενός «σύγχρονου επιχειρηματικού συστήματος με κινεζικά χαρακτηριστικά» μεταξύ των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Αυτός είναι ένας άλλος όρος, δανεισμένος από τις κρατικές επιχειρήσεις. Σημαίνει ότι δίνεται κεντρικός ρόλος στους κομμουνιστές.
Ένας από τους στόχους του κόμματος είναι σαφώς η διασφάλιση ότι μόνο όσοι είναι έμπιστοι του κόμματος παίρνουν τις κορυφαίες θέσεις εργασίας. Το 2020 ο Ye Qing, αντιπρόεδρος της (ελεγχόμενης από το κόμμα) All-China Federation of Industry and Commerce, δήλωσε ότι, στο πλαίσιο της οικοδόμησης ενός σύγχρονου επιχειρηματικού συστήματος, τα παραρτήματα του κόμματος στις ιδιωτικές επιχειρήσεις θα πρέπει να έχουν «καθοδηγητική εξουσία» επί των αποφάσεων προσωπικού. Τα τμήματα ανθρώπινου δυναμικού θα πρέπει να τελούν υπό κομματικό έλεγχο, δήλωσε. Ένα βιβλίο σχετικά με τον κομματικό ρόλο σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, που δημοσιεύθηκε το 2010 από το τμήμα προσωπικού του κόμματος, κατέστησε τον σκοπό σαφή: «Η μη κρατική οικονομία καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της εθνικής οικονομίας… Αν οι κομματικές οργανώσεις δεν την ελέγξουν, άλλες πολιτικές δυνάμεις θα εκμεταλλευτούν την αδυναμία [μας]».
Ωστόσο, μερικές φορές είναι ασαφές πόσο μεγάλη διαφορά κάνουν οι κομματικές δομές, σε αντίθεση με την εξουσία του κόμματος γενικά, στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Τα αφεντικά των εταιρειών έπρεπε πάντα να συμφιλιώνονται με τους κομματικούς αξιωματούχους για να κάνουν τις δουλειές τους. Οι εργαζόμενοι που είναι μέλη του κόμματος μπορεί να έχουν κάποια επιρροή, αλλά μπορούν ακόμα να απολυθούν. Η αφοσίωσή τους είναι συχνά περισσότερο στην επιχείρηση, παρά στο κομματικό τμήμα (το οποίο, σε διαμάχες μεταξύ εργαζομένων και διοίκησης, συχνά προτιμά να παίρνει το μέρος της τελευταίας). Το κόμμα κάνει λόγο για «κρυφά» μέλη στις επιχειρήσεις: άτομα που προτιμούν να μην αποκαλύπτουν την κομματική τους ταυτότητα ή να μην εμπλέκονται σε κομματικές υποθέσεις, επειδή θέλουν να αποφύγουν την ταλαιπωρία και την απόσπαση της προσοχής τους από την εργασία. Σε ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε το 2021, ο Daniel Koss του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ αναφέρει ότι το κόμμα ανησυχεί για το ενδεχόμενο ορισμένα από τα παραρτήματά του να «φατριοποιηθούν», δηλαδή να τους επιβάλλονται συγγενείς αφεντικών που τυχαίνει να είναι μέλη του κόμματος στην ίδια εταιρεία.
Τέτοια προβλήματα, ωστόσο, δεν θα αποτρέψουν το κόμμα να προσπαθήσει να ενισχύσει την παρουσία του. Στην περιοχή οικονομικής-τεχνολογικής ανάπτυξης Tianjin, έναν επιχειρηματικό θύλακα νοτιοανατολικά του Πεκίνου, σχεδόν όλες οι ιδιωτικές επιχειρήσεις με περισσότερους από 100 υπαλλήλους έχουν εγγράψει το κόμμα στο καταστατικό τους τα τελευταία τρία χρόνια, λέει η διοίκηση της ζώνης. Προσθέτει ότι περισσότερες από 150 επιχειρήσεις εκεί, μεταξύ των οποίων και ξένες, έχουν διοργανώσει εκδηλώσεις για να γιορτάσουν την παρουσία του κόμματος στο εργατικό τους δυναμικό. Θα υπάρξουν πολλά ακόμη τέτοια «γλέντια», καθώς το κόμμα προχωράει μπροστά.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
