Η Ευρώπη αποχαιρετά τα μικρά αυτοκίνητα

Το να τοποθετήσεις ένα Peugeot 208, το δημοφιλέστερο αυτοκίνητο της Ευρώπης πέρυσι, δίπλα σε ένα Ford F-150, το αντίστοιχο αμερικανικό, είναι σαν να συγκρίνεις ένα Τσιουάουα με έναν Γερμανικό μολοσσό. Και τα δύο έχουν τέσσερις τροχούς και συνήθως εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό: να μεταφέρουν τον οδηγό από το ένα σημείο στο άλλο. Πέρα τούτου, τα υπόλοιπα κοινά στοιχεία τους είναι ελάχιστα. Το Ford F-150 ζυγίζει πάνω από δύο τόνους, δύο φορές περισσότερο από το Peugeot. Ο οδηγός στο αμερικανικό φορτηγάκι κάθεται μισό μέτρο ψηλότερα από τον Γάλλο που «καταβροχθίζει» την άσφαλτο στο οικογενειακό του μικρομεσαίο. Ξεχάστε το επίπεδο κρεβάτι που είναι προσαρτημένο στο πίσω μέρος του Ford – το εσωτερικό του και μόνο μοιάζει πιο ευρύχωρο από ολόκληρο το ευρωπαϊκό αυτοκίνητο. Ένας Παριζιάνος οδηγός, σίγουρος για τις ικανότητές του στο παρκάρισμα, θα μπορούσε κάλλιστα να προσπαθήσει να στριμώξει το όχημά του μέσα στην καμπίνα του αμερικανικού μεγαθήριου.

Όταν πρόκειται για την αυτοκίνηση, οι Ευρωπαίοι θεωρούσαν εδώ και καιρό ότι το μέγεθος δεν έχει σημασία. Η ήπειρος ήταν συνυφασμένη με μικροσκοπικά αυτοκίνητα που κινούνταν από κινητήρες που θα ντρόπιαζαν τις αμερικανικές χορτοκοπτικές μηχανές. Ωστόσο, ό,τι έλειπε από τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα σε κυλίνδρους, το αναπλήρωναν σε va va voom. Το Fiat 500, το Volkswagen Beetle, το Austin Mini, το Citroën 2CV, ακόμα και τα μονότονα Trabants της Ανατολικής Γερμανίας, όλα έγιναν σύμβολα της ποπ κουλτούρας, αναπόσπαστο κομμάτι της ιδέας του τι σήμαινε η Ευρώπη όσο και ο κινηματογράφος Nouvelle Vague ή η βόλτα με μια Vespa καπνίζοντας τσιγάρο. Δυστυχώς, αυτά τα βιομηχανικά διαμάντια οδηγούνται στη χωματερή. Από τις αρχές του αιώνα τα αυτοκίνητα που πωλούνται στην ΕΕ έχουν κερδίσει πάνω από 200 κιλά κατά μέσο όρο – το ένα τρίτο ενός αρχικού Fiat 500. Έχουν γίνει ψηλότερα, φαρδύτερα και μακρύτερα, ενώ νόμιμα δεν μεταφέρουν περισσότερους επιβάτες. Τα σπορ οχήματα (SUVs), τα ογκώδη αυτοκίνητα που είναι κομμένα και ραμμένα για τις αμερικανικές πεδιάδες, κυριαρχούν όλο και περισσότερο στα αστικά τοπία από το Ελσίνκι μέχρι την Αθήνα.

Τα στενά αυτοκίνητα της Ευρώπης υπήρξαν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας, της γεωγραφίας και της οικονομίας της. Ενώ η Αμερική άνετα αναδιαμόρφωσε τις πόλεις και τα προάστια για να φιλοξενήσει ευρύχωρα Chevrolet, η Ευρώπη παρέμεινε στους μεσαιωνικούς δρόμους της και κατασκεύασε τα αυτοκίνητά της για να χωρέσουν σε αυτούς (με δυσκολία). Οι δασμοί στα καύσιμα ήταν υψηλοί στην Ευρώπη (η οποία εισάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της), οπότε οι οδηγοί προτιμούσαν πιο οικονομικούς κινητήρες. Οι Αμερικανοί διανύουν τεράστιες αποστάσεις για δουλειά και αναψυχή, ενώ οι Ευρωπαίοι αρκούνται ενίοτε στα λεωφορεία, ποδήλατα και τρένα. Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι η Ευρώπη αγκάλιασε τη μαζική αυτοκίνηση στις ισχνές δεκαετίες μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οι άνθρωποι λαχταρούσαν την ελευθερία που τους παρείχε η προσωπική αυτοκίνηση και δεν τους πείραζε αν το κεφάλι τους έβγαινε έξω από την ηλιοροφή τη στιγμή που μπορούσαν να έχουν κάτι δικό τους. Η Ευρώπη μετέτρεψε ακόμα και τη φήμη της για τα μικροσκοπικά αυτοκίνητα σε πλεονέκτημα μάρκετινγκ: το 1959 μια διαφήμιση για το Volkswagen Beetle προέτρεπε τους Αμερικανούς να «Think Small». (Οι έφηβοι εκεί που διασκέδαζαν στο πίσω μέρος των ευρύχωρων Cadillac και των στέισον βάγκον είχαν μάλλον άλλες ιδέες: ούτε καν δύο πρόθυμοι ακροβάτες δεν θα μπορούσαν να διασκεδάσουν στο πίσω μέρος ενός ευρωπαϊκού μικρομεσαίου οχήματος).

Για δεκαετίες οι μετέπειτα εκδόσεις των μικρών αυτών αυτοκινήτων διατήρησαν το ήθος τους. Όχι πια. Οι πωλήσεις των μικρών αυτοκινήτων στην ΕΕ έχουν μειωθεί σχεδόν στο μισό από το 2011, ενώ οι πωλήσεις των SUV έχουν τριπλασιαστεί. Η παραγωγή του μικρού Fiesta της Ford, το οποίο γοήτευε τους Ευρωπαίους επί 47 χρόνια, θα σταματήσει αυτό το μήνα. Το Volkswagen Golf, ένα πολύ βολικό αυτοκίνητο, λέγεται επίσης ότι οδεύει προς το τέλος της παραγωγής του. Οι δημοφιλείς μάρκες μικρών αυτοκινήτων που αντέχουν, όπως το Fiat 500 ή το Mini, κυκλοφορούν πλέον σε “φουσκωμένες” εκδόσεις. Το αρχικό Mini, που λανσαρίστηκε το 1959, ήταν αντάξιο του ονόματος του. Η τελευταία επανάληψη του μοντέλου που κυκλοφόρησε το 2001 ζυγίζει δύο φορές περισσότερο και είναι πάνω από ένα τέταρτο μακρύτερο. Ακόμα και οι κορυφαίοι κατασκευαστές αυτοκινήτων έχουν πάψει να σκέφτονται μικρότερα: η Porsche και η Ferrari απέκτησαν τη φήμη τους με ζωηρά διθέσια αυτοκίνητα, αλλά πλέον πωλούν και μεγάλα ογκώδη SUVs.

Η τάση για μεγαλύτερα αυτοκίνητα αρχικά φαίνεται περίεργη. Οι ευρωπαϊκές οικογένειες γίνονται όλο και μικρότερες: όταν κυκλοφόρησε το 1957, οι Ιταλοί έπρεπε να στριμώξουν κατά μέσο όρο 2,3 αδέλφια στο πίσω μέρος του Fiat 500. Τώρα υπάρχουν μόνο 1,3 για να χωρέσουν. (Η Fiat, όπως και η Peugeot και άλλες μάρκες, είναι τώρα κομμάτι της Stellantis, της οποίας ο μεγαλύτερος μέτοχος κατέχει μερίδιο στη μητρική εταιρεία του Economist). Οι δρόμοι της Φλωρεντίας ή της Κολωνίας δεν διαπλατύνονται. Η Ευρώπη φιλοδοξεί να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, τα μεγαλύτερα αυτοκίνητα, σε γενικές γραμμές, ρυπαίνουν περισσότερο.

Η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είναι ένας λόγος για τον οποίο τα μικρά αυτοκίνητα πάσχουν. Η νέα τεχνολογία για τη συμμόρφωση των βενζινοκίνητων μοντέλων με τους οικολογικούς κανόνες είναι ακριβή ανεξαρτήτως μεγέθους αυτοκινήτου: οι κατασκευαστές θεωρούν ευκολότερο να μετακυλήσουν το κόστος στους αγοραστές των ακριβών μεγάλων μοντέλων παρά των φθηνότερων μικρών. Η αγορά ενός ηλεκτρικού οχήματος (η Ευρώπη απαγόρευσε πρόσφατα τις πωλήσεις βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων μετά το 2035) συχνά σημαίνει ότι πρέπει να επιλέξουμε ένα μεσαίο αυτοκίνητο, δεδομένου ότι υπάρχουν ελάχιστα καλά μικρά ευρωπαϊκά ηλεκτρικά αυτοκίνητα στην αγορά. Οι κανονισμοί έχουν επίσης περιορίσει την ελκυστικότητα των μικρών κινητήρων. Στο παρελθόν, τα παιδιά τοποθετούνταν όπου χωρούσαν μέσα στο αυτοκίνητο. Στις μέρες μας τα παιδικά καθίσματα είναι υποχρεωτικά, αλλά για δοκιμάστε να δέσετε ένα νήπιο στην πίσω σειρά ενός δίθυρου αυτοκινήτου. Ζευγάρια που είχαν ένα κύριο αυτοκίνητο και ένα μικρότερο για τις μετακινήσεις τους κάποιες φορές αντικαθιστούν το μικρότερο με ένα ηλεκτρικό ποδήλατο για να κυκλοφορούν στις πόλεις, καθώς πολλοί δήμαρχοι προσπαθούν να περιορίσουν την οδήγηση με αυτοκίνητο. Τα οχήματα που παραμένουν στους δρόμους είναι έτσι μεγαλύτερα – παρά τις προσπάθειες των φορέων χάραξης πολιτικής να επιβραδύνουν την πορεία του μεγέθους με φόρους στα βαρύτερα μοντέλα.

Ciao, Cinquecento

Τελικά, τα «παχύτερα» αυτοκίνητα στην Ευρώπη είναι συνέπεια των παχύτερων πορτοφολιών. «Οι άνθρωποι αγοράζουν το αυτοκίνητο που μπορούν να αντέξουν οικονομικά», λέει ο Pedro Pacheco της εταιρείας ερευνών Gartner. «Εφόσον είναι εντός του προϋπολογισμού τους, το μεγαλύτερο είναι πάντα καλύτερο». Το τόξο της αυτοκινητικής προόδου είναι μεγάλο, αλλά κινείται προς πιο θολές, μεγαλύτερες ρόδες.

Η Ευρώπη θα πρέπει να κοιτάξει στον καθρέφτη και να συνειδητοποιήσει ότι χάνει κομμάτια της κληρονομιάς της που έκαναν την ήπειρο αυτό που είναι. Ένα από αυτά είναι η νοσταλγία, η ανάμνηση της αυτοκίνησης του παρελθόντος. Υπήρξε εποχή που κάποιος μεγάλωσε, μαλώνοντας με τον αδελφό του στο πίσω κάθισμα του οικογενειακού Mini που περιδιάβαινε τους δρόμους του Παρισιού. Αργότερα, ένα Peugeot 106 με κωμικά χαμηλή ισχύ αγωνίστηκε να κουβαλήσει αυτόν και τη νέα του νύφη σε λόφους στην Πορτογαλία κατά τον μήνα του μέλιτος. Παρά τα ελαττώματά τους, αυτά τα αυτοκίνητα είχαν ένα συγκεκριμένο «je ne sais quoi». Στις μέρες μας, τέτοια ταξίδια θα γίνονταν με SUVs: ευρύχωρα, πολυτελή και σύντομα παραδομένα στη λήθη.

© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com