THEPOWERGAME
Με μια πρώτη ματιά η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να έχει βγει από τη δύσκολη θέση. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο ετήσιος πληθωρισμός έχει μειωθεί στο 4%, ενώ πέρυσι είχε προσεγγίσει διψήφιο ποσοστό. Η ύφεση δεν βρίσκεται πουθενά στον ορίζοντα, ενώ η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ένιωσε άνετα να κάνει ένα διάλειμμα από την αύξηση των επιτοκίων. Μετά από το φρικτό 2022, οι χρηματιστηριακές αγορές πανηγυρίζουν: ο δείκτης S&P 500 των αμερικανικών επιχειρήσεων έχει αυξηθεί κατά 14% μέχρι στιγμής φέτος, ωθούμενος από την ανάκαμψη των μετοχών τεχνολογίας. Μόνο στη Βρετανία ο πληθωρισμός φαίνεται να έχει εμπεδωθεί ανησυχητικά.
Το ζήτημα είναι ότι το τέρας του πληθωρισμού δεν έχει πραγματικά «εξημερωθεί». Το πρόβλημα της Βρετανίας είναι το πιο οξύ. Εκεί, οι μισθοί και οι «βασικές» τιμές, οι οποίες δεν περιλαμβάνουν την ενέργεια και τα τρόφιμα, αυξάνονται κατά περίπου 7%, σε ετήσια βάση. Ωστόσο, ακόμα και τη στιγμή που τα κεντρικά ποσοστά αλλού μειώθηκαν καθώς το ενεργειακό σοκ εξασθένησε, ο πυρήνας του πληθωρισμού παραμένει απογοητευτικά επίμονος. Τόσο στην Αμερική όσο και στην ευρωζώνη ξεπερνά το 5%, ενώ ήταν υψηλός κατά το τελευταίο έτος. Σε ολόκληρο τον πλούσιο κόσμο πολλές κυβερνήσεις ρίχνουν λάδι στη φωτιά με δημοσιονομικά ελλείμματα τέτοιας κλίμακας που συνήθως παρατηρούνται κατά τη διάρκεια βαθέων οικονομικών υφέσεων.
Ως αποτέλεσμα, οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται ενώπιον δύσκολων επιλογών. Αυτό που θα κάνουν στη συνέχεια θα αντηχήσει σε όλες τις χρηματοπιστωτικές αγορές, απειλώντας με αβεβαιότητα και αναταραχή τους εργαζόμενους, τα αφεντικά και τους συνταξιούχους.
Οι επενδυτές μετοχών ελπίζουν ότι οι κεντρικές τράπεζες θα μπορέσουν να επαναφέρουν τον πληθωρισμό στους στόχους του 2% χωρίς να προκαλέσουν ύφεση. Όμως η ιστορία δείχνει ότι η μείωση του πληθωρισμού θα είναι επώδυνη. Στη Βρετανία τα επιτόκια των ενυπόθηκων δανείων αυξάνονται κατακόρυφα, προκαλώντας πόνο τόσο στους επίδοξους όσο και στους υφιστάμενους ιδιοκτήτες ακινήτων. Σπάνια η αμερικανική οικονομία έχει βγει αλώβητη από την αύξηση των επιτοκίων της Fed. Σύμφωνα με έναν υπολογισμό, το ποσοστό ανεργίας θα πρέπει να αυξηθεί στο 6,5% για να μειωθεί ο πληθωρισμός στο στόχο της Fed, κάτι που ισοδυναμεί με άλλα 5 εκατομμύρια ανέργους. Η αύξηση των επιτοκίων θέτει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στις πιο υπερχρεωμένες χώρες μέλη της ευρωζώνης, ιδίως στην Ιταλία.
Επιπλέον, οι κοσμικές δυνάμεις που ωθούν τον πληθωρισμό προς τα πάνω είναι πιθανό να ενισχυθούν. Η διαμάχη μεταξύ Αμερικής και Κίνας οδηγεί τις εταιρείες να αντικαταστήσουν τις αποτελεσματικές πολυεθνικές εφοδιαστικές αλυσίδες με πιο δαπανηρές τοπικές. Οι απαιτήσεις από τα δημόσια ταμεία να δαπανήσουν για τα πάντα, από την απεξάρτηση από τον άνθρακα έως την άμυνα, θα ενταθούν.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες ορκίζονται ότι είναι αποφασισμένοι να επιτύχουν τους στόχους τους. Θα μπορούσαν, αυξάνοντας τα επιτόκια, να καταστρέψουν αρκετή ζήτηση και να μειώσουν τον πληθωρισμό. Εάν τηρήσουν τον λόγο τους, η ύφεση θα φαινόταν πιο πιθανή από έναν ανώδυνο αποπληθωρισμό. Όμως το κόστος της πρόκλησης ύφεσης, σε συνδυασμό με τις μακροπρόθεσμες πιέσεις στον πληθωρισμό, υποδηλώνουν ένα άλλο σενάριο: οι κεντρικές τράπεζες να επιδιώξουν να αποφύγουν το εφιαλτικό τους συμβιβασμό, αυξάνοντας τα επιτόκια λιγότερο από όσο χρειάζεται για να πετύχουν τους στόχους τους και αντ’ αυτού να ζήσουν με υψηλότερο πληθωρισμό, π.χ. 3% ή 4%.
Αυτή η προσέγγιση θα έμοιαζε με τον «ευκαιριακό αποπληθωρισμό» που υποστήριζαν ορισμένοι διοικητές της Fed στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Αντί να προκαλέσουν σκόπιμα ύφεση για να μειώσουν τον πληθωρισμό, επεδίωκαν να το κάνουν παθητικά, από κύκλο σε κύκλο. Ωστόσο, οι σημερινές αγορές δεν είναι προετοιμασμένες για τέτοιες τακτικές. Η τιμολόγηση των κρατικών ομολόγων που συνδέονται με τον πληθωρισμό, για παράδειγμα, συνάδει με μέσες προσδοκίες πληθωρισμού 2,1% για τα επόμενα πέντε χρόνια και 2,3% για τα επόμενα πέντε μετά από αυτά. Ένας κόσμος με υψηλότερο διατηρήσιμο πληθωρισμό θα συνεπαγόταν επομένως μια κοσμογονική αλλαγή για τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Δυστυχώς, θα ήταν ευμετάβλητη, θα έφερνε σε δύσκολη θέση τους επενδυτές και τους νικητές αντιμέτωπους με τους ηττημένους.
Μια πηγή μεταβλητότητας θα μπορούσε να προέλθει από τη ζημιά στη φήμη των κεντρικών τραπεζών. Τις δεκαετίες από το 1980 και έπειτα διατυμπάνιζαν τη δέσμευσή τους σε στόχους. Ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια απέτυχαν να προβλέψουν τον επίμονο πληθωρισμό. Εάν στη συνέχεια επικροτήσουν τους ανεκπλήρωτους στόχους τους, ίσως να μην τις παίρνουν πλέον στα σοβαρά. Με τον καιρό θα μπορούσαν να χάσουν την ικανότητα να καθοδηγούν τις προσδοκίες των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους. Αυτές οι προσδοκίες θα μπορούσαν να αποσταθεροποιηθούν και να επιφέρουν διακυμάνσεις στις τιμές, προκαλώντας τον πληθωρισμό να κινηθεί ανοδικά.
Ο ευμετάβλητος πληθωρισμός θα έβλαπτε τις εταιρείες και τις μετοχές τους, καθώς θα δυσκόλευε τη διαχείριση του κόστους και τον καθορισμό των τιμών τους. Θα έβλαπτε σχεδόν κάθε κατηγορία περιουσιακών στοιχείων αυξάνοντας την πιθανότητα οι κεντρικές τράπεζες να σπεύσουν να προσαρμόσουν τα επιτόκια μετά από μια απροσδόκητη έξαρση. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιφέρει μεγάλες διακυμάνσεις στις πραγματικές αποδόσεις, ωθώντας τους επενδυτές να ζητήσουν έκπτωση ως αποζημίωση για την αβεβαιότητα, πιέζοντας τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων προς τα κάτω.
Το νέο καθεστώς θα μπορούσε να αποπροσανατολίσει τους επενδυτές και με άλλους τρόπους. Εάν οι κεντρικές τράπεζες ήταν πιο χαλαρές, αυτό θα ισοπέδωνε αρχικά τις τιμές των βραχυπρόθεσμων ομολόγων και θα πίεζε προς τα κάτω τις αποδόσεις τους. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς το σύστημα θα προσαρμοζόταν στον υψηλότερο πληθωρισμό, τα ονομαστικά επιτόκια θα αυξάνονταν ώστε τα πραγματικά επιτόκια να διατηρηθούν σταθερά. Εν αναμονή, οι τιμές των μακροπρόθεσμων ομολόγων θα έπεφταν. Οι επενδυτές θα μπορούσαν να σπεύσουν σε εμπορεύματα, ένα μέσο αντιστάθμισης του πληθωρισμού. Ωστόσο, η αθρόα προσέλευση στη μικροσκοπική αγορά των προθεσμιακών συμβολαίων, τα οποία είναι ευκολότερο να διαπραγματεύονται από τα φυσικά βαρέλια πετρελαίου, θα εγκυμονούσε τον κίνδυνο μιας φούσκας.
Ο υψηλότερος πληθωρισμός θα δημιουργήσει επίσης νέους νικητές και ηττημένους. Το πιο προφανές είναι ότι ο πληθωρισμός συνεπάγεται μια αυθαίρετη μεταφορά πλούτου από τους δανειστές στους δανειολήπτες, καθώς η πραγματική αξία του χρέους μειώνεται. Οι βαριά υπερχρεωμένοι δανειολήπτες, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο, μπορεί να αισθάνονται αγαλλίαση. Ωστόσο, καθώς οι επενδυτές ομολόγων συνειδητοποιούν ότι τους κοροϊδεύουν, θα μπορούσαν να τιμωρήσουν την απερισκεψία με υψηλότερο κόστος δανεισμού, μεταξύ άλλων και στις πλούσιες χώρες.
Αλυσιδωτές αντιδράσεις
Άλλες οικονομικές σχέσεις θα μπορούσαν επίσης να ενταθούν. Αν ο πληθωρισμός καταβρόχθιζε τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες των αποδόσεων κάθε χρόνο, οι επενδυτές θα άρχιζαν να βλέπουν με καχυποψία τις αμοιβές των διαχειριστών κεφαλαίων. Η αύξηση των αποδόσεων θα βελτίωνε την οικονομική υγεία πολλών συνταξιοδοτικών συστημάτων καθορισμένων παροχών, μειώνοντας την παρούσα αξία των μελλοντικών τους υποχρεώσεων. Ωστόσο, οι παροχές κατά τη συνταξιοδότηση δεν προστατεύονται πάντα πλήρως από τον πληθωρισμό, πράγμα που σημαίνει ότι η αγοραστική δύναμη ορισμένων συντάξεων θα είναι τελικά χαμηλότερη από την αναμενόμενη, γεγονός που θα τροφοδοτούσε την οργή των ψηφοφόρων.
Με άλλα λόγια, οι κεντρικές τράπεζες βρίσκονται πλέον με την πλάτη στον τοίχο. Κινούνται σε μια πορεία μεταξύ υψηλού πληθωρισμού και ύφεσης. Οι επενδυτές φαίνεται να πιστεύουν ότι η κατάσταση μπορεί ακόμα να έχει αίσιο τέλος, αλλά οι πιθανότητες κλίνουν στο να μην έχει.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
