Εσφαλμένο το επιχείρημα για τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών

Για τους επικριτές τους, τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών (CBDCs) είναι απλώς μια μόδα -μια λύση σε ένα ζητούμενο πρόβλημα. Για τους υποστηρικτές τους, τα CBDCs είναι η αναγκαία απάντηση σε έναν κόσμο που ψηφιοποιείται. Παντού, οι κεντρικοί τραπεζίτες εξετάζουν την ιδέα. Πρόσφατα κάποιοι υπέγραψαν ένα κείμενο υπέρ τους: τα CBDCs θα χρειαστούν για να κατοχυρώσουν την αξία του χρήματος σε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα χωρίς μετρητά. Πρόκειται για μια έννοια που θα μπορούσε να ωθήσει τις κυβερνήσεις να ανασυγκροτήσουν τα τραπεζικά τους συστήματα και τα συστήματα πληρωμών. Αντέχει όμως την περαιτέρω διερεύνηση;

Το επιχείρημα διατυπώθηκε πρόσφατα από την Τράπεζα της Αγγλίας, της οποίας η δημόσια διαβούλευση σχετικά με τα CBDCs λήγει στις 30 Ιουνίου. Τα πράγματα έχουν ως εξής. Οι άνθρωποι έχουν την εμπιστοσύνη να διατηρούν τραπεζικές καταθέσεις (χρήματα που εκδίδονται από τον ιδιωτικό τομέα), εν μέρει επειδή γνωρίζουν ότι μπορούν ανά πάσα στιγμή να τα αποσύρουν ως χαρτονομίσματα και κέρματα (χρήματα που εκδίδονται απευθείας από το κράτος). Ωστόσο, τα μετρητά στη φυσική τους μορφή μειώνονται, τόσο σε χρήση, όσο και χρησιμότητα. Δεν μπορείτε να τα ξοδέψετε στο Διαδίκτυο -ένας αυξανόμενος αριθμός καταστημάτων επιμένει στην ψηφιακή πληρωμή. Στερούμενες τη μετατρεψιμότητά τους σε χρήσιμα χρήματα που εκδίδονται από το Δημόσιο, οι τραπεζικές καταθέσεις ενδέχεται να χάσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα έναντι των αναδυόμενων ανταγωνιστών, που είναι ομοίως αποστασιοποιημένοι από το δημόσιο χρήμα, όπως τα stablecoins ή ακόμα και τα ξένα ψηφιακά νομίσματα.

Στη Βρετανία, το υπουργείο Οικονομικών και η Τράπεζα της Αγγλίας κρίνουν, επομένως, ότι ένα CBDC λιανικής είναι πιθανώς απαραίτητο «για να διασφαλιστούν η αξία και η ευρωστία όλων των νομισμάτων που κυκλοφορούν στο Ηνωμένο Βασίλειο», όπως το έθεσε ο sir Jon Cunliffe, αναπληρωτής διοικητής της τράπεζας. Σε παρόμοια ετυμηγορία έχει καταλήξει και η Φρανκφούρτη, όπου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να διασφαλίσει ότι «τα χρήματα που εκδίδουμε διατηρούν τον ρόλο τους ως νομισματικής άγκυρας», σύμφωνα με τον Fabio Panetta του διοικητικού συμβουλίου της τράπεζας.

Ωστόσο, το επιχείρημα ότι τα CBDCs θα χρειαστούν για να κατοχυρώσουν την αξία του χρήματος δεν πείθει. Επίσης, αποτυγχάνει να πιάσει τόπο στην Αμερική, όπου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν ενθουσιάζεται με αυτήν την ιδέα. «Το φυσικό νόμισμα μπορεί ουσιαστικά να εξαφανιστεί και όλα να εξακολουθούν να λειτουργούν», υποστήριξε ο Chris Waller της Fed. Ο David Andolfatto του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι συμφωνεί. Η απουσία του φυσικού χρήματος δεν θα είχε «καμία απολύτως συνέπεια», δηλώνει.

Τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι τα φυσικά μετρητά στηρίζουν την εμπιστοσύνη στις τράπεζες είναι αδύναμα. Οι καταθέτες στις περισσότερες πλούσιες χώρες μπορούν να επωφεληθούν από την ασφάλιση των καταθέσεων, η οποία πληρώνει μέχρι ένα ορισμένο όριο σε περίπτωση χρεοκοπίας των τραπεζών, από τη γνώση ότι οι κεντρικές τράπεζες θα δανείζουν ελεύθερα σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και από τη δυνατότητα μεταφοράς κεφαλαίων σε άλλες τράπεζες. Σε έγγραφο που αναφέρεται στη διαβούλευση της Τράπεζας της Αγγλίας, από τη Hanna Armelius της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας και δύο συν-συγγραφείς, σημειώνεται ότι με την εφαρμογή τέτοιων μέτρων «ούτε τα μετρητά, ούτε τα CBDCs φαίνονται θεμελιώδη για το νομισματικό [σύστημα]», αν και οι συγγραφείς εικάζουν ότι τα CBDCs θα μπορούσαν να υποστηρίξουν «μια αίσθηση ελέγχου» μεταξύ των καταθετών που δεν εμπιστεύονται τις τράπεζες.

Θα εμπιστεύονταν, ωστόσο, οι καταθέτες αυτοί τα CBDCs; Το σχέδιο πρότασης της Τράπεζας της Αγγλίας αφορά ένα CBDC «πλατφόρμας», στο οποίο το ψηφιακό νόμισμα θα φυλάσσεται σε ψηφιακά πορτοφόλια που θα προσφέρονται από τον ιδιωτικό τομέα. Για τους περισσότερους καταναλωτές ένα τέτοιο CBDC θα είναι «απολύτως διακριτό από τις συνήθεις καταθέσεις λιανικής», λέει ο George Selgin του Cato Institute, ενός αμερικανικού κέντρου μελετών. Το μοναδικό χαρακτηριστικό του πορτοφολιού CBDC -ότι θα υποστηρίζεται πλήρως από δημόσιο χρήμα- είναι κάτι που πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ήδη λανθασμένα ότι ισχύει για τις τραπεζικές καταθέσεις. Είτε κρατούνται σε πορτοφόλια, είτε όχι, φαίνεται αισιόδοξο να πιστεύει κανείς ότι τα CBDCs θα ενίσχυαν την εμπιστοσύνη στις τράπεζες μεταξύ των ιδιαίτερα δύσπιστων πελατών, δεδομένων των πολλών θεωριών συνωμοσίας που κυκλοφορούν σχετικά με τα σχέδια.

Οι παρανοϊκοί θα συνεχίσουν να λαχταρούν το ψυχρό, σκληρό χρήμα. Ευτυχώς, τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα μπορεί να συνεχίσουν να τους καθησυχάζουν, ακόμα και όταν η χρήση τους στις συναλλαγές μειώνεται. Σύμφωνα με τον κ. Waller, «το μόνο που χρειάζεται να κάνει η κεντρική τράπεζα είναι να υποσχεθεί ότι, εάν ζητηθεί, θα παράσχει το νόμισμα». «Η κατάργηση του νομίσματος είναι μια πολιτική επιλογή… όχι ένα οικονομικό αποτέλεσμα». Είναι αλήθεια ότι τα φυσικά μετρητά έχουν λιγότερη χρησιμότητα, καθώς γίνεται πιο δύσκολο να δαπανηθούν. Ωστόσο, διατηρούν το καθεστώς τους ως «νόμιμο χρήμα», που σημαίνει, στα περισσότερα πλαίσια, ότι οι πιστωτές πρέπει να τα αποδέχονται ως μέσο αποπληρωμής των χρεών. Ο κανόνας προστατεύει τη λειτουργία των μετρητών ως μέσου αποθήκευσης αξίας, ακόμα και όταν αυτά καθίστανται λιγότερο χρήσιμα για πληρωμές.

Όσον αφορά την απειλή από τα stablecoins, είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί η δημιουργία CBDCs θα ήταν ο απλούστερος τρόπος για να αποτραπεί ο νομισματικός κατακερματισμός. Τα stablecoins που είναι συνδεδεμένα με τα εγχώρια νομίσματα μοιάζουν πολύ με τις τραπεζικές καταθέσεις και θα μπορούσαν να ρυθμιστούν ως τέτοιες, ώστε να διασφαλιστεί μια ισοτιμία 1:1 μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων νομισμάτων. Οι κεντρικοί τραπεζίτες μιλούν για CBDCs που λειτουργούν ως «περιουσιακό στοιχείο-γέφυρα» μεταξύ διαφορετικών ψηφιακών νομισμάτων. Ωστόσο, ψηφιακό κρατικό χρήμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον διακανονισμό συναλλαγών στις οποίες εμπλέκονται πολλές τράπεζες υπάρχει ήδη με τη μορφή των καταθέσεων, που ονομάζονται αποθεματικά, που διατηρούν στις κεντρικές τράπεζες. Ο κ. Andolfatto λέει ότι θα ήταν πιο απλό αυτό το σύστημα να επεκταθεί, παρά να δημιουργηθεί ένα CBDC λιανικής.

Κοινή λογική

Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν εδώ και καιρό ότι η εξουσία των κυβερνήσεων να επιλέγουν το νόμισμα στο οποίο επιβάλλουν φόρους δημιουργεί ζήτηση για το νόμισμα αυτό, σε όποια μορφή και αν προτιμά το κράτος. «Ένας άρχοντας που θα θέσπιζε ότι ένα ορισμένο ποσοστό των φόρων του θα έπρεπε να καταβάλλεται σε χαρτονόμισμα ενός συγκεκριμένου είδους, θα μπορούσε έτσι να δώσει μια ορισμένη αξία σε αυτό το χαρτονόμισμα», έγραψε ο Adam Smith στο έργο του ο «Πλούτος των Εθνών». Αν το Υπουργείο Οικονομικών δεν αρχίσει να δέχεται κρυπτογραφικά περιουσιακά στοιχεία ως πληρωμή φόρων, με άλλα λόγια, η Τράπεζα της Αγγλίας μάλλον δεν χρειάζεται να ανησυχεί μήπως χάσει τον έλεγχό της. Η ευρεία χρήση ενός stablecoin που υποστηρίζεται από περιουσιακά στοιχεία σε στερλίνα θα άφηνε σε κάθε περίπτωση την τράπεζα να ελέγχει τα επιτόκια, τα οποία θα διέρχονταν από τον ισολογισμό του stablecoin, όπως διέρχονται σήμερα από τους ισολογισμούς των τραπεζών.

Με την πάροδο των ετών πολλοί άνθρωποι υποστήριξαν ότι το νομισματικό σύστημα δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει καλά χωρίς ορισμένες «άγκυρες», όπως ο χρυσός ή το δολάριο, για να αποδειχθεί ότι έκαναν λάθος. Η ιδέα ότι το σύστημα χρειάζεται κρατικό χρήμα να κυκλοφορεί ευρέως είναι πιθανό να έχει την ίδια τύχη.

© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com