THEPOWERGAME
Στα χαλυβουργεία κοντά στη γερμανική πόλη Salzgitter η παραγωγή σιδήρου είναι μια δραματική υπόθεση. Το καυτό λιωμένο μέταλλο κυλάει από τον πυθμένα των πανύψηλων υψικαμίνων. Ο θόρυβος είναι εκκωφαντικός. Οι σπίθες πετάγονται παντού. Σύντομα, όμως, τα πράγματα θα είναι πολύ πιο ήρεμα. Επτά ανεμογεννήτριες δεσπόζουν ήδη στην περιοχή, τις οποίες διαχειρίζεται η εταιρεία Salzgitter AG. Σε λίγα χρόνια η ηλεκτρική ενέργεια που παράγουν θα τροφοδοτεί τράπεζες ηλεκτρολυτών, μηχανές σε μέγεθος δοχείου που διασπούν το νερό σε οξυγόνο και υδρογόνο. Το υδρογόνο θα αντικαταστήσει το κοκ στην αναγωγή του σιδηρομεταλλεύματος σε σίδηρο, σε μια νέου τύπου υψικάμινο, η οποία θα λειτουργεί σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες. Αντί για CO2, η διαδικασία θα εκπέμπει H2O.
Τα πυροτεχνήματα θα χαθούν -αλλά το κλίμα θα ευγνωμονεί. Η συμβατική χαλυβουργία εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα δύο φορές: πρώτα για να παραχθεί η έντονη θερμότητα που απαιτείται για να αντιδράσει το κοκ με το μετάλλευμα στην υψικάμινο και στη συνέχεια κατά την ίδια τη χημική αντίδραση, καθώς το κοκ αποσπά άτομα οξυγόνου από το μετάλλευμα για να σχηματίσει σίδηρο και CO2 ως παραπροϊόν. Το αποτέλεσμα είναι οι χαλυβουργίες να ευθύνονται για το 7% έως 9% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, περίπου όσο και η Ινδία και όχι πολύ λιγότερο από τις οδικές μεταφορές. Μόνο η χαλυβουργία του Salzgitter συνεισφέρει περίπου το 1% των συνολικών εκπομπών της Γερμανίας. Κανένας παγκόσμιος στόχος καθαρού μηδενός δεν θα μπορέσει να επιτευχθεί, αν οι εκπομπές της βιομηχανίας δεν μειωθούν κατακόρυφα, λέει η Julia Reinaud της Breakthrough Energy, ενός ταμείου που επενδύει σε φιλική προς το κλίμα τεχνολογία.
Άρα, το ότι η παγκόσμια ζήτηση για «πράσινο» χάλυβα αυξάνεται είναι καλά νέα. Οι καταναλωτές του πλούσιου κόσμου αναμένουν όλο και περισσότερο από τους κατασκευαστές να επιδιώκουν την ουδετερότητα ως προς τον άνθρακα. Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων, συσκευών και άλλων προϊόντων που χρησιμοποιούν χάλυβα έχουν αρχίσει να αναζητούν σοβαρά τρόπους απανθρακοποίησης των αλυσίδων εφοδιασμού τους και είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπλέον για το καθαρό υλικό. Οι συμφωνίες προπώλησης της H2 Green Steel, μιας σουηδικής νεοφυούς επιχείρησης, συνεπάγονται υψηλότερο κόστος της τάξεως του 20% και 30% σε σχέση με το βρόμικο μέταλλο.
Πολλές κυβερνήσεις προσπαθούν να προωθήσουν τη μετάβαση του χάλυβα. Για να μειωθεί το κόστος του υδρογόνου, η παραγωγή του οποίου συμβάλλει κατά τα δύο τρίτα στο κόστος του «πράσινου» χάλυβα, ο Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού της Αμερικής, ένας νόμος-μαμούθ για το κλίμα που ψηφίστηκε πέρυσι, προσφέρει φορολογική πίστωση παραγωγής ύψους 3 δολαρίων ανά χιλιόγραμμο του αερίου. Υποστηρίζει επίσης τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Για να μην ξεπεράσουμε τα προηγούμενα επίπεδα, οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη πληρώνουν μέρος του λογαριασμού για τον νέο εξοπλισμό των χαλυβουργείων τους, ο οποίος, σύμφωνα με την τράπεζα Morgan Stanley, αν όλοι οι υψικάμινοι της ηπείρου αντικατασταθούν, θα ανέλθει σε 130 δισ. δολάρια. Ο μετασχηματισμός στο Salzgitter επιδοτείται με 1 δισ. ευρώ (1,1 δισ. δολάρια). Η Thyssenkrupp, μια μεγάλη γερμανική ανταγωνίστρια, ενδέχεται να λάβει παρόμοιο ποσό.
Αλλά μπορεί να προκύψει και επιπλέον χρηματοδότηση. Στις 5 Μαΐου το υπουργείο Οικονομίας της Γερμανίας ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να επιδοτήσει το 80% του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για τις ενεργοβόρες επιχειρήσεις, μια ομάδα στην οποία περιλαμβάνονται και οι χαλυβουργίες, εάν έως το 2045 δεσμευτούν να γίνουν μηδενικές ως προς το κλίμα. Κέντρα Μελετών, όπως το Agora Industrie, προτείνουν να ευνοηθεί ο «πράσινος» χάλυβας στις δημόσιες συμβάσεις. Ιδέες όπως τα «συμβόλαια άνθρακα», που θα πληρώνουν στις επιχειρήσεις τη διαφορά του κόστους παραγωγής μεταξύ «βρόμικου» και «πράσινου» χάλυβα, ακούγονται συχνά στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Οι χαλυβουργίες της Ευρώπης έχουν ένα ακόμα ισχυρό κίνητρο για να απαλλαγούν από τις εκπομπές άνθρακα. Στο πλαίσιο του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ, σήμερα τους απονέμεται το 80% των δικαιωμάτων τους για τις εκπομπές CO2 δωρεάν, προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικές σε σχέση με τους πιο βρόμικους παραγωγούς σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία. Τα επόμενα δέκα χρόνια η ΕΕ θα καταργήσει σταδιακά αυτά τα δωρεάν δικαιώματα και θα τα αντικαταστήσει με δασμούς άνθρακα στις εισαγωγές βρόμικων προϊόντων. Η Morgan Stanley υπολογίζει ότι εάν οι χαλυβουργοί της ΕΕ παραμείνουν «βρόμικοι», τα κέρδη τους θα μπορούσαν να καταποντιστούν έως και 70%.
Αν προσθέσουμε όλα αυτά μαζί, εξηγεί η κ. Reinaud, γίνεται σαφές γιατί οι ευρωπαϊκές χαλυβουργίες κάνουν λόγο για αναβάθμιση των εγκαταστάσεών τους. Εκτός από τη χαλυβουργία του Salzgitter και τη Thyssenkrupp, μια άλλη γερμανική εταιρεία, η Stahl-Holding-Saar, θέλει να μετατρέψει ορισμένα από τα εργοστάσιά της σε «πράσινα». Η ArcelorMittal, η δεύτερη μεγαλύτερη χαλυβουργία στον κόσμο, με έδρα το Λουξεμβούργο, έχει σχέδια για επτά τέτοια έργα, κυρίως στην Ευρώπη. Τουλάχιστον τέσσερις νεοφυείς χαλυβουργίες, η H2 Green Steel, η Hybrit, μια άλλη σουηδική εταιρεία, η GravitHy, μια γαλλική, και η Blastr, από τη Νορβηγία, σκοπεύουν να «τρέξουν» λίγο τις καθιερωμένες εταιρείες, αν θέλουν να εξακολουθούν να κερδίζουν χρήματα.
Η Επιτροπή Ενεργειακών Μεταβάσεων (ETC), ένα κέντρο μελετών, προσδιόρισε πρόσφατα 28 έργα «πράσινου» χάλυβα σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα περισσότερα από αυτά, όπως αυτό του Salzgitter, περιλαμβάνουν την κατάργηση των παλαιών υψικαμίνων και την αντικατάστασή τους με νέους, για την παραγωγή «απευθείας αναγωγικού σιδήρου» με χρήση υδρογόνου. Μαζί θα παράγουν 60 εκατ. τόνους «πράσινου» χάλυβα ετησίως.
Αν και δεν είναι ασήμαντο, σύμφωνα με την ETC, είναι πολύ λιγότερο από τους 190 εκατ. τόνους ετησίως που απαιτούνται μέχρι το 2030 για να είναι η ευρωπαϊκή χαλυβουργία σε τροχιά καθαρών μηδενικών εκπομπών μέχρι τα μέσα του αιώνα, – και σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στους σχεδόν 2 δισ. τόνους που παράγονται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, μέχρι στιγμής μόνο τρεις εταιρείες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της ETC έχουν περάσει από τη φάση των συζητήσεων στην πραγματική επένδυση: Η H2 Green Steel, η χαλυβουργία του Salzgitter και η ArcelorMittal, η οποία αναγείρει ένα εργοστάσιο «πράσινου» χάλυβα στον Καναδά.
Για να ξεκινήσουν περισσότερες τέτοιες πρωτοβουλίες πρέπει να ξεπεραστούν ορισμένα εμπόδια. Η αντικατάσταση των παλαιών υψικαμίνων με καθαρότερο εξοπλισμό είναι το εύκολο κομμάτι. Ο μετασχηματισμός απαιτεί από τις εταιρείες να βρουν επενδυτές, να κατευνάσουν τις ρυθμιστικές Αρχές και να εξασφαλίσουν αρκετή ενέργεια και πόρους. Πρέπει επίσης να προσελκύσουν αρκετούς ειδικευμένους εργαζόμενους για τα εργοστάσιά τους και, κυρίως, αρκετούς πρόθυμους αγοραστές για τα προϊόντα τους.
Το H2 Green Steel αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η χρηματοδότηση του έργου απαίτησε σύνθετες κινήσεις. Οι συμφωνίες προπώλησης χρησιμεύουν ως εγγύηση για την άντληση 5 δισ. ευρώ σε δάνεια και ίδια κεφάλαια που απαιτούνται για την κάλυψη του κόστους του εργοστασίου. Τον Απρίλιο η εταιρεία επιβεβαίωσε ότι αναζητούσε χρηματοδότηση ύψους 1,5 δισ. ευρώ. Αν και καθαρίζει το έδαφος για την κατασκευή, περιμένει ακόμη το τελικό «πράσινο φως» από τις τοπικές ρυθμιστικές αρχές για να ξεκινήσει την οικοδόμηση, το οποίο αναμένεται να της δοθεί στις αρχές Ιουνίου.
Η κάλυψη των αναγκών σε ενέργεια, πόρους και εργασία θα είναι εξίσου δύσκολη. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η άμεση αναγωγή με υδρογόνο καταναλώνει 15 φορές περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από τη διαδικασία της ανθρακοποίησης. Σε πλήρη δυναμικότητα, τα εργοστάσια της H2 Green Steel και της Hybrit στη Σουηδία θα χρειάζονται συνδυαστικά σχεδόν τόση ενέργεια όση παράγει σήμερα ολόκληρη η χώρα. Χρειάζονται επίσης καθαρότερο σιδηρομετάλλευμα, επειδή αυτό δεν λιώνει πλήρως στις υψικαμίνους που λειτουργούν με υδρογόνο, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη την απομάκρυνση των ρυπαρών ουσιών. Καθώς το «πράσινο» υδρογόνο εξακολουθεί να είναι σε ανεπάρκεια και δεν υπάρχουν αγωγοί για τη μεταφορά του στη βόρεια Σουηδία, η H2 Green Steel κατασκευάζει αυτό που χαρακτηρίζει ως ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια υδρογόνου στον κόσμο. Ωστόσο, η εξεύρεση αρκετών ηλεκτρολυτών, οι οποίοι μόλις τώρα αρχίζουν να παράγονται μαζικά, είναι δύσκολη.
Και παρ’ όλο που η βόρεια Σουηδία είναι το καλύτερο σημείο εκκίνησης για τέτοια έργα, χάρη στην εγγύτητα πολλών υδροηλεκτρικών φραγμάτων και ορυχείων, δεν είναι ιδανική για την προσέλκυση εργατικού δυναμικού 2.000 επαγγελματιών και των οικογενειών τους. Η H2 Green Steel παίρνει παράδειγμα από την Krupp, μια πρωτοπόρο γερμανική χαλυβουργία, που τον 19ο αιώνα έχτισε ολόκληρες πόλεις για να στεγάσει τους εργάτες της. Αυτό, βεβαίως, αυξάνει το κόστος και την πολυπλοκότητα του έργου.
Στη συνέχεια, υπάρχει η πλευρά της ζήτησης. Η Morgan Stanley εκτιμά ότι για να βγάλουν τα έξοδά τους οι παραγωγοί «πράσινου» χάλυβα, θα πρέπει να αυξήσουν την τιμή πώλησης κατά 115 δολάρια τον τόνο, δηλαδή σχεδόν 20% της τρέχουσας τιμής αγοράς για τον συμβατικό χάλυβα. Παρ’ όλο που η H2 Green Steel λέει ότι οι συμφωνίες προπώλησης έρχονται με την προσδοκία ότι οι τιμές θα είναι υψηλότερες στον επόμενο γύρο συμβάσεων, οι αγοραστές δεν θα είναι πρόθυμοι να πληρώνουν τόσο υψηλές προσαυξήσεις για πάντα.
Οι βιομηχανίες συχνά χρειάζονται χρόνο έως ότου βρουν το ρυθμό τους, οπότε και επιταχύνονται, πριν επιβραδυνθούν και πάλι, καθώς ωριμάζουν. Η «πράσινη» χαλυβουργία βρίσκεται ακόμα στην πρώτη φάση αυτής της «καμπύλης S» ωριμότητας, λέει ο Marc van Gerven, ο οποίος συμβουλεύει μεγάλες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και μεταλλωρύχους σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση. Αλλά το σημείο καμπής μπορεί να είναι κοντά. Οι πηγές ανανεώσιμης ενέργειας πολλαπλασιάζονται. Η ΕΕ αναμένει ότι η τοπική παραγωγική ικανότητα όσον αφορά τους ηλεκτρολύτες θα δεκαπλασιαστεί μέχρι το 2025.
Καθώς η βιομηχανία ανεβαίνει την καμπύλη S, η διαδικασία παραγωγής χάλυβα μπορεί να αποσυνδεθεί, με τα ενεργοβόρα πρώτα στάδια να φτιάχνονται κοντά σε πηγές φθηνών Ανανεώσιμων Πηγών εΕνέργειας και τα υπόλοιπα πιο κοντά στους αγοραστές. Η H2 Green Steel σκοπεύει ήδη να κατασκευάσει άλλο ένα εργοστάσιο, πιθανότατα κοντά στη Sines, μια πόλη της Πορτογαλίας. Αυτή η τοποθεσία θα παράγει κυρίως όχι τελικό χάλυβα, αλλά ένα ενδιάμεσο προϊόν που ονομάζεται σπογγώδης σίδηρος, ο οποίος θα μεταφέρεται στις βιομηχανικές εσχατιές της Ευρώπης για ραφινάρισμα. Αν κι άλλες χαλυβουργίες ακολουθήσουν, θα πρόκειται για μια πραγματική βιομηχανική επανάσταση.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
