THEPOWERGAME
Κάτω από το παλάτι Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη, το σπίτι των Οθωμανών σουλτάνων, εκτίθεται ένα μνημείο ενός άλλου αυτοκρατορικού ηγέτη. Το Anadolu, το πρώτο αεροπλανοφόρο εγχώριας κατασκευής της Τουρκίας, παραγγέλθηκε στον Βόσπορο τον περασμένο μήνα, καθώς η χώρα ετοιμαζόταν να ψηφίσει σε εκλογές στις 14 Μαΐου, οι οποίες είναι οι πιο σημαντικές στον κόσμο φέτος. Επιδεικνύοντας το πολεμικό πλοίο, το οποίο περιφέρεται στην ακτή, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ελπίζει να πυροδοτήσει πατριώτες ψηφοφόρους. Αλλά το χάρισμα, οι μεγάλες χειρονομίες και οι παροχές του μπορεί να μην είναι αρκετά. Ο άνθρωπος που κυβερνά την Τουρκία από το 2003, με ολοένα και πιο αυταρχικό στυλ, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ήττα.
Όπως προαναφέραμε, οι εκλογές είναι στην κόψη του ξυραφιού. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν υστερεί με μικρή διαφορά. Αν έχανε, θα ήταν μια εκπληκτική πολιτική ανατροπή με παγκόσμιες συνέπειες. Ο τουρκικός λαός θα ήταν πιο ελεύθερος, λιγότερο φοβισμένος και -με τον καιρό- θα ευημερούσε περισσότερο. Μια νέα κυβέρνηση θα επανορθώσει τις ψυχραμένες σχέσεις με τη Δύση (η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά υπό τον κ. Ερντογάν η αποτέλεσε έναν παράγοντα που διαταράσσει τη Μέση Ανατολή και επιδίωξε στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία). Το πιο σημαντικό, σε μια εποχή που η κυριαρχία των ισχυρών ανδρών αυξάνεται, από την Ουγγαρία μέχρι την Ινδία, η ειρηνική εκδίωξη του κ. Ερντογάν θα έδειχνε στους απανταχού δημοκράτες ότι οι ισχυροί μπορούν να ηττηθούν.
Ξεκινώντας από την ίδια την Τουρκία, μια χώρα μεσαίας οικονομικής δύναμης 85 εκατομμυρίων ανθρώπων στο σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας, Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, όπως οι αυταρχικοί (ηγέτες) σε όλο τον κόσμο, ο κ. Ερντογάν εδραιώθηκε στην εξουσία αποδυναμώνοντας συστηματικά τους θεσμούς που περιορίζουν και διορθώνουν την κακή πολιτική -και τους οποίους οι αντίπαλοί του, μια εξακομματική συμμαχία με λεπτομερές σχέδιο για την κυβέρνηση, υπόσχονται να αποκαταστήσουν.
Από τις πολλές κακές συνέπειες της ελάχιστα περιορισμένης εξουσίας, οι οικονομικές πολιτικές του κ. Ερντογάν έπληξαν περισσότερο τους μέσους Τούρκους. Απέλυσε τρεις διοικητές της πλασματικά ανεξάρτητης Κεντρικής Τράπεζας μέσα σε δύο χρόνια, έκανε τον ανίκανο γαμπρό του υπουργό Οικονομικών και έκτοτε υποχρέωσε την τράπεζα να εφαρμόσει μια παράλογα χαλαρή νομισματική πολιτική. Αυτό διατήρησε την ανάπτυξη αρκετά σταθερή, αλλά οδήγησε σε πληθωρισμό που κορυφώθηκε στο 86% πέρυσι και εξακολουθεί να είναι πολύ πάνω από το 40% (σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, τα οποία μπορεί να μην είναι αξιόπιστα). Οι ψηφοφόροι γκρινιάζουν ότι η τιμή των κρεμμυδιών έχει δεκαπλασιαστεί μέσα σε δύο χρόνια.
Εάν ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κινιντσάρογλου, κερδίσει την προεδρία, έχει δεσμευτεί να αποκαταστήσει την ανεξαρτησία της τράπεζας και να μειώσει τον πληθωρισμό σε μονοψήφια νούμερα. Αυτό, με τύχη, θα αντιστρέψει και την κατάρρευση των ξένων επενδύσεων. Αλλά δεν είναι μόνο η οικονομία που θα χρειαστεί διόρθωση.
Η δημοκρατία έχει μπει μηχανική υποστήριξη. Όπως πολλοί άλλοι ισχυροί άνδρες, ο κ. Ερντογάν έχει αποδυναμώσει το δικαστικό σώμα, διορίζοντας νομότυπα τους δικούς του νομικούς. Έχει φιμώσει τα μέσα ενημέρωσης, εν μέρει μέσω εκφοβισμού και εν μέρει μέσω της ενορχηστρωμένης πώλησης μέσων σε φίλους, ένα άλλο κοινό κόλπο (σ.σ.: αυταρχικών ηγετών). Έχει παραγκωνίσει το κοινοβούλιο, μέσω συνταγματικών αλλαγών το 2017 που του έδωσαν διακριτική ευχέρεια να κυβερνά με Διάταγμα. Ο κ. Κιλιντσάρογλου υπόσχεται να το αντιστρέψει. Οι εισαγγελείς του κ. Ερντογάν έχουν εκφοβίσει ακτιβιστές και πολιτικούς με πλαστές κατηγορίες για «τρομοκρατία». Στους πολιτικούς κρατουμένους της Τουρκίας συγκαταλέγεται ο αρχηγός του κύριου κουρδικού κόμματος -του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος της χώρας, το οποίο απειλείται με απαγόρευση. Ο (αντιπολιτευόμενος) δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης αντιμετωπίζει φυλάκιση και απαγόρευση από την πολιτική (ζωή). Τα στελέχη της πρώην κυβέρνησης φοβούνται να επικρίνουν τον πρόεδρο, απαιτώντας την ανωνυμία τους προτού τον συζητήσουν off the record. Όλα αυτά θα επιδεινωθούν εάν επανεκλεγεί ο κ. Ερντογάν, αλλά θα βελτιωθούν γρήγορα εάν ηττηθεί.
Μια νίκη της αντιπολίτευσης θα ήταν επίσης καλή για τους γείτονες της Τουρκίας και θα είχε τεράστια γεωπολιτική αξία για τη Δύση. Η Τουρκία αυτές τις μέρες είναι σχεδόν τελείως αποξενωμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη, αν και εξακολουθεί, τυπικά, να είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ. Αυτό μπορεί να μη συμβεί ποτέ -αλλά ο Κιλιντσάρογλου δεσμεύεται ως πρόεδρος να σεβαστεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να αρχίσει να απελευθερώνει τους πολιτικούς κρατούμενους του κ. Ερντογάν. Η Ευρώπη θα πρέπει να ανταποκριθεί επανεκκινώντας ένα «παγωμένο» πρόγραμμα βίζας για τους Τούρκους, βελτιώνοντας την πρόσβαση της Τουρκίας στην ενιαία αγορά της ΕΕ και συνεργαζόμενη στενότερα στην εξωτερική πολιτική.
Με τον ισχυρό άνδρα εκτός, η ρήξη της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αρχίσει να επιδιορθώνεται. Το μπλόκο της στην ένταξη της Σουηδίας στη συμμαχία θα αρθεί. Οι σχέσεις με την Αμερική, που δηλητηριάστηκαν από τη φιλία του Ερντογάν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν και τις επιθέσεις στις κουρδικές δυνάμεις στη Συρία, θα βελτιωθούν. Ωστόσο, μια νέα Τουρκία θα διατηρήσει την πολιτική του κ. Ερντογάν να περπατά σε τεντωμένο σκοινί πάνω από την Ουκρανία. Θα συνεχίσει να προμηθεύει την Ουκρανία με drones, αλλά δεν θα υοθετήσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Βασίζεται πάρα πολύ σε αυτήν για τους τουρίστες και το φυσικό αέριο.
Πιο σημαντικό από όλα αυτά είναι το μήνυμα που θα έστελνε μια νίκη της αντιπολίτευσης στους δημοκράτες ανά τον κόσμο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, όλο και περισσότεροι επίδοξοι αυταρχικοί (ηγέτες) ανατρέπουν τη δημοκρατία, χωρίς να την καταργούν εντελώς, καταργώντας κανόνες και θεσμούς που περιορίζουν την εξουσία τους. Πενήντα έξι χώρες χαρακτηρίζονται πλέον ως «εκλογικές απολυταρχίες», εκτιμά η v-Dem, μια ερευνητική ομάδα, από 40 (που ήταν) στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ο κατάλογος θα μπορούσε να μεγαλώσει: ο πρόεδρος του Μεξικού, Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραντόρ, προσπαθεί να υπονομεύσει το δικαστικό σώμα και την εκλογική εξουσία της χώρας.
«Φάρος» για τους καταπιεσμένους
Εάν ο κ. Ερντογάν χάσει, θα δείξει ότι η διάβρωση της δημοκρατίας μπορεί να αντιστραφεί -και θα δείξει τον τρόπο. Τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης πρέπει να αναγνωρίσουν τον κίνδυνο και να ενωθούν πριν να είναι πολύ αργά. Στην Ινδία, μια κατακερματισμένη αντιπολίτευση επέτρεψε στον Ναρέντρα Μόντι, έναν ισχυρό πρωθυπουργό, να γίνει κυρίαρχος με 37% των ψήφων. Τώρα ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης αντιμετωπίζει φυλάκιση. Η κατάσταση στην Πολωνία είναι λιγότερο ζοφερή, αλλά η αντιπολίτευσή της, επίσης, απέρριψε τις εκλογές μετά τις εκλογές εναντίον του λαϊκιστικού κυβερνώντος κόμματος.
Η τουρκική αντιπολίτευση «Εθνική Συμμαχία» τα έχει ήδη πάει πολύ καλύτερα από αυτό. Ο κ. Κιλιντσάρογλου μπορεί να είναι λίγο βαρετός, αλλά είναι ένας επίμονος δημιουργός της συναίνεσης και γοητευτικά ταπεινός. Το αντίθετο του αντιπάλου του, δηλαδή. Αν νικούσε, θα ήταν μια τεράστια στιγμή για την Τουρκία, την Ευρώπη και τον παγκόσμιο αγώνα για τη γνήσια δημοκρατία. Ο κ. Ερντογάν έκανε μερικά καλά πράγματα στα πρώτα χρόνια της θητείας του, αλλά η σταθερή συσσώρευση υπερβολικής εξουσίας θόλωνε την κρίση του και την ηθική του αίσθηση. Υποστηρίζουμε θερμά τον Κεμάλ Κιλιντσάρογλου ως τον επόμενο πρόεδρο της Τουρκίας.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
