THEPOWERGAME
«Η διαφθορά είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας και δεν είναι ευπρόσδεκτη εδώ». Αυτό είναι το σύνθημα της πιο πρόσφατης εκστρατείας κατά της διαφθοράς στο Μαλάουι. Παρόμοια μηνύματα βρίσκονται σε δημόσιους χώρους και σε πολλές άλλες αφρικανικές χώρες. Σε ορισμένες, όπως η Νότια Αφρική και η Κένυα, οι πολίτες ενθαρρύνονται να καλούν τηλεφωνικές γραμμές για να καταγγέλλουν τις μίζες.
Στις περισσότερες αφρικανικές χώρες οι πολίτες λένε στους δημοσκόπους ότι η δωροδοκία χειροτερεύει. Η άποψη αυτή μπορεί να οφείλεται στα πολύκροτα σκάνδαλα που εμπλέκουν μεγαλοστελέχη, αλλά και στο ότι πλέον οι ύποπτες συμφωνίες βλέπουν συχνότερα το φως της δημοσιότητας, χωρίς πραγματικά να αυξάνονται. Για τους περισσότερους ανθρώπους, όμως, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι εξακολουθούν να βρίσκονται τακτικά αντιμέτωποι με εκβιασμούς από αξιωματούχους και την αστυνομία. Σύμφωνα με έκθεση του 2019 της Διεθνούς Διαφάνειας, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης με έδρα το Βερολίνο, ένας στους τέσσερις Αφρικανούς που το προηγούμενο έτος χρησιμοποίησαν δημόσιες υπηρεσίες ή συναναστράφηκαν με την αστυνομία δήλωσε στους δημοσκόπους ότι αναγκάστηκε να δωροδοκήσει. Παρόλα αυτά, οι εκτεταμένες προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς φέρνουν τους αποφασιστικά αδίστακτους ενώπιον αμήχανων ερωτημάτων. Για παράδειγμα, πώς μπορείτε να ζητήσετε δωροδοκία όταν κάθεστε κάτω από μια αφίσα κατά της διαφθοράς;
Κάποιοι εξακολουθούν να εμπιστεύονται την ατιμωρησία. «Δώσε μου κάτι», ζητά μια γυναίκα που περνάει τις αποσκευές από ακτίνες Χ στο αεροδρόμιο του Enugu στη Νιγηρία, μη συμβάλλοντας, με την σειρά της, στις προσπάθειες καταπολέμησης της δωροδοκίας. Άλλοι αναδιατυπώνουν την απαίτηση τους με μια δόση λεπτότητας. «Μπορείτε να με βοηθήσετε;» ρωτάει ένας υπάλληλος της υπηρεσίας μετανάστευσης στην Αμπούτζα, την πρωτεύουσα της Νιγηρίας.
Άλλοι φαίνεται να είναι πιο επιφυλακτικοί στο να προβάλλουν ωμά αιτήματα μετά τις εκστρατείες κατά της δωροδοκίας. Μια δημοφιλής προσέγγιση είναι η συζήτηση για κάτι άλλο εκτός από χρήματα. Ορισμένοι αξιωματούχοι, για παράδειγμα, αρέσκονται στο να κρατούν τους πολίτες ενήμερους για τις προτιμήσεις τους στα τρόφιμα και τα ποτά. «Πολύ θα ήθελα να πιω έναν Nescafe», δηλώνει έξι φορές ένας φρουρός ασφαλείας του αεροδρομίου καθώς προβαίνει σε σωματική έρευνα του ανταποκριτή μας στη Μπουρκίνα Φάσο. Στην Ουγκάντα η τροχαία βρίσκει τρόπους να αναφέρει το αγαπημένο της αναψυκτικό. Στη Νότια Αφρική τέτοιου είδους αιτήματα είναι τόσο συνηθισμένα που οι δωροδοκίες για παραβάσεις της νομοθεσίας περί οδήγησης είναι γνωστές ως «χρήματα για αναψυκτικά».
Εκείνοι που λειτουργούν με ακόμα πιο πλάγιο τρόπο, υπονοούν ότι το ποτό μπορεί να μην προορίζεται για τους ίδιους. Στην Κένυα η αστυνομία ζητάει μερικές φορές chai ya wazee («τσάι για τους μεγαλύτερους»). Στη Νιγηρία οι αστυνομικοί μπορεί να υπονοήσουν ότι απλώς προσπαθούν να κάνουν τη δουλειά τους λέγοντας ότι χρειάζονται καύσιμα για το περιπολικό τους. Όλοι βέβαια, εξακολουθούν να περιμένουν μετρητά.
Οι έμπειροι εκφραστές του εκβιασμού συχνά προσεγγίζουν τους στόχους τους με φιλικό ύφος. «Είσαι φίλος μου;» ρωτάει χαμογελαστός ένας τροχονόμος στη Νιγηρία. Αφού αποσπάσει ένα φιλότιμο «Μάλιστα, κύριε», διατυπώνει γρήγορα την απαίτησή του για μια μικρή «δωρεά». Άλλοι αναμιγνύουν το ενδιαφέρον με μια πινελιά απειλής. «Είμαστε εδώ για σένα», λέει ένας αστυνομικός σε έναν αυτοκινητιστή, ενώ τον εμποδίζει να προχωρήσει.
Η θρησκεία μπορεί να είναι απίστευτα χρήσιμη σε όσους επιθυμούν να ζητήσουν διακριτικά μπαξίσι. Κάποιοι μπορεί να επικαλεστούν τη χριστιανική φιλανθρωπία με την αθώα ερώτηση: «Τίποτα για την Κυριακή;» Άλλοι καλύπτουν τον εκβιασμό τους ως αίτημα για «ευλογία του τραπεζιού».
Οι αλλοδαποί μπορούν μερικές φορές να προσποιηθούν άγνοια, για παράδειγμα, παίρνοντας κυριολεκτικά το αίτημα για ένα ποτό, δίνοντας ένα μπουκάλι ή υποσχόμενοι να επιστρέψουν με ένα κουτάκι όταν ξαναπεράσουν από εκεί. Όσοι προέρχονται από πλούσιες χώρες σπάνια πιέζονται πολύ, καθώς η σύλληψη ή η τραμπουκισμός τους θα οδηγούσε σε προξενικές διαμαρτυρίες. Οι ντόπιοι, δυστυχώς, δεν έχουν αυτό το προνόμιο.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
