THEPOWERGAME
Τι κάνει η Μόνα Λίζα; Με την πρώτη ματιά, το θέμα του πιο διάσημου πίνακα ζωγραφικής στον κόσμο φαίνεται να χαμογελά. Αν κοιτάξετε ξανά, θα δείτε ότι το χαμόγελό της ξεθωριάζει. Όταν ξαναεμφανίζεται, είναι ένα διαφορετικό χαμόγελο. Ο Leonardo da Vinci πέτυχε αυτό το αποτέλεσμα με τη τεχνική του sfumato, θολώνοντας δηλαδή τις γραμμές γύρω από το πρόσωπο της Μόνα Λίζα. Όσες φορές κι αν την κοιτάξετε, δεν είστε σίγουροι για το τι συμβαίνει.
Η οικονομία μετά την πανδημία μοιάζει με τη Μόνα Λίζα. Κάθε φορά που την κοιτάς, βλέπεις και κάτι διαφορετικό. Μετά το χάος στον τραπεζικό κλάδο πολλοί αναλυτές είναι πλέον πεπεισμένοι ότι η παγκόσμια οικονομία οδεύει προς μια ύφεση «σκληρής προσγείωσης». Ελάχιστοι φαίνεται να αναμένουν το σενάριο της «μη προσγείωσης», σύμφωνα με το οποίο η οικονομία θα παραμείνει ανεπηρέαστη από την άνοδο των επιτοκίων -μια άποψη που ήταν της μόδας μόλις πριν από λίγες εβδομάδες και η οποία αντικατέστησε την κοινή άποψη στα τέλη του 2022, ότι οδεύαμε προς μια ήπια ύφεση.
Εν ολίγοις: οι προβλέψεις σπάνια ήταν δυσκολότερες. Το περασμένο έτος το εύρος των προσδοκιών των αναλυτών για την τριμηνιαία αύξηση του αμερικανικού ΑΕΠ ήταν διπλάσιο απ’ ό,τι το 2019. Η λέξη «αβεβαιότητα» εμφανίζεται περισσότερες από 60 φορές στις τελευταίες παγκόσμιες προοπτικές του ΔΝΤ, περίπου διπλάσιες φορές απ’ ό,τι στις εκδόσεις του Απριλίου και του Οκτωβρίου 2022. Όταν ξέσπασε ο τραπεζικός πανικός, κανείς δεν είχε την παραμικρή ιδέα για το τι θα έκανε στη συνέχεια η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ με τα επιτόκια τον Μάρτιο -ορισμένοι επενδυτές ανέμεναν αύξηση, κάποιοι καμία αλλαγή, κάποιοι μείωση- και οι επόμενες συνεδριάσεις μοιάζουν εξίσου απρόβλεπτες. Στην τελευταία συνεδρίαση για τη νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, τον περασμένο μήνα, η πρόεδρός της, η Christine Lagarde, ήταν ωμή όσον αφορά τον ρόλο του θεσμικού οργάνου. «Δεν είναι δυνατόν να καθορίσουμε αυτήν τη στιγμή ποια θα είναι η πορεία προς τα εμπρός», δήλωσε.
Οι επίσημοι στατιστικολόγοι δυσκολεύονται να κατανοήσουν την εικόνα. Αυτονόητα, επικαιροποιούν τις εκτιμήσεις τους για τα πάντα, από το ΑΕΠ έως την απασχόληση, καθώς όλο και περισσότερα στοιχεία έρχονται στα χέρια τους. Ωστόσο, κάτι έχει αλλάξει. Οι αναθεωρήσεις του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερες από το κανονικό. Τον Μάρτιο η στατιστική υπηρεσία της Βρετανίας εξέδωσε κάποιες τεράστιες αναθεωρήσεις. Η ανακοίνωση έδειξε ότι οι πραγματικές επιχειρηματικές επενδύσεις βρισκόταν στα προ της πανδημίας επίπεδα και όχι 8% κάτω, όπως πίστευαν κάποτε. Τον περασμένο μήνα οι στατιστικολόγοι της Αυστραλίας μείωσαν σε περισσότερο από το μισό την εκτίμησή τους για την αύξηση της παραγωγικότητας το τρίτο τρίμηνο του 2022. Εκείνη τη χρονιά το αμερικανικό Γραφείο Στατιστικών Εργασίας (BLS) εξέδωσε αναθεωρήσεις στην εκτίμησή του για τα μη γεωργικά μισθολόγια (χωρίς προσαρμογή για την εποχικότητα), της τάξεως των 59.000, έναν μήνα μεταξύ της πρώτης και της τρίτης εκτίμησης, έναντι 40.000 το 2019.
Τι γίνεται τελικά; Ίσως ο κόσμος να είναι απλά πιο ασταθής. Τον τελευταίο χρόνο η Ευρώπη γνώρισε τον μεγαλύτερο χερσαίο πόλεμο των τελευταίων εβδομήντα ετών, προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, μια ενεργειακή κρίση και μια περίοδο τραπεζικής αναταραχής.
Ωστόσο, υπάρχουν και βαθύτερες, διαρθρωτικές αλλαγές. Η πρώτη σχετίζεται με τις ανατροπές που επέφερε ο Covid-19. Ο κόσμος περνούσε από τη συντριβή στην αλματώδη ανάπτυξη, καθώς τα lockdowns έρχονταν και έφευγαν. Η συνθήκη αυτή έφερε χάος στις «εποχικές προσαρμογές», που είναι κοινές στους περισσότερους οικονομικούς αριθμούς. Τον Φεβρουάριο το BLS άλλαξε τις παραμέτρους που εφαρμόζει στον πληθωρισμό, γεγονός που καθιστά την ερμηνεία των μηνιαίων ποσοστών πολύ πιο δύσκολη. Ο ετήσιος δομικός πληθωρισμός το τελευταίο τρίμηνο του 2022 αυξήθηκε από 3,1% σε 4,3%. Επίσης, είναι πιο δύσκολο από το κανονικό να κατανοήσουμε τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης. Ο Kamil Kovar της εταιρείας συμβούλων Moody’s Analytics σημειώνει ότι ανάλογα με την εποχική προσαρμογή, ο δομικός μηνιαίος πληθωρισμός τον Μάρτιο ήταν τόσο χαμηλός όσο το 0,2% ή τόσο υψηλός όσο το 0,4%.
Η δεύτερη αλλαγή αφορά τα μεγέθη του δείγματος. Η πανδημία επιτάχυνε την τάση ένα αυξανόμενο ποσοστό ανθρώπων να μην απαντά στις επίσημες έρευνες. Στην Αμερική το ποσοστό συμμετοχής στην έρευνα που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση των κενών θέσεων εργασίας μειώθηκε από σχεδόν 60% λίγο πριν από την πανδημία σε περίπου 30%. Όταν χτύπησε ο Covid, το ποσοστό συμμετοχής στην έρευνα για το εργατικό δυναμικό της Βρετανίας μειώθηκε περίπου στο μισό. Κατά τη διάρκεια των lockdowns ορισμένες επιχειρήσεις έκλεισαν. Παράλληλα, οι άνθρωποι έπαψαν να συμπληρώνουν ερωτηματολόγια. Η δυσπιστία προς την κυβέρνηση μπορεί επίσης να αυξήθηκε, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να δείχνουν απροθυμία να βοηθήσουν τους στατιστικολόγους.
Τα μειωμένα ποσοστά συμμετοχής πιθανόν να αυξάνουν τη μεταβλητότητα των δεδομένων. Μπορεί επίσης να οδηγούν και σε μεροληψία. Τα άτομα που σταμάτησαν να απαντούν στις έρευνες εμφανίζονται λιγότερο ευημερούντα από εκείνα που συνεχίζουν να απαντούν, διογκώνοντας παραπλανητικά το εισόδημα. Ο Jonathan Rothbaum από το Γραφείο Απογραφής υποδεικνύει ότι η πραγματική αύξηση του μέσου εισοδήματος των νοικοκυριών στην Αμερική από το 2019 έως το 2020 ήταν 4,1% και όχι 6,8%, όπως είχε αρχικά αναφερθεί, μετά τις κατάλληλες αναπροσαρμογές και αφού ελήφθη υπόψη η μειωμένη συμμετοχή. Από το 2020 η μη συμμετοχή στις έρευνες συνέχισε να ανεβάζει τα στατιστικά στοιχεία για το εισόδημα κατά περίπου 2%. Μια έκθεση του Omair Sharif της εταιρείας συμβούλων Inflation Insights υποδηλώνει ότι η διόρθωση της «μεροληψίας που προκύπτει από μη συμμετοχή» μπορεί επίσης να συνέβαλε στις πρόσφατες μεγάλες αναθεωρήσεις των αμερικανικών δεδομένων για τα εισοδήματα.
Ο τρίτος λόγος της σύγχυσης προέρχεται από τη διάσταση μεταξύ των «σκληρών» και των «ήπιων» δεδομένων -αντικειμενικών μετρήσεων, όπως το επίπεδο της ανεργίας, και υποκειμενικών μετρήσεων, όπως οι μελλοντικές προσδοκίες των ανθρώπων. Κανονικά οι δύο τύποι κινούνται συγχρονισμένα. Αυτήν τη στιγμή απέχουν πολύ μεταξύ τους. Τα «ήπια» μέτρα φαίνονται υφεσιακά. Τα «σκληρά» μέτρα δείχνουν μια αξιοπρεπή επέκταση. Η απόκλιση μπορεί να αντανακλά την γκρίνια των ανθρώπων για τον πληθωρισμό. Οι τιμές στον πλούσιο κόσμο εξακολουθούν να αυξάνονται κατά 9% σε ετήσια βάση.
Οι επενδυτές και οι στατιστικολόγοι κατανοούν καλύτερα την παγκόσμια οικονομία σε περιόδους αστάθειας και πληθωρισμού. Καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας εξασθενούν, το ίδιο θα συμβεί και με τις στρεβλώσεις στις εποχικές προσαρμογές. Οι οικονομολόγοι έχουν ήδη σημειώσει πρόοδο στην ενσωμάτωση εναλλακτικών δεδομένων στις προβλέψεις, βοηθώντας να ξεπεραστεί το πρόβλημα της φθίνουσας συμμετοχής στις έρευνες. Αλλά αυτό δεν αποτελεί μεγάλη παρηγοριά για τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις, που πρέπει να λάβουν αποφάσεις αυτήν τη στιγμή -ή για τους ανθρώπους, που απλώς προσπαθούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις. Μην εκπλαγείτε λοιπόν, αν η παγκόσμια οικονομία παραμείνει sfumata για λίγο ακόμα.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
