Το πρασίνισμα του ενεργειακού δικτύου είναι απαιτητικό- και δαπανηρό

Το μεγαλείο μιας ανεμογεννήτριας των πέντε μεγαβάτ, με τον κεντρικό της πυλώνα να αγγίζει το ύψος ενός ουρανοξύστη και τους έλικές της να σχίζουν τον ουρανό, είναι δύσκολο να το προσπεράσει κανείς. Το αμείλικτα συμπαγές οριζόντιο τείχος μιας σειράς ηλιακών συλλεκτών που απορροφά τον ήλιο προσφέρει λιγότερα κίνητρα για θαυμασμό, αλλά κι αυτό μπορεί να προκαλέσει δέος στους λάτρες των Ανανεώσιμων. Με την προσθήκη μερικών προβάτων να βόσκουν ανέμελα, ένα τέτοιο θέαμα θα μπορούσε να περάσει ακόμα και για ποιμενικό. Αντίθετα, τα κρεμασμένα καλώδια που κρατούνται ψηλά από άθλιους, σκελετωμένους πυλώνες, κατά μήκος των οποίων η ηλεκτρική ενέργεια από τέτοιες εγκαταστάσεις φτάνει στους χρήστες, είναι ως επί το πλείστον πραγματικά αντιαισθητικά, αλλά κι αυτά μπορεί κάποιος να τα αγαπήσει.

Για τη σταθεροποίηση του παγκόσμιου κλίματος, είναι σημαντικό η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα που συνεπάγονται εκπομπές CO2 να σταματήσει. Το ίδιο σημαντική, από την άλλη, είναι και η αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας ηλεκτρικής ενέργειας. Με μεγαλύτερη παραγωγική ικανότητα, θα μπορούμε να ηλεκτροδοτούμε τα οχήματά μας και να θερμαίνουμε τα σπίτια μας με ηλεκτρισμό, αντί για την καύση βρόμικων καυσίμων. Η επέκταση της πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια για τους ανθρώπους στις φτωχότερες χώρες θα μειώσει τις εκπομπές από την καύση βιομάζας και θα βελτιώσει σημαντικά το βιοτικό επίπεδο. Αφθονότερη και πιο αξιόπιστη ηλεκτρική ενέργεια θα χρειαστεί και για την αποτελεσματικότερη προσαρμογή. Για να μη γίνουν οι καύσωνες πιο θανατηφόροι, τα δίκτυα στις αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να τροφοδοτούν αξιόπιστα την ευρύτερη χρήση του κλιματισμού στις ενεργοβόρες πόλεις.

Το πρόβλημα είναι ότι η κλίμακα των αλλαγών που απαιτούνται για την προσαρμογή των παγκόσμιων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας υποτιμάται σε μεγάλο βαθμό. Οι επενδύσεις που πραγματοποιούνται είναι ελάχιστες. Οι κανόνες σχεδιασμού αποτελούν εμπόδιο, ενώ, κατά μια βαθιά και επιζήμια ειρωνεία, ορισμένοι από τους μεγαλύτερους υποστηρικτές της επιβράδυνσης της κλιματικής αλλαγής δεν αποδέχονται τη λογική ότι για να υλοποιηθεί απαιτείται περισσότερη δόμηση.

Όπως εξηγεί το Technology Quarterly, η επέκταση και το «πρασίνισμα» του δικτύου θα είναι απαιτητικά -και άκρως δαπανηρά. Μια πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής Ενεργειακών Μεταβάσεων, μιας παγκόσμιας ομάδας εμπειρογνωμόνων, θεωρεί ότι η κατανομή του κόστους μεταξύ της νέας παραγωγικής ικανότητας που απαιτείται για την άφθονη παροχή καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας και των συστημάτων διανομής, μεταφοράς και αποθήκευσης που απαιτούνται για να γίνει αυτή η παροχή χρήσιμη είναι περίπου 55:45. Το 45% που αφορά τα δίκτυα και την αποθήκευση ανέρχεται σε περίπου 1,1 τρισ. δολάρια ετησίως από τώρα έως τα μέσα του αιώνα. Για λόγους σύγκρισης, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, ένα διακυβερνητικό κέντρο μελετών, υπολογίζει ότι οι παγκόσμιες δαπάνες για ηλεκτρικά δίκτυα ανέρχονται σήμερα σε περίπου 260 δισ. δολάρια ετησίως: πολύ λιγότερα απ’ όσα απαιτούνται και, ενδεικτικά, λιγότερα απ’ όσα επενδύονται στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Εκτός από τις επενδύσεις σε νέα έργα, πρέπει να επιταχυνθούν και τα υφιστάμενα. Πάρα πολλά από αυτά που χρειάζονται συνδέσεις καθυστερούν λόγω γραφειοκρατίας, όπως και οι ζωτικής σημασίας νέες γραμμές μεταφοράς. Οι μεταρρυθμίσεις στους κανόνες σχεδιασμού πρέπει να διευκολύνουν την κατασκευή μεγάλων και συχνά αντιδημοφιλών έργων υποδομής.

Για να λειτουργήσουν αυτά τα σχέδια, και μάλιστα νόμιμα, θα πρέπει παράλληλα να μειωθούν οι αντιρρήσεις για την οικοδόμηση. Έτσι, οι άτολμοι πολιτικοί θα ένιωθαν πιο άνετα με τη νομοθεσία, που αποσκοπεί στον εξορθολογισμό των πραγμάτων. Θα επιτάχυνε την απαραίτητη νέα χωρητικότητα, ενώ, μειώνοντας την αβεβαιότητα, θα μείωνε το κόστος κεφαλαίου.

Ένας τρόπος για να προχωρήσουμε είναι τα κίνητρα. Τα σύγχρονα δίκτυα επιτρέπουν περισσότερες τοπικές αγορές ενέργειας, καθιστούν πιο εφικτή τη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για τους ανθρώπους που έχουν ένα αιολικό πάρκο κοντά τους ή των οποίων η γη χρειάζεται για γραμμές μεταφοράς. Το σύστημα σύμφωνα με το οποίο ορισμένοι ταχυδρομικοί κώδικες στην Αγγλία έχουν χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας όταν οι άνεμοι που περιστρέφουν την κοντινή ανεμογεννήτρια δυναμώνουν φαίνεται έχει αποδειχθεί δημοφιλές. Οι μεταβλητές τιμές μπορούν να ευνοήσουν τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και να βελτιώσουν τη συνολική αποδοτικότητα του δικτύου.

Ο σχεδιασμός αυτών των κινήτρων θα είναι σημαντικός. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία δείχνει ότι όταν οι ιδιοκτήτες γης λαμβάνουν χρήματα, αλλά όχι η κοινότητα στο σύνολό της, η αντίθεση μπορεί να αυξηθεί. Ακόμα και όταν όλοι παίρνουν μερίδιο, ο ενθουσιασμός μπορεί να μην είναι μεγάλος. Η προσφορά χρημάτων κάνει τους ανθρώπους να ανησυχούν για το τι ακριβώς κρύβεται από πίσω. Άλλες ευρωπαϊκές μελέτες δείχνουν ότι η σαφής επικοινωνία σχετικά με την απαλλαγή από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, που αποσκοπεί να επιφέρει ένα έργο, λειτουργεί με τρόπο που δεν λειτουργούν τα μετρητά.

Έπρεπε πρώτα να λεηλατήσουμε τον πλανήτη για να τον σώσουμε

Αυτό οδηγεί στην ουσία του θέματος. Οι ισχυρότερες αντιρρήσεις για την οικοδόμηση συχνά προβάλλονται στο όνομα του περιβάλλοντος και από εκείνους που επιθυμούν περισσότερο ένα πιο «πράσινο» μέλλον. Η γραμμή του ορίζοντα πρέπει να διατηρηθεί, μπορούν να πουν, ή το δάσος είναι πολύ αρχαίο για να κοπεί, ή η αποικία γλαρονιών είναι πολύ σημαντική από μόνη της.

Όμως η κλιματική αλλαγή είναι ένα πρόβλημα διαφορετικού μεγέθους σε σχέση με σχεδόν όλα τα άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα, και διαφορετικού είδους. Το γεγονός ότι η προσοχή του κόσμου στρέφεται κυρίως στους περιβαλλοντικά σκεπτόμενους είναι προς τιμήν του κινήματος, αλλά δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τις κεντρικές αξίες του κλασικού περιβαλλοντισμού. Αυτοί που αγωνιούν περισσότερο για την επίτευξη της ενεργειακής μετάβασης πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η μεγαλύτερη δόμηση είναι η πιο πρακτική πορεία δράσης.

Η οικονομική ανάπτυξη είναι αυτή που θα καταστήσει δυνατή την κατασκευή νέων γραμμών μεταφοράς, εγκαταστάσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Κλίμακας γιγαβάτ και των ορυχείων από τα οποία προέρχονται τα ορυκτά που χρειάζονται αυτά τα πράγματα. Η δαιμονοποίησή της, όπως κάνουν ορισμένοι περιβαλλοντολόγοι, σημαίνει ότι ο κόσμος θα εκτεθεί σε περισσότερες κλιματικές αλλαγές, όχι σε λιγότερες. Πολλοί περιβαλλοντικά σκεπτόμενοι πολιτικοί υπερηφανεύονται τώρα για τις «πράσινες θέσεις εργασίας» που θα φέρουν οι πολιτικές τους. Η επιδίωξη πρόσθετων θέσεων εργασίας έχει νόημα μόνο στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάπτυξης που καθιστούν δυνατή.

Όσοι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή μέσω της ανάπτυξης αρέσκονται στο να ερανίζουν τον Albert Einstein: «Δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας με την ίδια σκέψη που χρησιμοποιήσαμε όταν τα δημιουργήσαμε». Δυο σχόλια επ’ αυτού: πρώτον, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Einstein το είπε πραγματικά, και δεύτερον, η αλλαγή του τρόπου σκέψης του κόσμου, άτομο προς άτομο, είναι ένα ακόμα πιο φιλόδοξο ως έργο από την αλλαγή των τρόπων με τους οποίους ο κόσμος παράγει και διανέμει την ηλεκτρική του ενέργεια.

Αν η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να επιτευχθεί με τον ήδη υπάρχοντα τρόπο σκέψης, είναι δύσκολο να δούμε αν μπορεί να επιτευχθεί γενικά. Για ορισμένους από αυτούς που θεωρούν τους εαυτούς τους «πράσινους», αυτό μπορεί να είναι μια συμβουλή απόγνωσης. Για εκείνους που θέλουν οι άνθρωποι να ευημερούν σε έναν πλανήτη που μπορούν να φροντίζουν, η ιδέα ενός περιβαλλοντισμού που οικοδομεί πρέπει να είναι ένα κάλεσμα για δράση.

© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.