THEPOWERGAME
Αξίζει τον κόπο το πανεπιστήμιο; Αυτό το ερώτημα κάποτε φαινόταν αδιαμφισβήτητο. Για δεκαετίες οι νέοι στις πλούσιες χώρες κατέκλυζαν την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Οι κυβερνήσεις διαφήμιζαν τα κολέγια ως ευλογία για την κοινωνική κινητικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, καθώς τα δίδακτρα αυξάνονται και οι αποδοχές των αποφοίτων παραμένουν στάσιμες, η απογοήτευση κορυφώνεται. Μια δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε από τη Wall Street Journal στις 31 Μαρτίου δείχνει ότι η κρίση εμπιστοσύνης έχει επιδεινωθεί: το 56% των Αμερικανών πιστεύει πλέον ότι το πτυχίο δεν αξίζει ούτε τον χρόνο, ούτε τα χρήματα που ξοδεύονται για την απόκτησή του.
Εντούτοις, για τον μέσο προπτυχιακό φοιτητή, τουλάχιστον, αυτό δεν συνάδει με τα γεγονότα. Στα περισσότερα μέρη, για τους περισσότερους σπουδαστές, οι οικονομικές αποδόσεις της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης παραμένουν εξαιρετικά υψηλές. Ωστόσο, η απόκτηση πτυχίου πλέον ενέχει περισσότερα ρίσκα. Οι ανταμοιβές για τους αριστούχους μπορεί να αυξάνονται, αλλά ένα ανησυχητικά υψηλό ποσοστό φοιτητών θεωρεί ότι η απόδοση των σπουδών τους είναι αρνητική.
Νέα δεδομένα, όπως τα φορολογικά αρχεία, ρίχνουν φως σε αυτές τις διαφορετικές αντιλήψεις όσο ποτέ άλλοτε. Μπορούν να παρακολουθήσουν πόσα κερδίζουν οι φοιτητές που φοιτούν σε συγκεκριμένες σχολές, σε συγκεκριμένα ιδρύματα, στη μετέπειτα ζωή τους. Με τον καιρό, αυτή η λεπτομέρεια θα βοηθήσει τους φοιτητές να αποφύγουν τις χειρότερες απολαβές και να εκμεταλλευτούν τις καλύτερες. Η επιλογή του γνωστικού αντικειμένου και η έγκαιρη αποφοίτηση έχουν τεράστια σημασία. Η επιλογή του ιδρύματος, κάπως λιγότερο. Θα μπορούσε επίσης να είναι χρήσιμη για τις κυβερνήσεις που μπαίνουν στον πειρασμό να πατάξουν τα «πτυχία χαμηλής αξίας».
Η έκρηξη των αποδοχών των πτυχιούχων ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 στον πλούσιο κόσμο. Εκείνη την περίοδο η διαφορά των αποδοχών όσων αποκτούσαν τουλάχιστον ένα πτυχίο και εκείνων που δεν αποκτούσαν -που συνήθως αποκαλείται «επίδομα πτυχίου»- άρχισε να εκτοξεύεται στα ύψη. Τη δεκαετία του 1970 ένας Αμερικανός με πανεπιστημιακή εκπαίδευση κέρδιζε κατά μέσο όρο 35% περισσότερα από έναν απόφοιτο λυκείου. Μέχρι το 2021 η διαφορά αυτή είχε αγγίξει το 66%.
Ωστόσο, πρόσφατα το επίδομα πτυχίου σε πολλές χώρες είτε παρέμεινε στάσιμο, είτε άρχισε να μειώνεται. Και σε μέρη που χρεώνουν τους φοιτητές για τα πτυχία τους το κόστος έχει αυξηθεί (βλ. διάγραμμα 1). Τα δίδακτρα στην Αγγλία εκτοξεύτηκαν από το μηδέν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στις 9.250 λίρες (11.000 δολάρια) ετησίως, τα υψηλότερα στον πλούσιο κόσμο. Σύμφωνα με τους Jaison Abel και Richard Deitz της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης, στην Αμερική τα δίδακτρα που καταβάλλει ένας μέσος φοιτητής για bachelor αυξήθηκαν, σε πραγματικούς όρους, από 2.300 δολάρια ετησίως τη δεκαετία του 1970 σε περίπου 8.000 δολάρια το 2018. (Οι φοιτητές στα δημόσια πανεπιστήμια συχνά πληρώνουν πολύ λιγότερα -εκείνοι στα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα μπορεί να πληρώνουν πολύ περισσότερα).
Ωστόσο, το μέσο πτυχίο παραμένει πολύτιμο. Το 2019 οι κ. Abel και Deitz υπολόγισαν κατά προσέγγιση την ετήσια οικονομική απόδοση των χρημάτων που ο τυπικός Αμερικανός επενδύει για να αποκτήσει bachelor. Υποθέτουν ότι η τυπική απόδοση ενός πτυχίου είναι περίπου 14%. Το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί από το μέγιστο 16% στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί ένα πριγκιπικό ποσό, ενώ είναι πολύ πάνω από το 8%-9% που οι Αμερικανοί απόφοιτοι κέρδιζαν τη δεκαετία του 1970, πριν οι μισθοί των πτυχιούχων και τα δίδακτρα αρχίσουν να εκτοξεύονται. Αυτοί οι υπολογισμοί περιλαμβάνουν όχι μόνο τα δίδακτρα, αλλά και τα χρήματα που τα άτομα θα μπορούσαν να περιμένουν να κερδίσουν αν εργάζονταν με πλήρη απασχόληση.
Ωστόσο, ο μέσος όρος κρύβει ένα πολύ μεγάλο εύρος αποτελεσμάτων. Μέχρι πρόσφατα οι οικονομολόγοι, που προσπαθούσαν να εντοπίσουν τους νικητές και τους ηττημένους, περιορίζονταν κυρίως σε έρευνες. Η τελευταία τάση τώρα είναι οι κυβερνήσεις, όπως της Βρετανίας και της Νορβηγίας, να προσφέρουν μεγάλες, ανώνυμες βάσεις δεδομένων που δείχνουν τις πραγματικές αποδοχές εκατομμυρίων αποφοίτων, οι οποίες καθιστούν πολύ πιο εύκολη τη σύγκριση των ατόμων μεταξύ τους. Τα αναλυτικά στοιχεία αποκαλύπτουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό φοιτητών αποφοιτούν με πτυχία που δεν αξίζουν τα χρήματά τους.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημοσιονομικών Μελετών (IFS), ένα ερευνητικό ίδρυμα, στην Αγγλία το 25% των ανδρών πτυχιούχων και το 15% των γυναικών θα έχουν λιγότερες απολαβές κατά τη διάρκεια της καριέρας τους από τους συνομηλίκους τους που δεν πήραν πτυχίο. Τα στοιχεία στην Αμερική είναι ελλιπή, αλλά έχει ξεκινήσει να δημοσιεύει το ποσοστό των φοιτητών σε χιλιάδες ιδρύματα που δεν καταφέρνουν να κερδίσουν νωρίς περισσότερα από τον μέσο όρο των αποφοίτων λυκείου. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Georgetown στην Ουάσινγκτον υπολογίζουν ότι έξι χρόνια μετά την εγγραφή τους, το 27% των φοιτητών σε ένα τυπικό τετραετές πανεπιστήμιο δεν τα καταφέρνει. Στη μακρά ουρά, που περιλαμβάνει το χειρότερο 30% των αμερικανικών ιδρυμάτων δύο και τεσσάρων ετών, περισσότεροι από τους μισούς που εγγράφονται υστερούν σε αυτόν τον δείκτη αναφοράς.
Η εγκατάλειψη των σπουδών χωρίς την απόκτηση προσόντων είναι προφανές ότι οδηγεί σε μεγάλες απώλειες. Η παράταση του χρόνου σπουδών πέραν του προβλεπόμενου έως την αποφοίτηση καταστρέφει επίσης την αξία (επειδή στερεί χρόνια που διαφορετικά θα μπορούσαν να έχουν αφιερωθεί στην πλήρη απασχόληση μετ’ απολαβών). Και τα δύο αυτά αποτελέσματα είναι συνηθισμένα. Σε ολόκληρο τον πλούσιο κόσμο λιγότερο από το 40% των ατόμων που σπουδάζουν για προπτυχιακούς τίτλους σπουδών ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον αναμενόμενο αριθμό ετών. Το ένα τέταρτο περίπου εξακολουθεί να μην έχει τίτλο σπουδών τρία χρόνια μετά.
Η επιλογή του σωστού αντικειμένου είναι ζωτικής σημασίας για την αύξηση των απολαβών. Οι αρνητικές αποδόσεις είναι πιθανότερες για τους Βρετανούς που σπουδάζουν δημιουργικές τέχνες (λιγότερο από το 10% των ανδρών έχουν θετική απόδοση), κοινωνική φροντίδα και γεωργία (βλ. διάγραμμα 2). Μακράν τα πτυχία με τις καλύτερες απολαβές στην Αμερική αφορούν τη μηχανική, την επιστήμη των υπολογιστών και τις επιχειρήσεις. Οι αρνητικές αποδόσεις φαίνονται ιδιαίτερα πιθανές για τη μουσική και τις εικαστικές τέχνες. Η χρήση των διαθέσιμων δεδομένων της Αμερικής για να μαντέψει κανείς τις απολαβές κατά τη διάρκεια της ζωής ανά πρόγραμμα είναι δύσκολη. Αλλά ο Preston Cooper του κέντρου μελετών FREOPP τολμά να πει ότι για τους περισσότερους εγγεγραμμένους φοιτητές, περισσότερο από το ένα τέταρτο των προγραμμάτων για απόκτηση bachelor στην Αμερική θα οδηγήσoουν σε αρνητικές αποδόσεις.
Το αντικείμενο έχει γενικά μεγαλύτερη σημασία από το πού το σπουδάζετε, με κάποιες επιφυλάξεις φυσικά: τα χειρότερα κολέγια και πανεπιστήμια παρέχουν στους φοιτητές μικρή αξία, οτιδήποτε κι αν διδάσκουν. Ωστόσο, όπως εκτιμούν οι ερευνητές του Georgetown, κατά μέσο όρο, όσοι εγγράφονται στα δημόσια πανεπιστήμια της Αμερικής έχουν καλύτερη απόδοση κατά τη διάρκεια της ζωής τους από τους φοιτητές που πηγαίνουν στα πιο διάσημα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια. Ένας από τους λόγους είναι τα υψηλά δίδακτρα των μη κερδοσκοπικών.
Τα στοιχεία για τις απολαβές στη Βρετανία θέτουν υπό αμφισβήτηση την παραδοχή ότι οι έξυπνοι νέοι νομοτελειακά θα ωφεληθούν αν φοιτήσουν σε επιλεγμένα ιδρύματα, λέει ο Jack Britton του IFS. Προκειμένου να νικήσουν τον έντονο ανταγωνισμό για τις θέσεις, ορισμένοι νέοι υποβάλλουν αίτηση για όποιο αντικείμενο τους φαίνεται πιο εύκολο, ακόμα και αν δεν είναι αυτό που συνήθως αποφέρει υψηλές απολαβές. Οι γονείς που είναι κολλημένοι με την Οξφόρδη ή το Κέιμπριτζ, ανεξαρτήτως αντικειμένου, θα πρέπει να το λάβουν υπόψη τους. Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία ότι η ενασχόληση με ένα αντικείμενο υψηλού εισοδήματος μόνο και μόνο με αυτό το κίνητρο, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Νορβηγική έρευνα διαπιστώνει ότι οι φοιτητές των οποίων η πραγματική επιθυμία είναι να σπουδάσουν ανθρωπιστικές επιστήμες, αλλά καταλήγουν να σπουδάσουν θετικές, κερδίζουν λιγότερα έπειτα από δέκα χρόνια απ’ όσα πιθανώς θα κέρδιζαν σε άλλη περίπτωση.
Οι άνδρες έχουν περισσότερους λόγους από τις γυναίκες να ανησυχούν ότι οι επενδύσεις τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση θα αποβούν άκαρπες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν αρκετά χωρίς πτυχίο. Το πανεπιστήμιο αποτελεί ρίσκο για όσους έχουν μέτριους σχολικούς βαθμούς, καθώς συχνά κερδίζουν λιγότερα μετά την αποφοίτησή τους από τους καλύτερα προετοιμασμένους συνομηλίκους τους που έχουν τα ίδια πτυχία.
Στη Βρετανία, η απόδοση του πτυχίου είναι γενικά υψηλότερη για τους φοιτητές της Νότιας Ασίας απ’ ό,τι για τους λευκούς, καθώς τείνουν να σπουδάζουν μαθήματα όπως οι επιχειρήσεις, και γενικά χαμηλότερη για τους μαύρους φοιτητές (σε σύγκριση με το τι κερδίζουν συνήθως οι άνθρωποι της ίδιας φυλής αν δεν πάνε στο πανεπιστήμιο). Στην Αμερική, οι Ασιάτες φοιτητές, σε σύγκριση με τους λευκούς και τους μαύρους φοιτητές, φαίνεται να έχουν τα λιγότερα προβλήματα στην αποπληρωμή των φοιτητικών τους χρεών.
Σπουδές και αγορά
Ποιες είναι οι συνέπειες όλης αυτής της ανάλυσης; Ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι η αγορά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εξελίσσεται. Οι άνθρωποι αναζητούν ήδη από μόνοι τους καλύτερες αποδόσεις σε διάφορα εκπαιδευτικά στάδια. Στην Αμερική ο αριθμός των πτυχίων που απονέμονται ετησίως στα αγγλικά και στην ιστορία μειώθηκε κατά περίπου κατά ένα τρίτο μεταξύ 2011 και 2021. Ο αριθμός των πτυχίων στην επιστήμη των υπολογιστών υπερδιπλασιάστηκε σε αυτό το διάστημα (βλ. διάγραμμα 3). Άλλοι παραλείπουν εντελώς το κολέγιο. Ο αριθμός των ατόμων που εγγράφονται σε κολέγια μειώνεται συνεχώς κάθε χρόνο από το 2011.
Πολλά ιδρύματα κινούνται προς την κατάργηση των ανθρωπιστικών επιστημών. Τον Φεβρουάριο οι διαχειριστές του Πανεπιστημίου Marymount στη Βιρτζίνια ψήφισαν να καταργήσουν τις σπουδές σε εννέα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων των αγγλικών, της ιστορίας, της φιλοσοφίας και της θεολογίας. Το Πανεπιστήμιο Calvin στο Μίτσιγκαν και το Πανεπιστήμιο Howard στην Ουάσινγκτον είναι μεταξύ εκείνων που έχουν καταργήσει τις κλασικές σπουδές, ενώ το μέλλον της αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sheffield στη Βρετανία μοιάζει επισφαλές.
Αλλά και οι εργοδότες προσαρμόζονται. Σύμφωνα με ανάλυση του Joseph Fuller του Harvard Business School και άλλων, οι επιχειρήσεις είναι πλέον λιγότερο πιθανό να απαιτούν από τους υποψηφίους για εργασία να έχουν πτυχίο. Οι σφιχτές αγορές εργασίας και η επιθυμία για διαφοροποίηση των εργαζομένων εξηγούν το γιατί. Πριν από μερικά χρόνια περίπου το 80% των θέσεων εργασίας που προκήρυττε η ΙΒΜ στην Αμερική απαιτούσαν πτυχίο, λέει η Kelli Jordan, μία από τις αντιπροέδρους της. Τώρα είναι περίπου οι μισές. «Το πτυχίο δεν χρειάζεται να είναι ο μόνος δείκτης των δεξιοτήτων που μπορεί να διαθέτει κάποιος», εξηγεί η κ. Jordan.
Πρέπει οι κυβερνήσεις να ενισχύσουν αυτές τις τάσεις; Στην Εσθονία, το ένα πέμπτο της χρηματοδότησης ενός ιδρύματος εξαρτάται από την επίτευξη διάφορων στόχων. Ένας από αυτούς αφορά το ποσοστό των φοιτητών που αποφοιτούν εγκαίρως. Παρόμοια συστήματα υπάρχουν στη Φινλανδία, το Ισραήλ, τη Λιθουανία και τη Σουηδία. Η κυβέρνηση της Αυστραλίας προσπαθεί να ενθαρρύνει τους μαθητές να κάνουν κοινωνικά χρήσιμες επιλογές. Το 2021 διπλασίασε το ποσό που πληρώνουν οι προπτυχιακοί φοιτητές για να σπουδάσουν κοινωνικές, πολιτικές επιστήμες ή επικοινωνίες και μείωσε στο μισό τα δίδακτρα για τη νοσηλευτική και τη διδασκαλία. Οι φοιτητές δεν φαίνεται ακόμα να συγκινούνται, ενδεχομένως λόγω των γενναιόδωρων όρων αποπληρωμής του φοιτητικού χρέους στην Αυστραλία. Η κυβέρνηση της Βρετανίας εκτιμά ότι μπορεί να αλλάξει τις συμπεριφορές, δίνοντας σε όλους τους πολίτες της Αγγλίας έναν ηλεκτρονικό λογαριασμό στον οποίο αναγράφεται το μέγιστο χρηματικό ποσό που δικαιούνται να δανειστούν από το κράτος για σπουδές κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η ιδέα είναι οι απόφοιτοι να γίνουν πιο φειδωλοί.
Άλλοι εξακολουθούν να ξοδεύουν χρήματα. Ο πρόεδρος Joe Biden ελπίζει ότι το Ανώτατο Δικαστήριο θα εγκρίνει σύντομα ένα σχέδιο, που ανακοινώθηκε πέρυσι, για τη διαγραφή ενός μεγάλου μέρους των φοιτητικών δανείων της Αμερικής. Θέλει, επίσης, ένα πιο επιεικές σύστημα αποπληρωμής. Το σχετικό κόστος θα μπορούσε να ανέλθει σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία. Ο κ. Biden υπόσχεται επίσης έναν επίσημο κατάλογο σπουδών «χαμηλής οικονομικής αξίας». Πιο επιτακτική είναι η συζήτηση για τον αποκλεισμό των αδύναμων προγραμμάτων από τα ομοσπονδιακά φοιτητικά δάνεια. Ωστόσο, χωρίς νόμο από το Κογκρέσο κάτι τέτοιο θα επηρεάσει κυρίως τα κερδοσκοπικά κολέγια (τα οποία εγγράφουν μόνο ένα κλάσμα των μαθητών της Αμερικής).
Για πολλούς, αυτή η αυξανόμενη εστίαση στις οικονομικές αποδόσεις της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης παραμένει ακόμα σε πρωτόγονο στάδιο. Οι πτυχιούχοι στις δημόσιες υπηρεσίες είναι βέβαιο ότι θα κερδίζουν λιγότερα από εκείνους στη Wall Street. Πολλοί κλάδοι αξίζουν να είναι αντικείμενο σπουδών μόνο και μόνο χάριν των σπουδών. Ωστόσο, συχνά οι φοιτητές δηλώνουν στους δημοσκόπους ότι η βελτίωση της εισοδηματικής τους δύναμης αποτελεί προτεραιότητα. Οι καλές αποδόσεις είναι ζωτικής σημασίας για τους φτωχότερους μαθητές, για τους οποίους η οικονομική επιβάρυνση των πτυχίων είναι μεγαλύτερη. Σήμερα τα κακά πτυχία είναι πολύ συνηθισμένα. Ο συνδυασμός καλύτερης πληροφόρησης, δυνάμεων της αγοράς και εξυπνότερης πολιτικής μπορεί να μειώσει την επικράτησή τους.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
