THEPOWERGAME
Οι δύο μεγαλύτερες δημοκρατίες της Δύσης προσέρχονται στις κάλπες το 2024: η ΕΕ θα ψηφίσει για την ανανέωση του 705 εδρών κοινοβουλίου της την άνοιξη, πριν η Αμερική επιλέξει νέο πρόεδρο και Κογκρέσο τον Νοέμβριο. Μία από αυτές τις ψηφοφορίες θα έχει τεράστια σημασία για την Ευρώπη, ενδεχομένως να αναδιαμορφώσει ολόκληρο το πολιτικό της τοπίο. Η άλλη απλώς θα εκλέξει τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ένα φάντασμα στοιχειώνει την Ευρώπη -το φάντασμα της αναβίωσης του τραμπισμού. Οι νατιβιστικές τάσεις ενός προέδρου που δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στα διπλωματικά ήθη προκάλεσαν αρκετό «πόνο» την πρώτη φορά. Αυτό, βέβαια, ήταν πριν ξεσπάσει πόλεμος στην ήπειρο. Τώρα η προοπτική μιας αναβίωσης -είτε με τον ίδιο τον Donald Trump, είτε με μια παραλλαγή του, όπως ο Ron DeSantis, ο κυβερνήτης της Φλόριντα, που είναι ο πιο σοβαρός διεκδικητής του χρίσματος των Ρεπουμπλικανών- προκαλεί νευρικό κλονισμό. Όλοι γνωρίζουν ότι μπορεί να προκύψουν προβλήματα. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να συμφωνήσει πώς θα αντιμετωπιστούν. Όπως το ελάφι που θαμπώθηκε από τους προβολείς και κοκάλωσε στη μέση του δρόμου, έτσι και η Ευρώπη περιμένει να δει τι θα συμβεί.
Οι ηγέτες και οι ψηφοφόροι της ηπείρου ανακουφίστηκαν τον Νοέμβριο του 2020, όταν ο Joe Biden επανέφερε τους Δημοκρατικούς στο Οβάλ Γραφείο. Σε αντίθεση με τον πρόεδρο Trump, δεν αποκάλεσε την ΕΕ «εχθρό», ούτε αμφισβήτησε με απάθεια το νόημα του ΝΑΤΟ. Διατηρεί καθησυχαστικά βαρετές απόψεις για την κλιματική αλλαγή (δηλαδή ότι συμβαίνει). Όπως συνηθίζουν να κάνουν οι Αμερικανοί πρόεδροι που δεν λέγονται Trump, ακούει την ελίτ της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσινγκτον, με την οποία οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες συνομιλούν εδώ και δεκαετίες. Ο υπουργός Εξωτερικών του προέδρου Biden, ο Antony Blinken, μιλάει άψογα γαλλικά, ένδειξη ηθικής παρέκκλισης στους κύκλους του Trump. Ο εν ενεργεία αρχιστράτηγος σπάνια παραλείπει να μιλήσει για την ιρλανδική του κληρονομιά. Βέβαια, ακόμα κι έτσι, η τρέχουσα σχέση μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής δεν είναι πάντοτε ομαλή: δείτε, για παράδειγμα, την αναστάτωση που προκάλεσαν οι «πράσινες» φορολογικές ελαφρύνσεις του κ. Biden, οι οποίες η Ευρώπη φοβάται ότι συνοδεύονται από προστατευτισμό.
Η μεγαλύτερη ανησυχία, αν η Αμερική αποφασίσει να επαναφέρει τον Trump στην εξουσία, αφορά την Ουκρανία. Σε έναν ιδανικό κόσμο, τα ρωσικά στρατεύματα θα έχουν ηττηθεί πριν από την έναρξη της επόμενης προεδρικής θητείας τον Ιανουάριο του 2025. Ωστόσο, και μόνο η πιθανότητα ενός απρόβλεπτου ηγέτη στον Λευκό Οίκο θα μπορούσε να είναι αρκετή για να ενθαρρύνει τον Vladimir Putin να διατηρήσει την αποτυχημένη εισβολή του μέχρι τότε. Διότι, πάνω απ’ όλα, είναι τα αμερικανικά όπλα και οι πληροφορίες που κράτησαν την Ουκρανία στον πόλεμο, μαζί φυσικά με την ευρωπαϊκή βοήθεια. Το να προσπαθεί κανείς να μαντέψει τι θα έκανε ένας επανεκλεγμένος πρόεδρος Trump είναι παιχνίδι για αφελείς. Έχει πει ότι θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο «μέσα σε μία ημέρα», κλείνοντας συμφωνία με τον κ. Putin (λεπτομέρειες θα ακολουθήσουν). Ο κ. DeSantis χαρακτήρισε πρόσφατα τον πόλεμο μια απλή «εδαφική διαμάχη» μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας και δήλωσε ότι δεν είναι προς το συμφέρον της Αμερικής να εμπλακεί (αν και άλλαξε γνώμη αφού αντιμετώπισε θύελλα επικρίσεων). Όπως και να έχει, η Ευρώπη δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να αποδεχθεί την απόφαση της Ουάσινγκτον.
Αν μη τι άλλο, η εξάρτηση της Ευρώπης από την Αμερική έχει βαθύνει υπό τον Joe Biden. Πριν από έναν χρόνο η Constanze Stelzenmüller από το κέντρο μελετών Brookings στην Ουάσινγκτον σημείωνε ότι η Γερμανία «έχει εκχωρήσει την ασφάλειά της στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις ενεργειακές της ανάγκες στη Ρωσία και την ανάπτυξη που άγεται από τις εξαγωγές στην Κίνα». Στην Ευρώπη σήμερα, λέει ο Jeremy Shapiro του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, ενός άλλου κέντρου μελετών, και οι τρεις πτυχές βρίσκονται όλο και περισσότερο στα χέρια των Αμερικανών. Το ΝΑΤΟ παραμένει ο θεματοφύλακας της ευρωπαϊκής ασφάλειας, ιδίως από τη στιγμή που τα οπλοστάσια από την Εσθονία έως την Πορτογαλία έχουν αδειάσει για να ενισχυθεί η Ουκρανία. Μεγάλο μέρος του φυσικού αερίου που ερχόταν στην Ευρώπη μέσω ρωσικών αγωγών προμηθεύεται πλέον από πλοία γεμάτα με αμερικανικό LNG από σχιστολιθικό αέριο. Επιπλέον, οι «πράσινες» επιδοτήσεις έχουν μετατρέψει, όχι την Κίνα, αλλά την Αμερική, σε Ελ Ντοράντο για τις ευρωπαϊκές εταιρείες.
Τι κάνετε όταν ο εγγυητής της ασφάλειάς σας είναι αμφιβόλου αξιοπιστίας; Η Γαλλία, η οποία ποτέ δεν εμπιστεύτηκε απόλυτα την Αμερική για την υπεράσπιση των συμφερόντων της, έχει εμπειρία δεκαετιών σε αυτό το παιχνίδι. Ο πρόεδρος Emmanuel Macron παρακαλεί όλους όσοι μπορεί να τον ακούσουν ότι η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει τη δική της «στρατηγική αυτονομία» (και πάλι: οι λεπτομέρειες θα ακολουθήσουν). Στα χρόνια του Trump μιλούσε για την Ευρώπη που βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και για το ΝΑΤΟ που βρίσκεται στα όρια του εγκεφαλικού θανάτου. Για όσους ενστερνίζονται αυτήν την επικαιροποιημένη γκωλική νοοτροπία, τα πράγματα ελάχιστα βελτιώθηκαν υπό τον πρόεδρο Biden. Δείτε, για παράδειγμα, την εσπευσμένη αποχώρηση από το Αφγανιστάν, που αιφνιδίασε την Ευρώπη τον Αύγουστο του 2021, ή τον απότομο τρόπο με τον οποίο η Αυστραλία αποχώρησε από μια μεγάλη σύμβαση για γαλλικά υποβρύχια έναν μήνα αργότερα.
Ωστόσο, οι γαλλικές λύσεις στο πρόβλημα της ασταθούς Αμερικής πέφτουν σε μεγάλο βαθμό στο κενό. Ειδικά οι Κεντροευρωπαίοι δεν εμπιστεύονται την ασφάλειά τους σε κανέναν άλλον εκτός από την Αμερική, πόσω μάλλον στη Γαλλία ή τη Γερμανία. Οι Πολωνοί και άλλοι υποψιάζονται ότι ο κ. Macron προωθεί τη δική του ατζέντα, ίσως για να γεμίσει τα βιβλία παραγγελιών της γαλλικής αμυντικής βιομηχανίας. Αυτήν τη στιγμή η Ευρώπη είναι ενωμένη στο θέμα της Ουκρανίας, επειδή οι διάφοροι ηγέτες της βρίσκονται σε γενικές γραμμές στο ίδιο μήκος κύματος με τον κ. Biden. Αν η Αμερική αλλάξει ρότα, μη σας φανεί διόλου παράξενο αν κάποιες χώρες της Ευρώπης ακολουθήσουν το παράδειγμά της.
Τι θα κάνει ο Biden
Ακόμα και μια διαιρεμένη Ευρώπη μπορεί να έχει μερικούς διπλωματικούς άσους στο μανίκι της, ανεξάρτητα από τον ένοικο του Λευκού Οίκου. Μια ρεπουμπλικανική κυβέρνηση θα είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, επιθετική έναντι της Κίνας με τον πρόεδρο Biden. Ωστόσο, για να μπορέσει η Αμερική να απομονώσει την αντίπαλό της χρειάζεται τη βοήθεια της Ευρώπης, η οποία επιδιώκει απλώς να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα, όχι να τη στραγγαλίσει. Μέχρι στιγμής η ΕΕ αρκείται στο να συνεχίσει να κάνει δουλειές εκεί: ο κ. Macron θα επισκεφθεί τον Xi Jinping στο Πεκίνο την επόμενη εβδομάδα, μαζί με την επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen. Ο ρόλος της Ευρώπης ως εξισορροπητικής δύναμης θα μπορούσε να της δώσει κάποια επιρροή στην αμερικανική σκέψη, αν και μάλλον όχι μεγάλη.
Το πραγματικό πρόβλημα θα είναι στο εσωτερικό. Από τότε που ο Barack Obama ανακοίνωσε τη «στροφή προς την Ασία» πριν από μια δεκαετία, η Ευρώπη γνωρίζει ότι πρέπει να δαπανήσει περισσότερα για την ασφάλειά της. Με καθυστέρηση, η Γερμανία και άλλοι έχουν υποσχεθεί να το πράξουν. Ωστόσο, κανείς δεν πιστεύει ότι μια τέτοια κίνηση θα αλλάξει κάτι μέχρι το τέλος (πόσω μάλλον μέχρι την έναρξη) της επόμενης αμερικανικής προεδρικής θητείας. Έτσι, η Ευρώπη θα είναι, και πάλι, ευάλωτη στις ορέξεις μιας υπερδύναμης για την οποία τα ευρωπαϊκά συμφέροντα αποτελούν δευτερεύουσα σημασία. Η ήπειρος θα εισέλθει στο 2024 ελπίζοντας για το καλύτερο. Δυστυχώς, δεν έχει τα μέσα να κάνει οτιδήποτε άλλο.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
