THEPOWERGAME
Πολλές χώρες υλοποιούν μεγάλα κατασκευαστικά έργα, που μετατρέπονται σε συνώνυμο της ανικανότητας. Στην Αμερική, το «Big Dig», ένα έργο αυτοκινητοδρόμου που ταλάνισε το κέντρο της Βοστώνης για χρόνια, ξεπέρασε πέντε φορές τον αρχικό του προϋπολογισμό. Το στάδιο που χτίστηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976 έμεινε γνωστό ως «Big Owe», αφού το κόστος ξεπέρασε κατά πολύ το προβλεπόμενο. Τα χρέη από τους Αγώνες αποπληρώθηκαν 30 χρόνια αργότερα. Ακόμα και οι Γερμανοί κάνουν λάθος στα mega projects. Τα έργα για το αεροδρόμιο του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο ξεκίνησαν το 2006 και οι πρώτες πτήσεις απογειώθηκαν το 2020, δέκα χρόνια αργότερα από το προγραμματισμένο.
Η αμηχανία που προκάλεσε το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο της Βρετανίας αναμένεται να διαρκέσει για πολλά χρόνια ακόμη. Το σχέδιο για την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής υψηλής ταχύτητας με την ονομασία HS2, κατά μήκος του κεντρικού άξονα της Αγγλίας, εγκρίθηκε από την κυβέρνηση το 2012. Αυτόν τον μήνα ήρθε η επιβεβαίωση για ένα ακόμα κομμάτι της, έπειτα από πολλές καθυστερήσεις. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι πρώτοι επιβάτες, αν είναι τυχεροί, αναμένεται να επιβιβαστούν κάποια στιγμή στη δεκαετία του 2030. Το κόστος έχει διπλασιαστεί σε σχέση με την αρχική εκτίμηση, κομμάτια της διαδρομής έχουν αφαιρεθεί και τα τρένα δεν θα τρέχουν τόσο γρήγορα όσο είχε αρχικά προγραμματιστεί.
Τα Megaprojects, όπως η HS2, είναι το θέμα ενός νέου διασκεδαστικού βιβλίου με τίτλο «How Big Things Get Done» (πώς υλοποιούνται τα μεγάλα έργα) του Bent Flyvbjerg, ακαδημαϊκού στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος ειδικεύεται σε τέτοια θέματα, και του Dan Gardner, δημοσιογράφου. Ο κ. Flyvbjerg είναι ο συντάκτης μιας βάσης δεδομένων με πάνω από 16.000 έργα, η οποία αφηγείται μια ζοφερά συνεπή ιστορία χαμένων προθεσμιών και ατυχών προϋπολογισμών. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, μόνο το 8,5% των έργων ολοκληρώνονται με βάση τις αρχικές τους εκτιμήσεις όσον αφορά το κόστος και τον χρόνο, ενώ μόνο το 0,5% εξ αυτών επιτυγχάνει τους αρχικούς στόχους ως προς το κόστος, τον χρόνο και τα οφέλη.
Η συμβουλή του κ. Flyvbjerg δεν αποτελεί εγγύηση επιτυχίας: η ομάδα του συμμετείχε στην αξιολόγηση των κινδύνων που συνδέονται με την HS2. Όμως η εικόνα που ο ίδιος και ο κ. Gardner σκιαγραφούν όσον αφορά το γιατί τα έργα, μικρά και μεγάλα, τείνουν να αποτυγχάνουν, είναι συναρπαστική.
Οι υπεραισιόδοξες εκτιμήσεις όσον αφορά τον χρόνο και το κόστος οφείλονται τόσο σε ψυχολογικές όσο και σε πολιτικές προκαταλήψεις: εμπιστοσύνη στη διαίσθηση παρά στα δεδομένα και ένα πρόβλημα που οι κ. Flyvbjerg και Gardner αποκαλούν «στρατηγική παραποίηση». Αυτό συμβαίνει όταν οι προϋπολογισμοί είναι σκόπιμα χαμηλοί, προκειμένου να ξεκινήσουν τα έργα, με την προϋπόθεση ότι τίποτα δεν θα κατασκευαζόταν ποτέ αν οι πολιτικοί ήταν ακριβείς. Η πλάνη του χαμένου κόστους, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι διστάζουν να σταματήσουν τα έργα επειδή τα χρήματα που δαπανήθηκαν θα φανεί ότι πετάχτηκαν στα σκουπίδια, σημαίνει ότι σπάνια τραβάει κανείς χειρόφρενο όταν οι εργασίες έχουν ξεκινήσει.
Ο σχεδιασμός γίνεται πολύ συχνά βιαστικά. Οι συγγραφείς εγκωμιάζουν τη μεθοδική προσέγγιση της Pixar στην ανάπτυξη και τη δοκιμή των ταινιών στην παραμικρή τους λεπτομέρεια πριν από την παραγωγή τους. Αφηγούνται επίσης την ιστορία του πώς τα σχολαστικά αρχιτεκτονικά μοντέλα του Frank Gehry βοήθησαν στην επιτυχία του Μουσείου Guggenheim στο Μπιλμπάο. Περιορίζοντας στο ελάχιστο το τι μπορεί να πάει στραβά όταν το έργο αρχίζει να υλοποιείται, ο ενδελεχής σχεδιασμός μειώνει την πιθανότητα να εκτροχιαστούν τα πράγματα από απρόοπτα γεγονότα. Οι άνθρωποι που διαχειρίζονται την HS2 φαίνεται να διαφωνούν. Θεωρητικά, οι πιο πρόσφατες καθυστερήσεις επιτρέπουν στη βρετανική κυβέρνηση να δαπανά λιγότερα χρήματα κάθε χρόνο -στην πράξη απλώς αυξάνουν τον κίνδυνο ακόμα περισσότερα πράγματα να πάνε στραβά.
Τα μεγάλα έργα κατά παραγγελία είναι ιδιαίτερα πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα. Όσο περισσότερο ένα έργο μπορεί να διαχωριστεί σε αναπαραγωγικές διαδικασίες, τόσο καλύτερες είναι οι προοπτικές του. Η βάση δεδομένων του κ. Flyvbjerg δείχνει ότι οι εγκαταστάσεις ηλιακής και αιολικής ενέργειας έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να μην αποτύχουν, εν μέρει επειδή τα τυποποιημένα εξαρτήματα μπορούν να συναρμολογηθούν σε συστοιχίες και τουρμπίνες. Στο άλλο άκρο της κλίμακας κινδύνου βρίσκονται φαραωνικές μεμονωμένες προσπάθειες, όπως οι πυρηνικοί σταθμοί και οι Ολυμπιακοί Αγώνες.
Ο μετριασμός των κινδύνων που ελλοχεύουν στα μεγάλα έργα κατά παραγγελία είναι εφικτός. Ορισμένοι πιστεύουν ότι το μέλλον της πυρηνικής ενέργειας βρίσκεται στους αρθρωτούς αντιδραστήρες. Το Παρίσι, η πόλη που θα φιλοξενήσει τους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του επόμενου έτους, χρησιμοποιεί υπάρχουσες εγκαταστάσεις για τους περισσότερους αθλητικούς χώρους. Στις αρχές του αιώνα τα τυποποιημένα σχέδια και οι διαδικασίες κατασκευής για τα πάντα, από τις σιδηροδρομικές γραμμές μέχρι τις οδογέφυρες, βοήθησαν την Κίνα να κατασκευάσει το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων στον κόσμο σε λιγότερο από μια δεκαετία.
Τα έργα αντιμετωπίζουν προβλήματα για συγκεκριμένους, αλλά και γενικούς λόγους: για παράδειγμα, το τέλμα των πολεοδομικών κανόνων της Βρετανίας δεν είναι κάτι για το οποίο έπρεπε να ανησυχεί η Κίνα. Επίσης, τα χρονοδιαγράμματα, ο έλεγχος και οι στόχοι των μεγάλων δημόσιων έργων υποδομής διαφέρουν από εκείνους των εταιρικών πρωτοβουλιών. Ωστόσο, σε αυτά κρύβονται αρκετά διδάγματα για τους διαχειριστές όλων των ειδών. Εάν σχεδιάζετε αυστηρά και τυποποιείτε όπου είναι δυνατόν, είναι λιγότερο πιθανό να πέσετε στον λάκκο που σκάβετε.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
