THEPOWERGAME
Η Τουρκία είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε ένοπλες δυνάμεις μέλος του ΝΑΤΟ. Διαδραματίζει έναν κρίσιμο ρόλο σε μια ταραγμένη γειτονιά, ειδικά στην καταστραμμένη από τον πόλεμο Συρία. Ασκεί αυξανόμενη επιρροή στα δυτικά Βαλκάνια, στην ανατολική Μεσόγειο και πιο πρόσφατα στην Αφρική. Πάνω απ’ όλα, έχει σημαντικό ρόλο στη Μαύρη Θάλασσα και στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας. Πέρυσι συνέβαλε στη σύναψη συμφωνίας για να επιτραπεί η αποστολή περισσότερων ουκρανικών σιτηρών σε έναν πεινασμένο κόσμο.
Κατά συνέπεια, οι ξένοι θα πρέπει να δώσουν προσοχή στις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας, οι οποίες ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πρότεινε αυτήν την εβδομάδα να διεξαχθούν στις 14 Μαΐου. Πλέον, ολοένα και περισσότερο, υπό τον ολοένα και πιο απρόβλεπτο πρόεδρό της, η χώρα βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής. Η συμπεριφορά του κ. Ερντογάν καθώς πλησιάζουν οι εκλογές θα μπορούσε να ωθήσει πέρα από τα όρια αυτό που είναι σήμερα μια βαθιά ελαττωματική δημοκρατία, σε μια πλήρη δικτατορία.
Όταν έγινε για πρώτη φορά πρωθυπουργός, τον Μάρτιο του 2003, ο κ. Ερντογάν έδωσε πολλές υποσχέσεις για την Τουρκία. Οι κοσμικοί φοβήθηκαν ότι είχε μια υπερβολικά ισλαμιστική ατζέντα, αλλά αυτός και το κόμμα του, το Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK Parti), δεν έχουν προχωρήσει πολύ στην επιδίωξή του. Στα πρώτα χρόνια της η κυβέρνηση του κ. Ερντογάν έδωσε νέα οικονομική και πολιτική σταθερότητα σε μια χώρα που για δεκαετίες δεν είχε τίποτε από τα δύο. Εξαφάνισε τους στρατηγούς που ανακατεύονταν πολύ συχνά στην πολιτική και είχαν κάνει πραξικοπήματα. Έφερε μεταρρυθμίσεις για να τονώσει την οικονομία. Έκανε ακόμα και κινήσεις καλής θέλησης με τους Κούρδους, τη μεγαλύτερη εθνική μειονότητα της Τουρκίας, οι οποίοι είχαν υποστεί εδώ και καιρό διώξεις από τον στρατό. Το 2005 εξασφάλισε επάξια ένα βραβείο που είχε ξεφύγει απ’ όλους τους προκατόχους του: την επίσημη έναρξη των συνομιλιών για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ωστόσο, όσο περισσότερο ο Ερντογάν έμενε στην εξουσία, τόσο πιο αυταρχικός γινόταν. Έπειτα από 11 χρόνια ως πρωθυπουργός εξελέγη πρόεδρος και έβαλε στόχο να μετατρέψει αυτήν την προηγουμένως αδύναμη θέση σε κυρίαρχη. Έπειτα από μια απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, οδήγησε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε εκκαθάριση από τις δουλειές τους ή σε σύλληψη, συχνά έπειτα από έναν απλό ψίθυρο μιας σύνδεσης με τη θρησκευτική ομάδα που κατηγορήθηκε για τη συνωμοσία, όπως για παράδειγμα η φοίτηση σε ένα από τα σχολεία της ως παιδί.
Όπως εξηγεί η ειδική έκθεσή μας σε αυτό το τεύχος, έχει σταθερά εισχωρήσει στους θεσμούς, διαβρώνοντας ελέγχους και ισορροπίες. Έχει μετατρέψει μεγάλο μέρος των ΜΜΕ σε εργαλεία κρατικής προπαγάνδας. Ουσιαστικά, έχει λογοκρίνει το Διαδίκτυο. Έχει ρίξει πολλούς επικριτές, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών της αντιπολίτευσης, στη φυλακή. Έχει παραγκωνίσει τους αντιπάλους του εντός του κόμματος ΑΚ. Έχει υποτάξει το δικαστικό σώμα, χρησιμοποιώντας τα δικαστήρια για να παρενοχλήσει τους αντιπάλους.
Πλησιάζοντας την τρίτη δεκαετία στην εξουσία, μένει σε ένα τεράστιο παλάτι και δίνει εντολές σε αυλικούς, οι οποίοι είναι πολύ φοβισμένοι για να του πουν πότε κάνει λάθος. Οι ολοένα και πιο εκκεντρικές πεποιθήσεις του γίνονται γρήγορα νόμοι. Έτσι, έχει επιβάλει σε μια προηγουμένως ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα μια νομισματική θεωρία που είναι κατηγορηματικά απατηλή. Πιστεύει ότι η θεραπεία για τον πληθωρισμό είναι να κάνεις φθηνότερα τα χρήματα. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που ο τουρκικός πληθωρισμός είναι 64%. Το βιοτικό επίπεδο συρρικνώνεται. Τα πνεύματα οξύνονται.
Οι ψηφοφόροι, ειδικά στις πόλεις, είναι δυσαρεστημένοι. Πριν από τρία χρόνια το κόμμα του κ. Ερντογάν έχασε τις δημαρχιακές εκλογές στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις, την Άγκυρα, την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μπορεί να χάσει την προεδρία σε τέσσερις μήνες, εάν η αντιπολίτευση συσπειρωθεί πίσω από τον καλύτερο υποψήφιό της και οι εκλογές είναι λίγο-πολύ καθαρές.
Αυτό είναι ένα μεγάλο «αν». Ο κ. Ερντογάν είναι αποφασισμένος να γυρίσει ακόμη περισσότερο υπέρ του ένα ήδη ανομοιόμορφο πεδίο. Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, ίσως ο πιο δυνατός αντίπαλος του κ. Ερντογάν, καταδικάστηκε πρόσφατα σε φυλάκιση και απαγόρευση συμμετοχής στην πολιτική, επειδή αποκάλεσε τους εκλογικούς αξιωματούχους που ακύρωσαν την πρώτη του δημαρχιακή νίκη «ηλίθιους». Η κυβέρνηση ζητεί από το συνταγματικό δικαστήριο να κλείσει το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP), το μεγαλύτερο κουρδικό κόμμα, πολλοί από τους ηγέτες του οποίου μαραζώνουν στη φυλακή. Το δικαστήριο έχει παγώσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς του HDP. Η αντιπολίτευση θα χρειαστεί την υποστήριξη των Κούρδων ψηφοφόρων εάν θέλει να εκδιώξει τον πρόεδρο.
Ο κ. Ερντογάν παρομοίασε κάποτε τη δημοκρατία με ένα ταξίδι με τραμ: όταν φτάνεις στον προορισμό σου, κατεβαίνεις. Υπό τον ίδιο, οι εκλογές ήταν σπάνια εντελώς δίκαιες, αλλά ήταν σε γενικές γραμμές ελεύθερες, με μεγάλο αριθμό ψηφοφόρων να συμμετέχουν. Η ανησυχία αυτήν τη φορά είναι ότι, με τον κ. Ερντογάν να φοβάται την ήττα, κατεβαίνει από το τραμ και διασφαλίζει ότι οι εκλογές δεν είναι ούτε δίκαιες, ούτε ελεύθερες.
Οι δυτικοί ηγέτες πρέπει να μιλήσουν δημόσια και ανοιχτά. Η Αμερική και η ΕΕ πολύ συχνά συγκρατούνται από το να επικρίνουν τον κ. Ερντογάν, από φόβο μήπως αποξενώσουν έναν κομβικό, αν και ενοχλητικό, σύμμαχο. Κανείς δεν θέλει μια χώρα τόσο σημαντική όσο η Τουρκία να γίνει εντελώς απατεώνας. Όλοι γνωρίζουν ότι ένας αγανακτισμένος, απομονωμένος Τούρκος πρόεδρος θα μπορούσε να είναι μεγάλος μπελάς. Θα μπορούσε να υποδαυλίσει τις πιο σκληρές εδαφικές διαμάχες με την Ελλάδα και με την Κύπρο. Θα μπορούσε να δημιουργήσει περαιτέρω σύγχυση και διαμάχες στη Συρία. Θα μπορούσε να επιτρέψει στους 5 εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες στην Τουρκία να σαλπάρουν για τη νότια Ευρώπη, κάτι που πολλοί θα προσπαθούσαν να το κάνουν αν είχαν τη δυνατότητα. Και θα μπορούσε να προχωρήσει πέρα από την τρέχουσα άρνησή του να πάρει θέση στην Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ, συνεχίζοντας να εμποδίζει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η Τουρκία χρειάζεται επίσης τη Δύση, κυρίως για να αποκαταστήσει κάποια σταθερότητα στην ταλαιπωρημένη οικονομία της. Αν και οι συνομιλίες για την ένταξή της μπορεί να έχουν κολλήσει, εξακολουθεί να ελπίζει σε μια αναβαθμισμένη και διευρυμένη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, που θα τονώσει την ανάπτυξη. Πρέπει να βρει έναν τρόπο να αναζωογονήσει τις άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες έχουν υποχωρήσει, ως απάντηση στην πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα. Η Τουρκία βασίζεται στη δυτική τεχνολογία για να βελτιώσει τη χαμηλή παραγωγικότητά της. Και θέλει δυτικά όπλα, κυρίως αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη. Δεν θα ήταν σε θέση να εξασφαλίσει τίποτε από αυτά τα πράγματα εάν ο κ. Ερντογάν γυρνούσε την πλάτη του στη δημοκρατία και γινόταν μέλος της λέσχης των δικτατόρων. Όλα αυτά του δίνουν ένα ισχυρό κίνητρο να διατηρήσει τη σχέση με τη Δύση.
Η ώρα της ευθύτητας για τον Μπάιντεν
Και αυτό θα πρέπει να δώσει στους δυτικούς ηγέτες διαπραγματευτική δύναμη. Ο κ. Ερντογάν είναι ένας νταής που βλέπει τη δειλία ως λόγο για να πιέσει το πλεονέκτημά του και τη σκληρότητά του ως κίνητρο για να επιδιορθώσει τους φράχτες -όπως έκανε πρόσφατα με πολλούς από τους γείτονές του στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, οι δυτικοί ηγέτες θα πρέπει να δείξουν στον Ερντογάν πόσο ενδιαφέρονται για τη συμπεριφορά του, μιλώντας πριν από τις εκλογές, ιδιωτικά και δημόσια, ενάντια στις πιθανές απαγορεύσεις στον κ. Ιμάμογλου και το HDP. Δεν είναι πολύ αργά για να τραβήξουμε τον κ. Ερντογάν πίσω από το χείλος του γκρεμού. Αλλά η Δύση πρέπει να αρχίσει να τον προειδοποιεί τώρα.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
