THEPOWERGAME
Πριν από δέκα χρόνια, αυτόν το μήνα, ο David Cameron, ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, εκφώνησε μια ομιλία στα κεντρικά γραφεία του ειδησεογραφικού οργανισμού Bloomberg στο Λονδίνο. Σε αυτήν ο κ. Cameron περιέγραψε το πανούργο σχέδιό του για να εδραιώσει τη θέση της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προκαλώντας μια θεμελιώδη μεταρρύθμιση της λέσχης και προσφέροντας στη συνέχεια στους Βρετανούς ένα δημοψήφισμα για την ένταξη. Μέχρις εκεί, καλά. Η ψήφος του 2016 για την αποχώρηση από τη λέσχη επιδείνωσε την οικονομική δυσπραγία της Βρετανίας, φρενάροντας το εμπόριο και αμβλύνοντας τις επενδύσεις. Κατέστρεψε τη σχέση της Βρετανίας με πολλούς από τους φυσικούς της συμμάχους και αποδυνάμωσε τους δεσμούς της δικής της ένωσης.
Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι έχει μολύνει τη βρετανική πολιτική με μια καταστροφική σκέψη, ότι όλα θα γίνουν «ως διά μαγείας». Ο ίδιος ο κ. Cameron υπήρξε ένα πρώιμο θύμα, υπερεκτιμώντας, κακώς, την προθυμία της ΕΕ να αλλάξει τις θεμελιώδεις αρχές της προκειμένου να εξυπηρετήσει τη Βρετανία. Οι υπέρμαχοι του Brexit ήταν εξαρχής ντοπαρισμένοι με τη δική τους νεραϊδόσκονη, είτε φανταζόμενοι τα κέρδη που θα αποκόμιζαν από την έξοδο από την ΕΕ είτε ευχόμενοι να ξεχάσουν το ζήτημα των ιρλανδικών συνόρων. Οι υπέρμαχοι της παραμονής στην ΕΕ, επίσης, πιστεύουν σε μαγικά αν νομίζουν ότι η διάσπαση μπορεί απλώς να αναιρεθεί.
Ωστόσο, υπάρχει τρόπος για μια καλύτερη σχέση με την Ευρώπη. Όλο και περισσότεροι Βρετανοί θεωρούν την απόφαση να εγκαταλείψουν τη λέσχη ως λάθος. Η ΕΕ θα ήθελε να έχει καλύτερες σχέσεις με τον δύσκολο γείτονά της.
Η διαδικασία θα είναι αργή και σταδιακή, όχι παρορμητική και επαναστατική. Θα σημάνει την καλλιέργεια εμπιστοσύνης και συναίνεσης, αντί για δημοψηφίσματα με κριτήριο τον νικητή και την παρουσίαση τελεσιγράφων στις Βρυξέλλες. Ο καθένας μπορεί να πηδήξει από τον γκρεμό. Το δύσκολο είναι να μπορέσεις να σκαρφαλώσεις ξανά στην επιφάνεια. Όμως, αυτός ο δρόμος θα απαιτήσει τον τερματισμό της σκέψης ότι όλα θα γίνουν «ως διά μαγείας». Για τους υπέρμαχους του Brexit αυτό σημαίνει να αναγνωρίσουν τη ζημιά που έχει προκαλέσει. Η Τράπεζα της Αγγλίας εκτίμησε ότι το Brexit μείωσε τις επενδύσεις κατά σχεδόν 25% κατά την πενταετία έως το 2021. Ένα κέντρο μελετών εκτιμά ότι η οικονομία θα ήταν σήμερα περισσότερο από 5% μεγαλύτερη αν η Βρετανία είχε παραμείνει στην ΕΕ. Ωστόσο, μεταξύ των πιστών του Brexit η εξιστόρηση της αλήθειας εξακολουθεί να είναι αίρεση. Τον Δεκέμβριο η συντηρητική κυβέρνηση παρουσίασε τις μέτριες μεταρρυθμίσεις στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ως μέρισμα του Brexit, ενώ πολλές από τις αλλαγές δεν είχαν καμία σχέση με την ΕΕ. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να δεσμεύεται να αντικαταστήσει ή να καταργήσει όλη τη διατηρούμενη νομοθεσία της ΕΕ μέχρι το τέλος του 2023, ένας στόχος που υπόσχεται άσκοπη αναστάτωση.
Για τους υπέρμαχους της παραμονής στην ΕΕ ρεαλισμός σημαίνει ότι πρέπει να παραμερίσουν τις ιδέες της επανένταξης στη λέσχη. Αν ο Economist είχε ένα μαγικό ραβδί, θα γύριζε ευχαρίστως το ρολόι πίσω στο 2016, όταν η Βρετανία απολάμβανε ένα προνομιακό καθεστώς ως μέλος της ΕΕ, με επιρροή και πλήθος εξαιρέσεων. Αλλά η επανένταξη θα βρεθεί αντιμέτωπη με το βέτο των κυβερνήσεων της ΕΕ, μέχρι να υπάρξει μια ακλόνητη πολιτική και κοινωνική συναίνεση υπέρ της. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Βρετανοί επιθυμούν μια στενή σχέση με την ΕΕ. Ωστόσο, υπάρχει πολύ λιγότερος ενθουσιασμός για την Ευρώπη ως σχέδιο πολιτικής ολοκλήρωσης. Η επιστροφή στο ζήτημα της ένταξης τώρα θα αναζωπυρώσει την τοξική πόλωση των χρόνων του Brexit.
Η ρεαλιστική πορεία προς μια καλύτερη σχέση με την Ευρώπη θα πρέπει να περιλαμβάνει τρία στάδια: ομαλοποίηση, οικοδόμηση και επαναπροσδιορισμό. Πρώτον, η Βρετανία πρέπει να εξομαλύνει τους δεσμούς της με τις Βρυξέλλες. Ο Rishi Sunak, ο πρωθυπουργός, αξίζει ήδη κάποια εύσημα σε αυτό το σημείο: η αθόρυβη συνεργασία σε τομείς από τη Βόρεια Θάλασσα μέχρι τη μετανάστευση βρίσκεται σε εξέλιξη. Ωστόσο, αυτό θα μετρήσει ελάχιστα αν δεν μπορέσει να επιτύχει μια λειτουργική συμφωνία για το πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας. Κάτι τέτοιο θα ξεκλείδωνε περισσότερα καλά, από τη συμμετοχή σε προγράμματα επιστημονικής έρευνας έως τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών.
Στη συνέχεια, η οικοδόμηση. Η αναιμική Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας (ΣΕΣ) που διαπραγματεύτηκε ο Boris Johnson θα τεθεί προς αναθεώρηση το 2026. Αυτή είναι μια σημαντική ευκαιρία για να εδραιωθεί η συμφωνία. Το Εργατικό Κόμμα, το οποίο μπορεί κάλλιστα να βρίσκεται τότε στην εξουσία, έχει προτείνει την προσθήκη μιας λογικής δέσμης συμφωνιών, κυρίως για τη διευκόλυνση της μετακίνησης ορισμένων ατόμων και των τροφίμων. Το Εργατικό Κόμμα πρέπει να προσέξει τη δική του τάση προς τη μαγική σκέψη, δηλαδή να υποθέσει ότι το να μην είναι Συντηρητικοί θα είναι αρκετό για να κερδίσει την ΕΕ. Ωστόσο, με σκληρή διπλωματική επιτήδευση, η ΣΕΣ είναι δυνατόν να επεκταθεί.
Ακόμα και αυτές οι αναθεωρήσεις θα αντισταθμίσουν οριακά την οικονομική ζημία που προκάλεσε η έξοδος από την ΕΕ. Προς το δεύτερο μισό αυτής της δεκαετίας πρέπει να ξεκινήσουν οι εργασίες για την επανασχεδίαση της σχέσης Βρετανίας-ΕΕ από την αρχή. Η επιλογή της «Νορβηγίας» -ένα μέλος χωρίς δικαίωμα ψήφου στην ενιαία αγορά- θα ήταν μια λογική θέση αναμονής για τη Βρετανία στην πορεία προς την έξοδο από τη λέσχη. Αλλά μια συμφωνία τύπου Νορβηγίας, μιας μικρής, σταθερής χώρας, της οποίας οι κύριες εξαγωγές είναι το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τα ψάρια, ταιριάζει πολύ λιγότερο σε μια μεγάλη, ατίθαση οικονομία βασισμένη στις υπηρεσίες, όπως η Βρετανία. Πιο ελπιδοφόρο είναι το έδαφος που σκιαγράφησε η Theresa May μετά την ψηφοφορία για το Brexit: εμβάθυνση της πρόσβασης στην αγορά σε τομείς όπως τα αγαθά και η γεωργία, με αντάλλαγμα την υιοθέτηση του δικαίου της ΕΕ, με παράλληλη διατήρηση της αυτονομίας στις υπηρεσίες. Η επανένταξη στην τελωνειακή ένωση μπορεί τελικά να είναι εφικτή.
Αυτό μπορεί να φανεί σε πολλούς ως άλλη μια μορφή μαγικής σκέψης. Σίγουρα θα ήταν δύσκολο και για τις δύο πλευρές. Για τους Βρετανούς θα σήμαινε την εγκατάλειψη μιας δογματικής αποστροφής προς το δίκαιο της ΕΕ για μια πιο συνετή προσέγγιση, που θα είχε τις ρίζες της στο στρατηγικό προσωπικό συμφέρον. Για τους ευρωσκεπτικιστές των Τόρις αυτό θα ακούγεται σαν προδοσία. Ωστόσο, για να μην εξατμιστεί η δημόσια υποστήριξη για το σχέδιό τους, η οικονομία πρέπει να αναπτυχθεί. Αυτό απαιτεί βαθύτερη πρόσβαση στη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Βρετανίας.
Χωρίς μαγικές συνταγές
Για την ΕΕ αυτό θα σήμαινε να αμβλύνει την αποστροφή της στην ιδέα ότι η Βρετανία μπορεί να επιλέξει κομμάτια της ενιαίας αγοράς. Αλλά το σενάριο που φοβόταν κάποτε, να γίνει η Βρετανία μια δυναμική Σιγκαπούρη στον Τάμεση, είναι πλέον ανυπόστατο. Η δέσμευση της Βρετανίας απέναντι στο καθεστώς της ΕΕ για τα χημικά, τη γεωργία ή τις κρατικές ενισχύσεις θα ήταν ευλογία για μια ομάδα που φιλοδοξεί να γίνει ρυθμιστική υπερδύναμη. Και τα οφέλη μιας πιο εποικοδομητικής και με σεβασμό σχέσης με τη Βρετανία δεν είναι μόνο οικονομικά, όπως έδειξε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Μια προσαρμοσμένη σχέση με τη Βρετανία θα εντασσόταν επίσης σε μια ευρύτερη επανεξέταση της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης. Κατά την επόμενη δεκαετία η ΕΕ θα πρέπει να σκεφτεί πώς θα διαχειριστεί τις προσδοκίες της Ουκρανίας και των κρατών των Δυτικών Βαλκανίων που επιθυμούν να ενταχθούν. Οι παλιές συζητήσεις σχετικά με τη μεταβλητή γεωμετρία και την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων θα λάβουν νέα ώθηση. Η διαμόρφωση μιας διαρκούς σχέσης μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ θα απαιτήσει χρόνο, σκληρή δουλειά και ρεαλισμό, αλλά, όπως και να έχει, αφήνει και χώρο για λίγη φαντασία.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
