THEPOWERGAME
Παρά τις στρατιές των τραπεζιτών και των γραφειοκρατών που ορκίζονται να σταματήσουν το διεθνές ξέπλυμα χρήματος, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά. Οι υποθέσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στη Eurojust, την υπηρεσία δικαιοσύνης της ΕΕ, έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία έξι χρόνια. Ένας λόγος είναι ότι ο εντοπισμός του βρόμικου χρήματος είναι πολύ δύσκολος. Οι εγκληματίες και οι κλεπτοκράτες δημιουργούν πλέγματα εικονικών εταιρειών με ψεύτικους ιδιοκτήτες και αξιωματούχους, αναζητώντας χώρες με χαλαρούς κανόνες.
Ένα καλό εργαλείο για την καταπολέμηση του φαινομένου είναι το Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων (UBO), που οι εταιρείες πρέπει να δηλώνουν ποιοι τις ελέγχουν και λαμβάνουν τα κέρδη τους. Η ΕΕ απαιτεί Μητρώα Πραγματικών Δικαιούχων από το 2018 και η Αμερική από το 2020. Τα καλύτερα, όπως αυτό της Βρετανίας, που δημιουργήθηκε το 2016, είναι προσβάσιμα από οποιονδήποτε. Η ΕΕ κατέστησε αυτό ως απαιτούμενο αργότερα.
Όμως, στις 22 Νοεμβρίου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι αυτό ήταν υπερβολικό. Σε μια υπόθεση, από ανώνυμο ενάγοντα στο Λουξεμβούργο, η οποία εκδικάστηκε ενώπιόν του, έκρινε ότι τα Μητρώα Πραγματικών Δικαιούχων ανοικτής πρόσβασης παραβιάζουν το δικαίωμα της ιδιωτικότητας των ιδιοκτητών και κατέρριψε την οδηγία της ΕΕ που τα καθιστούσε προσβάσιμα στο κοινό.
Οι ευρωπαϊκές χώρες με ανοικτά μητρώα ανέστειλαν γρήγορα την πρόσβαση. Οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών βρέθηκαν στα τυφλά. Οι μεγάλες διεθνείς έρευνες, όπως τα Pandora Papers, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα δημόσια μητρώα, λέει η Pavla Holcova της Investigace, μιας ομάδας που χαρτογράφησε το δίκτυο των εταιρειών που ελέγχει ο Andrej Babis, πρώην πρωθυπουργός της Τσεχίας.
Η απόφαση του δικαστηρίου δεν καταργεί τα μητρώα, αλλά αναγκάζει τις κυβερνήσεις να αλλάξουν τους κανόνες, έτσι ώστε μόνο τα μέρη με «έννομο συμφέρον» να μπορούν να ζητούν πληροφορίες. Εάν οι ερευνητές πρέπει να δικαιολογούν κάθε αίτημα, ενδέχεται να μην είναι σε θέση να αποκαλύψουν συνδέσεις. «Συνήθως εξετάζουμε χιλιάδες εταιρείες ταυτόχρονα», λέει ο Ross Higgins της Bellingcat, μιας ερευνητικής ομάδας ανοικτού κώδικα. Ο εντοπισμός των παράνομων επαύλεων Ρώσων αξιωματούχων στην Ευρώπη θα καταστεί «σχεδόν αδύνατος», λέει η Maria Pevchikh της Anti-Corruption Fund, μιας ομάδας που έχει συσταθεί από τον Alexei Navalny, ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης.
Η ανοικτή πρόσβαση μπορεί να αποτρέψει τις ύποπτες συναλλαγές. Η έρευνα του κ. Higgins σχετικά με τις σκωτσέζικες ετερόρρυθμες εταιρείες έδειξε ότι πολλές από αυτές χρησιμοποιήθηκαν για την απόκρυψη βρόμικου χρήματος, όπως το 1 δισ. δολάρια που κλάπηκαν από μολδαβικές τράπεζες το 2014. Όταν ένας νόμος που ψηφίστηκε το 2016 τις ανάγκασε να αποκαλύπτουν τα Μητρώα Πραγματικών Δικαιούχων τους, οι νέες εταιρείες στέρεψαν.
Το ξέπλυμα χρήματος δεν είναι το μόνο ζήτημα. Τα Μητρώα Πραγματικών Δικαιούχων αποτελούν κρίσιμο εργαλείο για την επιβολή διεθνών κυρώσεων κατά της Ρωσίας και άλλων χωρών. «Η εφαρμογή των κυρώσεων έχει ανατεθεί πλήρως στον ιδιωτικό τομέα», λέει ο Adam Smith, πρώην Αμερικανός αξιωματούχος για τις κυρώσεις. Οι επιχειρήσεις που συναλλάσσονται με οντότητες που περιλαμβάνονται στη μαύρη λίστα, ακόμη και εν αγνοία τους, κινδυνεύουν με τεράστια πρόστιμα. Με το ιδιοκτησιακό καθεστώς πλέον να παραμένει κρυφό, μπορούν απλώς να αποφεύγουν οποιονδήποτε συνδέεται εξ αποστάσεως με ευαίσθητες περιοχές.
Η φοροδιαφυγή, επίσης, θα μπορούσε να γίνει πιο δύσκολο να καταπολεμηθεί. Οι επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν για να διοχετεύουν κέρδη σε χώρες με χαμηλή φορολογία μπορεί να συνεχίσουν να περνούν κάτω από το ραντάρ. Η απόφαση ευνοεί τις εξελιγμένες διεθνείς επιχειρήσεις έναντι των τοπικών, που δεν μπορούν να κρύψουν την ιδιοκτησία τους, σημειώνει ο Andres Knobel του Tax Justice Network, μιας ομάδας πίεσης: «Αν κοιτάξετε ποιοι είναι οι άτυχοι, θα δείτε κυρίως τα καταπιστεύματα και οι άνθρωποι που εργάζονται για ιδιώτες υψηλού πλούτου».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ μελετούν την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και επεξεργάζονται νέους κανόνες. Οποιοδήποτε νέο σύστημα θα επιτρέπει πιθανότατα στις τράπεζες να χρησιμοποιούν τα Μητρώα Πραγματικών Δικαιούχων και το δικαστήριο λέει ότι οι κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο χορήγησης πρόσβασης σε δημοσιογράφους και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Όμως, η απόφαση αποτελεί πλήγμα στις παγκόσμιες προσπάθειες για την εξάλειψη του βρόμικου χρήματος, λέει ο Oliver Bullough, δημοσιογράφος που εστιάζει στο ξέπλυμα χρήματος. «Είναι σαν να αφαιρείς ένα σημαντικό κομμάτι από το Jenga».
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
