THEPOWERGAME
Αν η επιστροφή του υψηλού πληθωρισμού έπιασε πολλούς στον ύπνο, η άρνησή του να εξαφανιστεί είναι ακόμα πιο σοκαριστική – την τελευταία εβδομάδα χώρες όπως η Αμερική και η Βρετανία αιφνιδιάστηκαν για άλλη μια φορά από τις υψηλές τιμές. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) έκανε λάθος στις προβλέψεις της τον Δεκέμβριο του 2020, εκτιμώντας ότι οι τιμές θα αυξάνονταν κατά λιγότερο από 2% σε καθένα από τα δύο επόμενα έτη. Έκανε ακόμα μεγαλύτερο λάθος τον Δεκέμβριο του 2021, όταν υπολόγισε ότι ο πληθωρισμός το 2022 θα ήταν μόλις 2,6%, παρόλο που οι τιμές αυξάνονταν ήδη με ρυθμό πάνω από 5% ετησίως.
Αλλά η Fed δεν ήταν η μόνη που έκανε λανθασμένες εκτιμήσεις. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ έχουν κακώς και επανειλημμένα υποτιμήσει τον πληθωρισμό. Στα τέλη του 2020 ο Economist, από την άλλη, εκτίμησε σωστά ότι οι τιμές θα έκαναν άλμα τους επόμενους μήνες, αλλά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πιθανότητες μιας πιο διαρκούς περιόδου πληθωρισμού ήταν χαμηλές.
Γιατί, όμως, ο πληθωρισμός επιμένει; Κατά μία έννοια, η απάντηση είναι τετριμμένη: παραμένει υψηλός επειδή οι δαπάνες παρέμειναν υψηλές και επειδή η νομισματική πολιτική υπήρξε πολύ χαλαρή. Αλλά αυτή η απάντηση δεν είναι και τόσο ικανοποιητική. Η πολιτική δεν έγινε αυστηρότερη επειδή οι κεντρικές τράπεζες δεν πίστευαν ότι έπρεπε.
Όμως, καθώς ο πληθωρισμός επέμενε, η πολιτική προσαρμόστηκε. Τον Δεκέμβριο του 2020, η Fed πίστευε ότι το 2023 το επιτόκιο της θα παρέμενε κοντά στο μηδέν. Τώρα αναμένει ότι θα αυξηθεί σε τουλάχιστον 4,6%. Αυτό που είναι πιο δύσκολο να επεξεργαστεί κανείς είναι γιατί ο πληθωρισμός έχει επανειλημμένα αψηφήσει τις προβλέψεις.
Το νέο έργο που παρήγαγε το «μετανοημένο» ΔΝΤ επιχειρεί να θέσει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων. Η ανάλυσή του υποδεικνύει τρεις πιθανούς ενόχους: τα σοκ, τους μισθούς και τις προσδοκίες.
Το 2020 και το 2021, καθώς η πανδημία χτυπούσε την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, οι κυβερνήσεις προέβησαν σε πλήθος δημοσιονομικών ενισχύσεων. Εν τω μεταξύ, οι ιδιαίτερες συνθήκες που αντιμετώπισαν τα νοικοκυριά οδήγησαν σε δραματικές μετατοπίσεις στην κατανάλωση, η οποία κινήθηκε απότομα προς τα αγαθά και στη συνέχεια επέστρεψε προς τις υπηρεσίες. Μετά από έναν αρχικό αποπληθωριστικό παλμό, το καθαρό αποτέλεσμα αυτών των αναταράξεων ήταν η άνοδος των τιμών.
Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι πέρυσι, το 40%, περίπου, της αύξησης των αμερικανικών τιμών σε σχέση με την προ της πανδημίας τάση και το 66% της αύξησης των τιμών στη ευρωζώνη, οφείλονταν στις ανατροπές της παραγωγής και τις υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Τα γενναιόδωρα μέτρα στήριξης και οι μετατοπίσεις στις δαπάνες των νοικοκυριών ευθύνονται για άλλο ένα 30% τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη.
Ο καταιγισμός των σοκ συνεχίστηκε τον Φεβρουάριο με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Με εξαίρεση αυτά για την Αμερική και την Κίνα, τα σφάλματα στις προβλέψεις του ΔΝΤ για τον πληθωρισμό στις μεγάλες οικονομίες ήταν στην πραγματικότητα μεγαλύτερα φέτος από ό,τι πέρυσι. Και παρόλο που τα προβλήματα πρόβλεψης του δομικού πληθωρισμού ήταν κυρίως υπεύθυνα για τις κακές προβλέψεις πέρυσι, τα μεγαλύτερα προβλήματα φέτος, ήταν οι υποεκτιμήσεις της συμβολής των τροφίμων και της ενέργειας.
Η επίδραση του πολέμου του Vladimir Putin έχει επιδεινωθεί από τη σοκαριστική άνοδο της αξίας του δολαρίου, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν της επιθετικής εκστρατείας της Fed κατά του εγχώριου πληθωρισμού. Καθώς τα άλλα νομίσματα αποδυναμώνονται, το κόστος εισαγωγής των οικονομιών τους αυξάνεται, επιδεινώνοντας τα προβλήματα του πληθωρισμού.
Σε σημείωμα που δημοσιεύθηκε στις 14 Οκτωβρίου, η Gita Gopinath, αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ, και ο Pierre-Olivier Gourinchas, επικεφαλής οικονομολόγος του ταμείου, υπολογίζουν ότι μια ανατίμηση της αξίας του δολαρίου κατά 10% αυξάνει τον πληθωρισμό των τιμών καταναλωτή στις ξένες οικονομίες κατά περίπου 1% κατά μέσο όρο, με μεγαλύτερες επιπτώσεις σε μέρη που εξαρτώνται περισσότερο από τις εισαγωγές.
Η ισχυρή αύξηση των μισθών είναι ο δεύτερος ένοχος. Σε κανονικές περιόδους, η αύξηση των μισθών καθορίζεται κυρίως από την παραγωγικότητα της εργασίας, τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό και την παρουσία ή την απουσία υποτονικότητας στην αγορά εργασίας. Η ταχύτερη αύξηση της παραγωγικότητας και ο υψηλότερος αναμενόμενος πληθωρισμός μεταφράζονται σε μεγαλύτερη αύξηση των μισθών.
Η υψηλότερη ανεργία μεταφράζεται σε μικρότερη. Στα πρώτα στάδια της πανδημίας, οι σχέσεις αυτές κατέρρευσαν. Σύμφωνα με την ανάλυση του ΔΝΤ, τα θεμελιώδη μεγέθη είχαν μικρότερη σημασία από τους έντονους περιορισμούς στην προσφορά εργασίας που σχετίζονταν με τα lockdowns και την κοινωνική αποστασιοποίηση.
Με την επανεκκίνηση της ανάκαμψης, τα κανονικά πρότυπα άρχισαν να επιβάλλονται. Ωστόσο, αυτό δεν βοήθησε πολύ τους μισθούς. Η προσφορά εργασίας έπαψε να αποτελεί πρόβλημα, αλλά τα πακέτα μισθών συνέχισαν να αυξάνονται χάρη στις ισχυρές προσλήψεις και τη χαμηλή ανεργία.
Οι αυξανόμενοι μισθοί ενισχύουν τις καταναλωτικές δαπάνες και συμβάλλουν άμεσα στην αύξηση των τιμών των υπηρεσιών έντασης εργασίας. Πράγματι, ορισμένα γεράκια ανησυχούν για την δημιουργία ενός σπιράλ μισθών-τιμών, στο οποίο οι εργαζόμενοι απαιτούν υψηλότερες αμοιβές για να καλύψουν τις αυξανόμενες τιμές, καθώς οι επιχειρήσεις αυξάνουν τις τιμές για να καλύψουν τους αυξανόμενους μισθούς.
Ωστόσο, το έργο του ΔΝΤ υποδηλώνει ότι χρειάζεται κάποια προσοχή. Αν και η αύξηση των μισθών υπήρξε ισχυρή, σε πολλές χώρες δεν ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να συμβαδίζει με τον πληθωρισμό. Η πτώση των πραγματικών μισθών μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη στις δαπάνες και τον πληθωρισμό. Μια μελέτη 22 ιστορικών επεισοδίων συγκρίσιμων με το παρόν -κατά τη διάρκεια των οποίων οι ονομαστικές αμοιβές αυξήθηκαν και τόσο η ανεργία όσο και οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν- διαπιστώνει ότι σπάνια εμφανίζονται σπιράλ μισθών-τιμών.
Στο διάμεσο επεισόδιο, ο πληθωρισμός άρχισε να μειώνεται ακόμη και όταν η ανεργία παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα, γεγονός που αποτελεί ένα σχεδόν ιδανικό σενάριο για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Περιμένω, υπομένω, επιμένω
Υπάρχουν επιφυλάξεις. Για την επιβράδυνση του πληθωρισμού στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτήθηκε σφιχτότερη νομισματική πολιτική. Η ασυνήθιστη φύση των σημερινών συνθηκών μπορεί να σημαίνει ότι η εμπειρία του παρελθόντος είναι αμφίβολης σημασίας, αλλά κυρίως, πολλά εξαρτώνται από το τι θα συμβεί με τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό – μια τρίτη και απρόβλεπτη πληθωριστική δύναμη.
Οι πεποιθήσεις των ανθρώπων για το μέλλον επηρεάζουν την κατανάλωσή τους και τη διαπραγμάτευση των μισθών. Αν η πρόσφατη εμπειρία έχει μεγάλη σημασία για τη διαμόρφωση αυτών των πεποιθήσεων, θα βοηθούσε στην εξήγηση του επίμονου πληθωρισμού και θα περιέπλεκε τη δουλειά των κεντρικών τραπεζιτών.
Οι πεποιθήσεις είναι δύσκολο να μετρηθούν, αλλά παρ’ όλα αυτά υπάρχει κάποιος λόγος ανησυχίας. Αν και οι μετρήσεις των προσδοκιών στην Αμερική είναι σχετικά καλές, στη Βρετανία και την ΕΕ είναι λιγότερο ενθαρρυντικές.
Αυτός, περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, είναι και ο λόγος για τον οποίο τα επιτόκια θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν. Έχοντας ξεγελαστεί και ξαναξεγελαστεί, οι κεντρικές τράπεζες δεν θα υποχωρήσουν έως ότου οι μόνες εκπλήξεις για τον πληθωρισμό να είναι αυτές που σχετίζονται με την πτώση του.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
