THEPOWERGAME
Δεν υπάρχει σκύλος στο χοτ ντογκ, το κοάλα δεν είναι αρκούδα, και ας μη μιλήσουμε για τα αρωματικά ουρητηρίων που, ευφάνταστα, αποκαλούνται κέικ. Και το «Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης» (ΣΣΑ) της ΕΕ ; Υπάρχει ή δεν υπάρχει;
Η συμφωνία που περιορίζει το ύψος του χρέους που επιτρέπεται να δημιουργήσουν οι εθνικές κυβερνήσεις δεν πέτυχε κανέναν από τους στόχους που είχε θέσει: Η Ευρώπη βίωσε μια παρατεταμένη νομισματική κρίση και δεκαετίες οικονομικού λήθαργου.
Έτσι, ελάχιστοι θρήνησαν την αναστολή του Συμφώνου το 2020, καθώς η Ευρώπη σπατάλησε αρκετά για να ξεπεράσει την πανδημία, ενώ τώρα αγωνίζεται να αντισταθμίσει τους αυξανόμενους λογαριασμούς ενέργειας.
Η Γερμανία πιέζει τώρα για την επαναφορά του παλιού ζουρλομανδύα, αλλά μάλλον μια πολύ πιο χαλαρή ρύθμιση φαίνεται πιθανή. Το γεγονός ότι τα γεράκια στο Βερολίνο είναι πιθανό να μην ληφθούν υπόψη δείχνει την υποχώρηση της γερμανικής επιρροής.
Κανένα ρήγμα στην ΕΕ δεν είναι τόσο βαθύ όσο αυτό που χωρίζει τους μετρημένους βόρειους από τους υποτιθέμενους σπάταλους νότιους γείτονές τους. Το ΣΣΑ ήταν μια προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος.
Σχεδιάστηκε πριν από την εισαγωγή του ευρώ το 1999 και περιόριζε τα ετήσια δημοσιονομικά ελλείμματα στο 3% και το συνολικό χρέος στο 60% του ΑΕΠ. Η Ιταλία και η Ελλάδα θα μοιράζονταν το ίδιο νόμισμα με τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες, αλλά μόνο αν μοιράζονταν και τη μετρημένη προσέγγισή τους στα δημόσια οικονομικά.
Όμως αυτό δεν συνέβη: το Σύμφωνο σύντομα παραβιάστηκε θέλοντας και μη, ακόμα και από τη Γερμανία, κατά τα πρώτα χρόνια της ισχύος του. Με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση να καλπάζει, πολλές χώρες κατέληξαν να έχουν χρέη άνω του 100% του ΑΕΠ. Έως τη δεκαετία του 2010 οι διασώσεις που το Σύμφωνο είχε σχεδιαστεί να αποφευχθούν έγιναν αναπόφευκτες.
Παρά την αποτυχία του, το ΣΣΑ εξακολουθεί να έχει σημασία. Έχει ωθήσει τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι οι δαπάνες κάπως αντιστοιχούν στα έσοδα, τουλάχιστον στις καλές εποχές. Οι αρχές που το διέπουν καθοδήγησαν την αντίδραση στην κρίση της ευρωζώνης από το 2009 και μετά, η οποία, οι νότιοι εξακολουθούν να αισθάνονται ότι επέβαλε μια άσκοπη δημοσιονομική τρικλοποδιά στην ανάκαμψη τους.
Ευτυχώς το λάθος δεν επαναλήφθηκε πριν από δύο χρόνια: όταν χτύπησε η πανδημία, όλες οι πλευρές συμφώνησαν ότι οι παλιοί κανόνες έπρεπε να παραγκωνιστούν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο εκτελεστικός βραχίονας της ομάδας, θα παρουσιάσει τον Οκτώβριο τις ιδέες της για μια ανανεωμένη έκδοση, καθώς, από το 2024, το ΣΣΑ θα τεθεί και πάλι σε ισχύ.
Οι Βρυξέλλες προετοιμάζονται για μια επανάληψη της γνωστής διαμάχης μεταξύ των μεσογειακών χωρών και των βόρειων μελών. Όμως, οι πρώτες συζητήσεις μεταξύ των υπουργών Οικονομικών φαίνεται να δείχνουν ότι σχεδόν όλοι θέλουν να απορρίψουν την παλιά προσέγγιση.
Η Γερμανία είναι ουσιαστικά η μόνη που πιέζει για επιστροφή στο παλαιό καθεστώς. Υπάρχουν ακόμα πολλά νυχτερινά παζάρια που εκκρεμούν, αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα, φαίνεται απίθανο να πετύχει τον στόχο της.
Η λέξη-κλειδί στην προτεινόμενη νέα προσέγγιση της Επιτροπής είναι η «ευελιξία» κατά την εφαρμογή του ΣΣΑ. Ο κανόνας του 3% του ελλείμματος και του 60% του χρέους θα παραμείνει: τα στοιχεία αυτά είναι κατοχυρωμένα στις συνθήκες της ΕΕ και η τροποποίησή τους είναι ουσιαστικά αδύνατη.
Η εστίαση είναι επομένως στην επιβολή τους με έναν συνολικά πιο ήπιο τρόπο. Έτσι θα εκλείψει η γκρίνια των ευρωκρατών για τις χώρες με «υπερβολικά ελλείμματα» κάθε χρόνο. Στον αντίποδα, τα εθνικά υπουργεία Οικονομικών θα προτείνουν ιδέες για το πώς θα εξισορροπήσουν τα βιβλία τους για πολλά χρόνια.
Η υπόσχεση μεταρρυθμίσεων που θεωρούνται λογικές στις Βρυξέλλες – δηλαδή δαπάνες για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης – στην πραγματικότητα, θα έχει ως αποτέλεσμα να επιτρέπεται σε μια χώρα να αγνοήσει αυτά τα ενοχλητικά δημοσιονομικά όρια.
Αυτό ακούγεται τέλειο για τα νότια μέλη. Τα περισσότερα φαντάζονται ότι η «ευελιξία» θα σημαίνει μια πιο ευγενική ακρόαση από τους ευρωκράτες. Στη Γαλλία αρέσει επίσης αυτή η προσέγγιση, όπως θα περίμενε κανείς από μια χώρα που διανύει το 48ο έτος χωρίς ισοσκελισμένο προϋπολογισμό.
Όμως, η Γερμανία θα μπορούσε στο παρελθόν να εκτροχιάσει το τρένο που οδηγεί προς μια τέτοια πιθανή σπατάλη. Πώς κατέληξε τόσο απομονωμένη;
Πρώτον, η θέση της ίδιας της κυβέρνησής της είναι ασαφής. Ο Christian Lindner, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, έχει κάνει αυστηρές δηλώσεις για την ανάγκη δημοσιονομικής σύνεσης τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στην Ευρώπη, αλλά το κόμμα του είναι το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα σε έναν τριμερή συνασπισμό, στον οποίο συμμετέχουν οι Πράσινοι, οι οποίοι τάσσονται υπέρ των μεγάλων δαπανών για την απανθρακοποίηση της οικονομίας.
Ο καγκελάριος Olaf Scholz έχει άλλες προτεραιότητες: υποσχέθηκε 100 δισ. ευρώ (97 δισ. δολάρια) για τις ένοπλες δυνάμεις ως απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία.
Το κονδύλι δεν θα συμπεριληφθεί στους εθνικούς λογαριασμούς της Γερμανίας, το είδος του ταχυδακτυλουργικού κόλπου που κάποτε το Βερολίνο θα αποδοκίμαζε. Όταν οι Γερμανοί παύουν να είναι αυστηροί, οι άλλοι αισθάνονται λιγότερο υποχρεωμένοι να σφίξουν το δικό τους ζωνάρι.
Αυτές τις μέρες η Γερμανία υπολείπεται συμμάχων. Πολλοί παραδοσιακοί «σφιχτοχέρηδες» της βόρειας Ευρώπης αναρωτιούνται αν οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες είναι συμβατοί με τα φιλόδοξα σχέδια μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Λίγοι θέλουν να συζητήσουν διχαστικούς δημοσιονομικούς κανόνες, όταν η ενότητα της ΕΕ είναι εξαιρετικά σημαντική.
Πολλοί Ανατολικοευρωπαίοι έχουν χαμηλό χρέος, αλλά επιθυμούν να δαπανήσουν πολύ περισσότερα για την άμυνα -έστω και για να αντικαταστήσουν τον εξοπλισμό που απέστειλαν στην Ουκρανία.
Κατηγορούν τη Γερμανία ότι για χρόνια «χάιδευε» τη Ρωσία και εθίστηκε στο φθηνό φυσικό αέριο. Πιστεύουν ότι θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει την Ουκρανία τώρα. Ελάχιστοι έχουν διάθεση για μαθήματα από το Βερολίνο.
Δημοσιονομικοί κανόνες-όλα εντάξει;
Η επιμονή της Γερμανίας στη δημοσιονομική ορθότητα εξακολουθεί να έχει βαρύτητα. Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι μια μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων θα πρέπει να περιλαμβάνει μια κεντρική δημοσιονομική ικανότητα, κατά το πρότυπο του προσωρινού ταμείου των 750 δισ. ευρώ που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αυτό δεν προβλέπεται, χάρη στη γερμανική και ολλανδική αντίσταση. Ακόμα και χωρίς την γκρίνια των Βρυξελλών, πολλές χώρες με ασταθή δημόσια οικονομικά θεσπίζουν μεταρρυθμίσεις.
Ο Emmanuel Macron στη Γαλλία πιέζει για υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης. Η Giorgia Meloni, η επερχόμενη πρωθυπουργός της Ιταλίας, έχει μιλήσει καθησυχαστικά για τα δημόσια οικονομικά.
Και η Επιτροπή να μην επιβάλει ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, υπάρχουν άλλοι που μπορούν να το κάνουν. Όπως ανακάλυψε η Βρετανία αυτή την εβδομάδα, οι αγορές είναι ικανές να στραφούν γρήγορα κατά των κυβερνήσεων που θεωρούν σπάταλες.
Στην ηπειρωτική Ευρώπη οι «εκδικητές» των ομολόγων συγκρατούνται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία αγοράζει τα ομόλογα της Ιταλίας και άλλων χωρών. Έχει υποσχεθεί να κάνει περισσότερα αν χρειαστεί.
Η πρόεδρός της, η Christine Lagarde, έχει προειδοποιήσει τους υπουργούς Οικονομικών ότι τα χαλαρά δημόσια οικονομικά θα μπορούσαν να αυξήσουν τον πληθωρισμό, αναγκάζοντας την Τράπεζα να αυξήσει γρήγορα τα επιτόκια.
Λίγοι αμφιβάλλουν ότι μιλάει σοβαρά. Αν η Γερμανία δεν μπορεί πλέον να είναι ο κακός δημοσιονομικός μπάτσος της Ευρώπης, τουλάχιστον, κάποιος άλλος είναι έτοιμος να πάρει τη σκυτάλη.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
