THEPOWERGAME
Σε οκτώ, περίπου, εβδομάδες ένα εκατομμύριο ποδοσφαιρόφιλοι θα κατέβουν στο Κατάρ για το Παγκόσμιο Κύπελλο. Πολλοί από αυτούς θα ταξιδέψουν μέσω γειτονικών πόλεων όπως το Ντουμπάι και το Άμπου Ντάμπι. Θα βρουν έναν Κόλπο να βιώνει ένα ενεργειακό τζακ ποτ ύψους 3,5 τρισ. δολαρίων, χάρη στον πόλεμο του Vladimir Putin εναντίον της Ουκρανίας.
Οι δυτικοί πολιτικοί που αντιμετωπίζουν μια κρίση αύξησης του κόστους ζωής αποτίουν για άλλη μια φορά φόρο τιμής στους βασιλείς της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων. Ο Olaf Scholz, ο καγκελάριος της Γερμανίας, πραγματοποίησε επίσκεψη πρόσφατα – τον Ιούλιο ο πρόεδρος Joe Biden χαιρέτησε με τη γροθιά του τον Muhammad bin Salman (MbS), τον de facto ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας, μιας χώρας που είχε χαρακτηρίσει παρία εξαιτίας των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όπως εξηγούμε αυτή την εβδομάδα, η τελευταία έκρηξη της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου λαμβάνει χώρα παράλληλα με βαθύτερες τάσεις: την αναδιαμόρφωση των παγκόσμιων ενεργειακών ροών ως απάντηση στις δυτικές κυρώσεις και την κλιματική αλλαγή, και την αναδιαμόρφωση των γεωπολιτικών συμμαχιών στη Μέση Ανατολή, καθώς προσαρμόζεται σε έναν πολυπολικό κόσμο στον οποίο η Αμερική δεν αποτελεί πλέον αξιόπιστο εγγυητή της ασφάλειας.
Το αποτέλεσμα είναι ένας Κόλπος με νέα εικόνα που αναμένεται να παραμείνει κομβικός για τις επόμενες δεκαετίες. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου σαφές αν θα είναι και πηγή σταθερότητας.
Τα κράτη του Κόλπου ανήκουν σε μια περιοχή που πέρασε δύο φοβερές δεκαετίες. Εν μέσω πολέμων και εξεγέρσεων, ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν βίαια τη ζωή τους στη Μέση Ανατολή, ενώ το μερίδιό της στο παγκόσμιο ΑΕΠ μειώθηκε από 4% το 2012 σε 3%. Η Αμερική έχει μειώσει τη στρατιωτική της παρουσία μετά τις πανωλεθρίες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, αφήνοντας τους παλιούς συμμάχους, συμπεριλαμβανομένων των κρατών του Κόλπου, να φοβούνται ένα κενό ασφαλείας που θα γεμίσει το Ιράν και οι συν αυτώ.
Οι τρεις ενεργειακές δυνάμεις του Κόλπου, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), είναι απολυταρχικά καθεστώτα που βρίσκονται αντιμέτωπα με μια μακροχρόνια μείωση της παγκόσμιας ζήτησης για ορυκτά καύσιμα, ενώ υποφέρουν από χαμηλότερες βροχοπτώσεις και υψηλότερες θερμοκρασίες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Πρόκειται για μια τρομακτική αφετηρία, αλλά δύο νέες δυνάμεις έρχονται να μπουν στο παιγνίδι. Η μία είναι οι αλλαγές στις αγορές ενέργειας. Με τις τρέχουσες τιμές, τα έξι κράτη του Κόλπου – τα άλλα είναι το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ και το Ομάν – θα μπορούσαν να κερδίσουν 3,5 τρισ. δολάρια τα επόμενα πέντε χρόνια.
Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας ανακατευθύνουν τον τρόπο διακίνησης της ενέργειας σε όλο τον κόσμο. Καθώς η ρωσική παραγωγή ρέει προς τα ανατολικά, ο Κόλπος πρόκειται να γίνει μεγαλύτερος προμηθευτής της Δύσης.
Ως απάντηση στις σφιχτές ενεργειακές αγορές, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αυξάνουν τις επενδύσεις κεφαλαίου στο πετρέλαιο με μακροπρόθεσμο στόχο να είναι οι τελευταίοι που θα παραμείνουν όρθιοι στον κλάδο, απολαμβάνοντας το χαμηλότερο κόστος και την λιγότερο βρώμικη εξόρυξη.
Μαζί, στοχεύουν, μεσοπρόθεσμα, να αυξήσουν την παραγωγή από 13 εκατ. βαρέλια την ημέρα πέρυσι, σε 16 εκατ. Το μερίδιο αγοράς τους θα αυξηθεί καθώς οι κυβερνήσεις παγκοσμίως περιορίζουν τις εκπομπές ρύπων και η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο μειώνεται.
Καθώς το Κατάρ επεκτείνει το έργο του North Field τα επόμενα χρόνια, θα γίνει για το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ό,τι είναι η Ταϊβάν για τους προηγμένους ημιαγωγούς: ο ετήσιος στόχος παραγωγής του είναι ισοδύναμος με το 33% του συνόλου του LNG που διακινείται παγκοσμίως το 2021. Θεωρεί ότι η χρονική στιγμή, εν μέσω μιας παγκόσμιας έλλειψης του φυσικού αερίου, δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη.
Ενώ η ενέργεια πλουτίζει τον Κόλπο – και προσθέτει στο ήδη βαρύ φορτίο της σταθεροποίησης του παγκόσμιου κλίματος-, η δεύτερη δύναμη που έρχεται στο προσκήνιο είναι η νέα ευθυγράμμιση δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Κατά την τελευταία δεκαετία το Ιράν δημιούργησε μια σφαίρα επιρροής σε μια βόρεια ζώνη που περιλαμβάνει το Ιράκ, τον Λίβανο και τη Συρία.
Η αντίδραση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, καθώς τα περισσότερα κράτη του Κόλπου, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και άλλοι συγκλίνουν όλο και περισσότερο, γεγονός αντικατοπτρίζεται στις Συμφωνίες του Αβραάμ, που υπογράφηκαν από το Ισραήλ και δύο αραβικά κράτη το 2020, οι οποίες συμβάλλουν στην εξομάλυνση των σχέσεων στην περιοχή.
Αυτή η εκκολαπτόμενη ομάδα εστιάζει εν μέρει στην ανάπτυξη μιας κοινής άμυνας κατά των ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών και πυραύλων, πιθανότατα με τη χρήση ισραηλινής τεχνολογίας. Αλλά αποτελεί κι ένα στοίχημα ότι το εμπόριο μπορεί να κάνει τις χώρες αυτές πλουσιότερες σε μια περιοχή με ελάχιστες διασυνοριακές συνδέσεις.
Ήδη, οι Ισραηλινοί έχουν πραγματοποιήσει πάνω από μισό εκατομμύριο ταξίδια στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ τα κράτη του Κόλπου επένδυσαν φέτος 22 δισ. δολάρια στην Αίγυπτο. Η Σαουδική Αραβία και η Ιορδανία μπορεί μια μέρα να ενταχθούν στις Συμφωνίες του Αβραάμ, ειδικά αν το Ισραήλ συμπεριλάβει τους Παλαιστίνιους, δημιουργώντας μια συνεχόμενη εμπορική ζώνη. Η ομάδα ελπίζει επίσης να αυξήσει τους δεσμούς της με τον υπόλοιπο κόσμο.
Τον Φεβρουάριο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν εμπορική συμφωνία με την Ινδία. Καθώς το Λονδίνο και το Χονγκ Κονγκ παραπαίουν ως χρηματοπιστωτικά κέντρα, το Ντουμπάι επιδιώκει να γίνει το τελευταίο εμπορικό καταφύγιο του κόσμου, όπου μπορείς θα κάνεις δουλειές με οποιονδήποτε.
Ένα προφανές συμπέρασμα είναι ότι τις επόμενες δεκαετίες, ο Κόλπος είναι πιθανό να παραμείνει εξίσου σημαντικός στις παγκόσμιες υποθέσεις όπως υπήρξε τον 20ό αιώνα, παρά τις ελπίδες ορισμένων Αμερικανών στρατηγών ότι η σημασία του θα εξασθενήσει. Σε ό,τι αφορά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, το μερίδιό του στις εισαγωγές της Ευρώπης θα μπορούσε να αυξηθεί από λιγότερο από 10% σήμερα σε πάνω από 20%.
Το οικονομικό βάρος των κρατών του Κόλπου στη Μέση Ανατολή είναι στο υψηλότερο επίπεδο από το 1981, στο 60% του περιφερειακού ΑΕΠ, και θα αυξηθεί περισσότερο. Στα οικονομικά, τα αποθεματικά και τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία του Κόλπου ύψους 3 τρισ. δολαρίων θα αυξηθούν, οδηγώντας σε περισσότερες επενδύσεις στο εξωτερικό, όπως η συμμετοχή του Κατάρ στην προσφορά της Porsche την επόμενη εβδομάδα. Στη διπλωματία αναμένεται να αναπτύξει την επιρροή του πέρα από την άμεση περιοχή του: τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι ήδη μια δύναμη στο Κέρας της Αφρικής.
Ωστόσο, το μόνο πράγμα που μπορεί να μην φέρει η νέα εποχή είναι η σταθερότητα, διότι οι ίδιες οι δυνάμεις που κρύβονται πίσω από αυτές τις ευκαιρίες δημιουργούν και αστάθεια. Η επιδίωξη μιας ρύθμισης ασφαλείας που θα βασίζεται λιγότερο στην Αμερική θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ.
Η επιθετικότητα του Ιράν θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια περιφερειακή κούρσα εξοπλισμών τροφοδοτούμενη από τα ενεργειακά έσοδα, όπως ακριβώς η πετρελαϊκή έκρηξη της δεκαετίας του 1970 εκτόξευσε τις στρατιωτικές δαπάνες. Εάν το Ιράν αποκτήσει πυρηνικό όπλο, χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία μπορεί να θελήσουν και οι ίδιες μια βόμβα. Το τελευταίο κεφάλαιο της εποχής των ορυκτών καυσίμων θα μπορούσε ακόμη να οδηγήσει την Κίνα και την Ινδία να διεισδύσουν βαθύτερα στην περιοχή.
Ωστόσο, η μεγαλύτερη δυνητική πηγή αστάθειας βρίσκεται στο εσωτερικό. Τα κράτη του Κόλπου προσπαθούν, στην τρέχουσα συγκυρία, να ακολουθήσουν μια εντυπωσιακή οικονομική πορεία. Σχεδιάζουν να επεκτείνουν την παραγωγή ορυκτών καυσίμων για 20 περίπου χρόνια και στη συνέχεια να τη μειώσουν μετά το 2045.
Στη θεωρία, μπορούμε να καταλάβουμε πως θα λειτουργήσει: τα τεράστια έσοδα θα χρειαστεί να επανεπενδυθούν γρήγορα σε μια οικονομία υψηλής τεχνολογίας που θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το υδρογόνο και τα συστήματα αφαλάτωσης, η οποία έχει αρκετό δυναμισμό ώστε να δημιουργήσει εκατομμύρια θέσεις εργασίας για νέους. Στην πράξη το εγχείρημα είναι μνημειώδες. Ακόμα και αν λειτουργήσει, θα θέσει τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα πολύ πέρα από κάθε όριο.
Τα καθεστώτα του Κόλπου πιστεύουν ότι έχουν τη μακροπρόθεσμη προοπτική να διαχειριστούν αυτή τη αλλαγή, όμως είναι επιρρεπή στην καταπίεση, τις πελατειακές σχέσεις και τα έργα ματαιοδοξίας. Ένας νέος Κόλπος αναδύεται, αλλά ορισμένα πράγματα παραμένουν ίδια. Θα εξακολουθήσει να είναι ασταθής – και ο κόσμος θα είναι αδύνατο να τον αγνοήσει.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
