THEPOWERGAME
Τα προβλήματα στην Ευρώπη έχουν έναν απροσδόκητο τρόπο να μεταφέρονται μέχρι τη Νορβηγία, το βόρειο σύνορό της. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα προέρχεται από το 1870, όταν δύο Γάλλοι στρατιώτες προσπάθησαν να αποφύγουν την πολύμηνη πρωσική πολιορκία του Παρισιού χρησιμοποιώντας ένα αερόστατο για να μεταφέρουν σχέδια μάχης σε στρατεύματα εκτός της πόλης.
Η αποστολή δεν πήγε και τόσο καλά. Αυτό που προοριζόταν ως μια σύντομη πτήση προς την ύπαιθρο μετατράπηκε σε μια 19ωρη ανεμοδαρμένη οδύσσεια σε στεριά και θάλασσα. Το δίδυμο συνετρίβη τελικά σε ένα παγωμένο βουνό δυτικά του σημερινού Όσλο, περίπου 1.400 χιλιόμετρα από τον προορισμό τους.
Οι ντόπιοι θαμπωμένοι από το ιπτάμενο μαραφέτι μετέφεραν τους παγωμένους Γάλλους στην πρωτεύουσα. Προς τιμήν τους διοργανώθηκαν πάρτι, γράφτηκαν ποιήματα, καταναλώθηκε πολλή σαμπάνια, ενώ διακηρύχθηκε περίτρανα το πάθος της χώρας για τη Γαλλία. Οι αποψυγμένοι στρατιώτες έφυγαν μια εβδομάδα αργότερα με το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 23.800 φράγκων από δημόσιες δωρεές.
Το περιστατικό, σύμφωνα με τον Paal Frisvold, πολιτικό αναλυτή, έδειξε ότι ο λαός της Νορβηγίας είχε «έντονη επιθυμία να δείξει συμπάθεια και υποστήριξη για την επίλυση των συγκρούσεων στην Ευρώπη».
Μήπως αυτό το πάθος να αναβιώσει και σήμερα στις καρδιές των Νορβηγών; Επί μήνες, καθώς οι Ουκρανοί αγωνίζονται και οι Ευρωπαίοι τρέμουν στην προοπτική να ανοίξουν τους λογαριασμούς ενέργειας, η πλουσιότερη χώρα της ηπείρου (εκτός από το Λουξεμβούργο) γίνεται ακόμα πλουσιότερη.
Η προμήθεια ενέργειας στην Ευρώπη υπήρξε ανέκαθεν προσοδοφόρα για τη Νορβηγία, την τέταρτη μεγαλύτερη εξαγωγέα φυσικού αερίου στον κόσμο. Έχει ανέβει, ανάρμοστα, κατάταξη, από τότε που η Ρωσία, που κάποτε ήταν ο αντίπαλός της στο να κρατάει την Ευρώπη ζεστή, μετέτρεψε τους αγωγούς σε όπλα.
Καθώς ο πόλεμος και η επακόλουθη ενεργειακή κρίση μαίνονται, τα ποσά που ρέουν προς το βορρά αποδεικνύονται «ντροπιαστικά». Ένας τόπος που θέλει να παρουσιάζεται ως η δύναμη του καλού στον κόσμο οφείλει να αποκρούει κατηγορίες για πολεμική κερδοσκοπία.
Η Νορβηγία θα ευημερούσε ακόμα και αν δεν είχε ανακαλύψει το υπεράκτιο πετρέλαιο πριν από πέντε δεκαετίες. Οι τεράστιες ποσότητες ενέργειας που εξάγει σήμερα είναι απλώς το κερασάκι στην τούρτα. Σε ένα κανονικό έτος οι πωλήσεις πετρελαίου, φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας αποφέρουν πάνω από 50 δισ. δολάρια, ή 10.000 δολάρια ανά Νορβηγό.
Το ποσό αυτό είναι αρκετό για να ενισχύσει το σκανδιναβικό κράτος πρόνοιας και πολλές καλοκαιρινές εξοχικές κατοικίες στα γραφικά φιόρδ. Τώρα, χάρη στον πόλεμο, τα έσοδα της Νορβηγίας από τις εξαγωγές ενέργειας έχουν εκτοξευθεί σε ένα ποσό που ξεπερνά τα 200 δισ. δολάρια ετησίως.
Αν δεν υπήρχε το γεγονός ότι λογικά φυλάει αυτά τα μετρητά σε ένα κρατικό ταμείο πλούτου, με αυτές τις τιμές κάθε Νορβηγός θα μπορούσε να πάρει μια ετήσια επιταγή αξίας περίπου 40.000 δολαρίων – περίπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ. Αντ’ αυτού, οι 5,5 εκατ. πολίτες της πρέπει να αρκεστούν σε ένα κομπόδεμα αξίας 1,2 τρισ. δολαρίων, παρά την πρόσφατη πτώση της αξίας των επενδύσεών του.
Μέχρι πρότινος οι Ευρωπαίοι, οι κύριοι πελάτες της Νορβηγίας, δεν είχαν καμία αντίρρηση. Οποιαδήποτε μη ρωσική πηγή ενέργειας ήταν ευπρόσδεκτη και οι εναλλακτικές λύσεις βρίσκονταν κυρίως στη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική. Για τους δυτικούς πολιτικούς, το να εκλιπαρούν έναν Νορβηγό για υδρογονάνθρακες υπουργό είναι λιγότερο αμήχανο από το να κάνουν το ίδιο με έναν αυταρχικό πετροδυνάστη.
Η Νορβηγία απλώς απαίτησε από την ΕΕ να μετριάσει τις κορώνες της σχετικά με την ανάγκη της χώρας να απομακρυνθεί ταχύτερα από τα ορυκτά καύσιμα. Ενίσχυσε την παραγωγή φυσικού αερίου όσο ήταν δυνατόν, καταπνίγοντας ακόμα και απεργίες των συνδικάτων για να συνεχίσει η ενέργεια να ρέει.
Η Νορβηγία έστειλε χρήματα για να στηρίξει την Ουκρανία και προσχώρησε στις κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ στη Ρωσία, μια λέσχη στην οποία δεν ανήκει. (Βρίσκεται στο πλαίσιο του ευρύτερου Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, μια μορφή προστατευμένης σχέσης που μπορεί να αντέξει οικονομικά χάρη στον πετρελαϊκό της πλούτο).
Ωστόσο, η διάθεση χάλασε καθώς η ενεργειακή κρίση έχει βαθύνει. Αντιμέτωπη με τη διάσωση των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας και των καταναλωτών, η Ευρώπη δεν είναι πλέον πρόθυμη να «βοηθά» τη Νορβηγία να πλουτίζει περισσότερο. Η Πολωνία ήταν η πρώτη που άρχισε τη γκρίνια: τον Μάιο ο πρωθυπουργός της κατήγγειλε τις «αρρωστημένες» τιμές του φυσικού αερίου από τον Βορρά.
Άλλοι διαμαρτύρονται διακριτικότερα, λέγοντας ότι ένας πεφωτισμένος προμηθευτής θα μπορούσε να επιλέξει να περιορίσει τις τιμές του φυσικού αερίου, τουλάχιστον όσο μαίνεται ο πόλεμος. Η Νορβηγία επιμένει εδώ και καιρό ότι η αγοραία τιμή λειτουργεί και ότι τα μεγάλα κέρδη είναι τώρα απαραίτητα για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης.
Οι πολιτικοί στο Όσλο έχουν να αντιμετωπίσουν τα δικά τους προβλήματα εξουσίας. Λόγω της άφθονης υδροηλεκτρικής ενέργειας, οι Νορβηγοί αισθάνονται ότι δικαιούνται φθηνό ρεύμα: πολλοί θεωρούν το να σβήνουν τα φώτα όταν φεύγουν από ένα δωμάτιο μια γραφική συνήθεια.
Όμως η ξηρασία έχει εξαντλήσει τις υδατοδεξαμενές, με αποτέλεσμα, σε ορισμένα μέρη της χώρας, οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος να εκτοξεύονται στα ύψη. Ακόμα και σε μια πλούσια χώρα, αυτό πονάει. Ορισμένες βιομηχανίες, όπως η παραγωγή λιπασμάτων ή η τήξη μετάλλων, υφίστανται μόνο χάρη στο χαμηλό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι περισσότεροι Νορβηγοί θερμαίνουν τα σπίτια τους με ηλεκτρικό ρεύμα και αγοράζουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα – τα μποτιλιαρίσματα στο Oslo μπορεί να μοιάζουν με αργόσυρτες αίθουσες εκθέσεων Tesla. Μια ομάδα στο Facebook που διαμαρτύρεται για τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας έχει πάνω από 600.000 μέλη, πολλά από τα οποία κατηγορούν τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη για τα προβλήματά τους.
Η κυβέρνηση έχει απαντήσει με γενναιόδωρες επιδοτήσεις, αλλά και με υπονοούμενα ότι θα μπορούσε να περιορίσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, δήθεν για να προστατεύσει τις εξαντλημένες δεξαμενές της. Οι δηλώσεις έχουν ενοχλήσει τους γείτονές της στην ΕΕ, οι οποίοι θέλουν οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας να παραμείνουν ανοικτές, ώστε η ελάχιστη ενέργεια που υπάρχει να μπορεί να διατίθεται αποτελεσματικά.
Διελκυστίνδα
Όσο περισσότερο οι τιμές του φυσικού αερίου παραμένουν υψηλότερες από ένα ανεξέλεγκτο αερόστατο, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η πίεση προς τη Νορβηγία να δωρίσει μέρος των απροσδόκητων κερδών της. Η αλληλεγγύη προς την Ευρώπη είναι μια μορφή ιδιοτέλειας, υποστηρίζει ο Georg Riekeles του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής, μιας δεξαμενής σκέψης.
Οι καλές σχέσεις με τους γείτονές της έχουν μεγαλύτερη σημασία για τη Νορβηγία από το να αποσπάσει και την τελευταία σταγόνα κέρδους. Πέρα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ο πλούτος της Νορβηγίας εξαρτάται από το να είναι μέρος μιας Ευρώπης που λειτουργεί.
Η χορήγηση έκπτωσης στο φυσικό αέριο στους Ευρωπαίους πελάτες μπορεί να είναι ένα πολύ ευαίσθητο σημείο για τους Νορβηγούς πολιτικούς. Ο πρωθυπουργός, Jonas Gahr Store, πρότεινε αυτή την εβδομάδα οι ενεργειακές εταιρείες της (η μεγαλύτερη από τις οποίες, η Equinor, είναι κυρίως κρατική) θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μακροπρόθεσμες συμβάσεις με υποτιμημένο φυσικό αέριο σήμερα με αντάλλαγμα σταθερά κέρδη αργότερα. Αυτό θα ήταν μια αρχή.
Ακόμα καλύτερα, η Νορβηγία θα πρέπει να προσφερθεί να συμμετάσχει σε όποια προγράμματα στήριξης επινοήσει η ΕΕ, ίσως του είδους που βοήθησε στην αντιμετώπιση των συνεπειών της Covid-19. Όπως ανακάλυψε η Ουκρανία, η Ευρώπη είναι πρόθυμη να βοηθήσει τους γείτονές της όταν απειλούνται. Για να συνεχίσει να το κάνει αυτό, οι χώρες που τυχαίνει να έχουν έναν απροσδόκητο μποναμά ίσως χρειαστεί να επιστρέψουν μέρος του πίσω στο κοινό ταμείο.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
