THEPOWERGAME
Πριν από έξι μήνες η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Στο πεδίο της μάχης διεξάγεται ένας πόλεμος φθοράς κατά μήκος ενός μετώπου χιλιάδων χιλιομέτρων θανάτου και καταστροφής. Πίσω από αυτόν μαίνεται ένας άλλος αγώνας – μια οικονομική σύγκρουση με σφοδρότητα και έκταση που έχει να παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1940, καθώς οι δυτικές χώρες προσπαθούν να σακατέψουν τη ρωσική οικονομία των 1,8 τρισ. δολαρίων με ένα νέο οπλοστάσιο κυρώσεων. Η αποτελεσματικότητα του εμπάργκο είναι το κλειδί για την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά παράλληλα αποκαλύπτει πολλά για την ικανότητα των φιλελεύθερων δημοκρατιών να προβάλλουν την ισχύ τους σε παγκόσμιο επίπεδο στα τέλη της δεκαετίας του 2020 και πέραν αυτής, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας μεταξύ άλλων. Το ανησυχητικό είναι ότι, μέχρι στιγμής, ο πόλεμος των κυρώσεων δεν πηγαίνει τόσο καλά όσο αναμενόταν.
Από τον Φεβρουάριο η Αμερική, η Ευρώπη και οι σύμμαχοί τους έχουν εξαπολύσει ένα άνευ προηγουμένου μπαράζ απαγορεύσεων που καλύπτουν χιλιάδες ρωσικές επιχειρήσεις και άτομα. Τα μισά από τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας ύψους 580 δισ. δολαρίων έχουν παγώσει, ενώ οι περισσότερες από τις μεγάλες τράπεζές της έχουν αποκοπεί από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών. Η Αμερική δεν αγοράζει πλέον ρωσικό πετρέλαιο και το ευρωπαϊκό εμπάργκο θα τεθεί σε πλήρη ισχύ τον Φεβρουάριο. Οι ρωσικές επιχειρήσεις απαγορεύεται να αγοράζουν από κινητήρες μέχρι πλινθία (chips). Oi oλιγάρχες και oi αξιωματούχοι αντιμετωπίζουν ταξιδιωτικές απαγορεύσεις και δεσμεύσεις περιουσιακών στοιχείων. Η αμερικανική ομάδα κρούσης “KleptoCapture” κατάσχεσε ένα superyacht στο οποίο φημολογείται ότι βρισκόταν ένα αυγό Fabergé.
Εκτός από την ικανοποίηση της δυτικής κοινής γνώμης, τα μέτρα αυτά έχουν και στρατηγικούς στόχους. Ο βραχυπρόθεσμος στόχος, τουλάχιστον αρχικά, ήταν να προκληθεί κρίση ρευστότητας και ισοζυγίου πληρωμών στη Ρωσία, η οποία θα δυσχέραινε τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία και συνεπώς θα άλλαζε τα κίνητρα του Κρεμλίνου. Μακροπρόθεσμα, η πρόθεση είναι να μειωθεί η παραγωγική ικανότητα και η τεχνολογική εξειδίκευση της Ρωσίας, ώστε, αν ο Vladimir Putin φιλοδοξεί να εισβάλει σε άλλη χώρα, να έχει λιγότερους πόρους στη διάθεσή του. Ένας τελικός στόχος είναι να αποτραπούν και κάποιοι άλλοι από την πολεμοκαπηλία.
Πίσω από τέτοιους φιλόδοξους στόχους κρύβεται το νέο δόγμα της δυτικής ισχύος. Η μονοπολική στιγμή της δεκαετίας του 1990, όταν η υπεροχή της Αμερικής υπήρξε αδιαμφισβήτητη, έχει παρέλθει προ πολλού, ενώ, μετά τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, η όρεξη της Δύσης να χρησιμοποιεί στρατιωτική δύναμη έχει μειωθεί. Οι κυρώσεις φάνηκαν να προσφέρουν απάντηση, επιτρέποντας στη Δύση να ασκήσει εξουσία μέσω του ελέγχου των χρηματοπιστωτικών και τεχνολογικών δικτύων που βρίσκονται στην καρδιά της οικονομίας του 21ου αιώνα. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν χρησιμοποιηθεί ως τιμωρία για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, απομονώνοντας το Ιράν και τη Βενεζουέλα και παρακωλύοντας επιχειρήσεις όπως η Huawei. Όμως, το εμπάργκο στη Ρωσία οδηγεί τις κυρώσεις σε νέο επίπεδο, στοχεύοντας στην παράλυση της 11ης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου, μιας εκ των τους μεγαλύτερών εξαγωγικών χωρών ενέργειας, σιτηρών και άλλων βασικών εμπορευμάτων.
Ποια θα είναι τα αποτελέσματα; Σε ορίζοντα τριών έως πέντε ετών η απομόνωση από τις δυτικές αγορές θα προκαλέσει χάος στη Ρωσία. Έως το 2025 το ένα πέμπτο των πολιτικών αεροσκαφών ενδέχεται να καθηλωθεί λόγω έλλειψης ανταλλακτικών. Οι αναβαθμίσεις στα δίκτυα τηλεπικοινωνιών καθυστερούν και οι καταναλωτές θα χάσουν τις δυτικές μάρκες.
Καθώς το κράτος και οι μεγιστάνες καταλαμβάνουν δυτικά περιουσιακά στοιχεία, από εργοστάσια αυτοκινήτων μέχρι καταστήματα McDonald’s, ελλοχεύει ο κίνδυνος για περισσότερο πελατειακό καπιταλισμό. Η Ρωσία χάνει μερικούς από τους πιο ταλαντούχους πολίτες της, οι οποίοι αντιδρούν στην πραγματικότητα της δικτατορίας και στην προοπτική η χώρα τους να γίνει το βενζινάδικο της Κίνας.
Το πρόβλημα είναι ότι το θανάσιμο χτύπημα δεν έχει υλοποιηθεί. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι το ΑΕΠ της Ρωσίας θα συρρικνωθεί κατά 6% το 2022, πολύ λιγότερο από την πτώση κατά 15% που ανέμεναν πολλοί τον Μάρτιο ή από την πτώση στη Βενεζουέλα. Οι πωλήσεις ενέργειας θα δημιουργήσουν πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών 265 δισ. δολαρίων φέτος, το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο μετά την Κίνα. Μετά από μια κρίση, το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ρωσίας έχει σταθεροποιηθεί και η χώρα βρίσκει νέους προμηθευτές για ορισμένες εισαγωγές, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας. Εν τω μεταξύ, στην Ευρώπη, η ενεργειακή κρίση μπορεί να οδηγήσει σε ύφεση. Αυτή την εβδομάδα οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 20% καθώς η Ρωσία μείωσε την προμήθεια.
Αυτά αποδεικνύουν ότι το όπλο των κυρώσεων έχει ελαττώματα. Το πρώτο είναι η χρονική υστέρηση. Ο αποκλεισμός της πρόσβασης στην τεχνολογία που μονοπωλεί η Δύση χρειάζεται χρόνια για να πιάσει τόπο, ενώ οι απολυταρχίες είναι καλές στο να απορροφούν το αρχικό χτύπημα ενός εμπάργκο επειδή μπορούν να συγκεντρώνουν πόρους. Έπειτα, υπάρχει και η αντίδραση. Παρόλο που το ΑΕΠ της Δύσης επισκιάζει το ρωσικό, δεν υπάρχει καμία ελπίδα να εξαλειφθεί ο κ. Putin από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του φυσικού αερίου. Το μεγαλύτερο ελάττωμα είναι ότι το πλήρες ή μερικό εμπάργκο δεν επιβάλλεται παρά από περίπου 100 χώρες που αντιπροσωπεύουν το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το πετρέλαιο των Ουραλίων ρέει προς την Ασία. Το Ντουμπάι ξεχειλίζει από ρωσικά μετρητά, ενώ, με την Emirates και άλλες εταιρείες, μπορείτε να πετάξετε προς τη Μόσχα επτά φορές την ημέρα. Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία είναι καλή στο να προσαρμόζεται σε σοκ και ευκαιρίες, ιδίως καθώς οι περισσότερες χώρες δεν έχουν καμία διάθεση να επιβάλουν τη δυτική πολιτική.
Επομένως, θα πρέπει να αποβάλλετε κάθε αυταπάτη ότι οι κυρώσεις προσφέρουν στη Δύση ένα φθηνό και ασύμμετρο τρόπο να αντιμετωπίσει την Κίνα, μια ακόμα μεγαλύτερη απολυταρχία. Προκειμένου να αποτρέψει ή να τιμωρήσει μια εισβολή στην Ταϊβάν, η Δύση θα μπορούσε να κατασχέσει τα αποθεματικά της Κίνας ύψους 3 τρισ. δολαρίων και να αποκόψει τις τράπεζές της, αλλά, όπως και με τη Ρωσία, η οικονομία της Κίνας πιθανώς δεν θα καταρρεύσει. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Πεκίνου θα μπορούσε να ανταποδώσει, ας πούμε, στερώντας τη Δύση από ηλεκτρονικά είδη, μπαταρίες και φάρμακα, αφήνοντας τα ράφια της Walmart άδεια και προκαλώντας χάος. Δεδομένου ότι περισσότερες χώρες εξαρτώνται από την Κίνα παρά από την Αμερική ως τον μεγαλύτερο εμπορικό τους εταίρο, η επιβολή ενός παγκόσμιου εμπάργκο θα ήταν ακόμη πιο δύσκολη από ό,τι με τη Ρωσία.
Αντίθετα, το μάθημα από την Ουκρανία και τη Ρωσία είναι ότι η αντιμετώπιση των επιθετικών απολυταρχιών απαιτεί δράση σε πολλά μέτωπα. Η σκληρή ισχύς είναι απαραίτητη. Οι δημοκρατίες πρέπει να μειώσουν την έκθεσή τους στα σημεία ασφυξίας των αντιπάλων. Οι κυρώσεις διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο, αλλά η Δύση δεν πρέπει να τις αφήσει να πολλαπλασιαστούν. Όσο περισσότερο φοβούνται οι χώρες τις δυτικές κυρώσεις αύριο, τόσο λιγότερο πρόθυμες θα είναι να επιβάλουν εμπάργκο σε άλλους σήμερα.
Στον αντίποδα των αποκλεισμών
Τα καλά νέα είναι ότι, 180 ημέρες μετά την εισβολή, οι δημοκρατίες προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα. Βαριά όπλα εισρέουν στην Ουκρανία, το ΝΑΤΟ οχυρώνει τα σύνορα της Ευρώπης με τη Ρωσία και η Ευρώπη εξασφαλίζει νέες πηγές φυσικού αερίου και επιταχύνει τη στροφή προς την καθαρή ενέργεια. Η Αμερική μειώνει την εξάρτησή της από την κινεζική τεχνολογία και προτρέπει την Ταϊβάν να βελτιώσει τη στρατιωτική της άμυνα. Η παγίδα είναι ότι οι απολυταρχίες, τουλάχιστον η Κίνα του Xi Jinping, μελετούν κι αυτές τον πόλεμο κυρώσεων με τη Ρωσία και εντρυφούν στα ίδια διδάγματα . Η Ουκρανία σηματοδοτεί μια νέα εποχή συγκρούσεων στον 21ο αιώνα, στην οποία τα στρατιωτικά, τεχνολογικά και οικονομικά στοιχεία είναι αλληλένδετα. Δεν πρόκειται όμως για μια εποχή που η Δύση μπορεί να θεωρήσει ότι έχει την υπεροχή. Κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την επιθετικότητα μόνο με δολάρια και ημιαγωγούς.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
