THEPOWERGAME
Φαινόταν σαν μια σπουδαία είδηση από τα δυτικά Βαλκάνια. Στις 19 Ιουλίου η Βόρεια Μακεδονία, η οποία ενεργοποίησε τη διαδικασία ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2001, ξεκίνησε τελικά ενταξιακές συνομιλίες. Για δύο χρόνια η ενταξιακή της πορεία είχε μπλοκαριστεί από τη Βουλγαρία.
Τον Ιούνιο η Γαλλία, η οποία ασκούσε τότε την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, κατέθεσε πρόταση για να αρθεί το αδιέξοδο. Η πρότασή της έγινε δεκτή από τα κοινοβούλια και των δύο χωρών. Αλλά η χαρά είναι πιθανό να μην κρατήσει για πολύ.
Η συμφωνία θα υπονομεύσει την αίτηση ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ, ενώ θα συσσωρεύσει προβλήματα για άλλες χώρες που ελπίζουν να ενταχθούν. Τι περιλαμβάνει, λοιπόν, η συμφωνία και γιατί είναι πιθανό να αποτύχει;
Για τα Βαλκάνια, οι ρίζες του προβλήματος είναι σύνθετες. Μετά την εκδίωξη των Οθωμανών το 1912, η περιοχή που σήμερα είναι γνωστή ως Βόρεια Μακεδονία κατακτήθηκε από τη Σερβία. Οι Βούλγαροι, νιώθοντας εξαπατημένοι, την κατέλαβαν κατά τη διάρκεια αμφοτέρων των παγκοσμίων πολέμων, ενώ 1944 έγινε Δημοκρατία της Μακεδονίας, μέρος της νεοσύστατης κομμουνιστικής χώρας της Γιουγκοσλαβίας.
Όταν η Γιουγκοσλαβία κατέρρευσε το 1991, η Ελλάδα αμφισβήτησε το δικαίωμα της νέας χώρας να αυτοαποκαλείται Μακεδονία, ισχυριζόμενη ότι είχε αποκλειστικά δικαιώματα στο όνομα (το οποίο μοιράζεται με μια περιφέρεια στη βόρεια Ελλάδα). Για να τερματιστεί η διαμάχη, το 2018 η χώρα συμφώνησε να αποκαλείται Βόρεια Μακεδονία.
Η Ελλάδα εγκατέλειψε την αντίθεσή της στην ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ, και η χώρα εντάχθηκε στη στρατιωτική συμμαχία το 2020. Όμως, την ίδια χρονιά, η Βουλγαρία έλαβε τη σκυτάλη στην ΕΕ.
Οι ηγέτες της υποστήριξαν ότι η μακεδονική γλώσσα είναι απλώς μια διάλεκτος της βουλγαρικής, ότι το μακεδονικό «έθνος» στην πραγματικότητα περιλαμβάνει ανθρώπους που ήταν αρχικά Βούλγαροι και ότι η Δημοκρατία ήταν ένα κίβδηλο κατασκεύασμα των κομμουνιστών ηγετών της Γιουγκοσλαβίας.
Παράλληλα, διατείνονται ότι οι σημερινοί Μακεδόνες οικειοποιούνται τη βουλγαρική ιστορία.
Ο συμβιβασμός που πρότεινε η Γαλλία φάνηκε να αίρει το αδιέξοδο, αλλά τα φαινόμενα ενδέχεται να είναι παραπλανητικά. Πρώτον, η συμφωνία εισάγει επίσημα τις ιστορικές διαφορές μεταξύ των χωρών στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της ΕΕ.
Μια επιτροπή Βούλγαρων και Μακεδόνων ιστορικών εργαζόταν ήδη για την επίλυσή τους. Αλλά τώρα, βάσει της συμφωνίας, αν οι Μακεδόνες δεν συμφωνήσουν με την ερμηνεία των Βούλγαρων ομολόγων τους, η ενταξιακή διαδικασία – στην οποία κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Βουλγαρίας, έχει δικαίωμα βέτο σε κάθε στάδιο – δεν θα προχωρήσει.
Ένα μεγάλο εμπόδιο είναι η ταυτότητα του Goce Delchev, ενός επαναστάτη αντι-οθωμανικού ηγέτη που γιορτάζεται και από τις δύο πλευρές ως εθνικός ήρωας.
Βάσει της συμφωνίας, η Βόρεια Μακεδονία υποτίθεται επίσης ότι θα αλλάξει το σύνταγμά της για να ικανοποιήσει τα βουλγαρικά αιτήματα: επίσημη αναγνώριση της ύπαρξης (ελάχιστης) βουλγαρικής μειονότητας στη χώρα, καθώς και άλλες υποτιθέμενες προστασίες των μειονοτικών δικαιωμάτων.
Έτσι, μετά τη συμβολική έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών τον προηγούμενο μήνα, η διαδικασία σταμάτησε πάραυτα και δεν θα συνεχιστεί έως ότου υλοποιηθούν οι συνταγματικές αλλαγές. Αν και το μακεδονικό κοινοβούλιο έχει συμφωνήσει, οι συνταγματικές τροποποιήσεις απαιτούν πλειοψηφία δύο τρίτων και η εξασφάλιση αυτής της πλειοψηφίας φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη.
Οι δημοσκοπήσεις στη Βόρεια Μακεδονία δείχνουν ότι η γαλλική συμφωνία είναι βαθιά αντιδημοφιλής και η αντιπολίτευση προτείνει σχετικό δημοψήφισμα.
Η συμφωνία δημιουργεί παράλληλα ένα ανησυχητικό προηγούμενο.
Η διαδικασία ένταξης στην ΕΕ περιλαμβάνει κανονικά την αξιολόγηση της ισχύος της οικονομίας και των πολιτικών, δικαστικών και γραφειοκρατικών θεσμών της υποψήφιας χώρας. Αλλά τώρα, στην περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας, στη διαδικασία ενσωματώνονται οι ριζωμένες ιστορικές διαμάχες που χρονολογούνται από τον 10ο αιώνα.
Η Κροατία, μέλος της ΕΕ, θα μπορούσε να αποδειχθεί εξίσου αιμοσταγής απέναντι σε βαλκανικά μη μέλη. Τον Μάιο η Κροατική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών παρουσίασε έναν κατάλογο παραχωρήσεων που θέλει να απαιτήσει η κυβέρνηση από τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, εάν πρόκειται να ενταχθούν στη λέσχη. Περαιτέρω, η Πολωνία θα μπορούσε να προβεί σε ανάλογες απαιτήσεις από την Ουκρανία.
Η διαμάχη μεταξύ Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας έφερε τους ηγέτες της ΕΕ σε δύσκολη θέση. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έδωσε νέο επείγοντα χαρακτήρα στη γεωπολιτική της περιοχής: Η Ουκρανία έλαβε επίσημη υποψηφιότητα για την ΕΕ χωρίς όλους τους όρους που έπρεπε να πληρούν τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων. Η κατάσταση, όπως διαμορφώθηκε, αύξησε την επιθυμία της λέσχης να βρει λύση.
Η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας αποδέχτηκε τη γαλλική συμφωνία, επειδή αποζητούσε απεγνωσμένα κάποια καλά νέα για να στηρίξει την παραπαίουσα τύχη της. Όσον αφορά στο τι επιδιώκει η βουλγαρική πολιτική, ο Nikola Dimitrov, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Μακεδονίας, δήλωσε ότι στόχος της είναι «ένα δεύτερο βουλγαρικό κράτος».
Έχοντας αποτύχει να κατακτήσει τη χώρα στο παρελθόν, η Βουλγαρία χρησιμοποιεί τη συμμετοχή της στην ΕΕ ως «μοχλό πίεσης για να το πετύχει», λέει. Η ΕΕ δημιουργήθηκε για να επιλύει τις διαφορές μεταξύ των μελών της. Τώρα κινδυνεύει να τις εδραιώσει.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
