THEPOWERGAME
Γίνεται μέσα σε μια νύχτα, αλλά διαρκεί για πάντα. Με αυτόν τον τρόπο περιέγραψε ο Rudiger Dornbusch, ένας σημαντικός οικονομολόγος που πέθανε το 2002, την κυοφορία μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Σύμφωνα με την αφήγηση του Dornbusch, ή ευημερία διαρκεί πολύ περισσότερο απ’ όσο φαίνεται λογικό ή δυνατό, πριν τελειώσει με ταχύτητα που επίσης εκπλήσσει. Το μη βιώσιμο μπορεί να διατηρηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απ’ ό,τι θα πίστευε κανείς.
Αν ο Dornbusch ήταν ακόμα εδώ, ακόμη και αυτός θα έξυνε αμήχανα το κεφάλι του βλέποντας την Τουρκία. Εδώ και χρόνια διεξάγει ένα παράτολμο πείραμα ανορθόδοξης νομισματικής πολιτικής. Ο πρόεδρος της χώρας, ο Recep Tayyip Erdogan, πιστεύει ότι τα υψηλότερα επιτόκια είναι αιτία της αύξησης των τιμών και όχι η θεραπεία τους. Στα τέλη του 2021, όταν οι περισσότερες χώρες είτε αύξαναν τα επιτόκια είτε ετοιμάζονταν να το πράξουν, έδωσε εντολή στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας να τα μειώσει. Το αποτέλεσμα ήταν προβλέψιμο, αν και όχι από τον ίδιο τον κ. Erdogan. Ο πληθωρισμός εκτοξεύθηκε σε ποσοστό σχεδόν 80% μέσα σε λίγους μήνες. Είναι αξιοσημείωτο ότι η οικονομία της Τουρκίας κατάφερε να συνεχίσει να αναπτύσσεται. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 11% πέρυσι. Η άνθηση της Τουρκίας φαίνεται να διαρκεί αιώνια.
Μπαίνουμε στον πειρασμό να συμπεράνουμε από το τρελό πείραμα της Τουρκίας ότι ο υψηλός πληθωρισμός είναι μια ενόχληση που, ωστόσο, μπορεί να αντιμετωπιστεί. Είναι πειρασμός, αλλά παράλληλα και λάθος συλλογισμός. Οι βλάβες που προκαλεί ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός είναι αμέτρητες, αλλά τρεις είναι ιδιαίτερα εμφανείς στην Τουρκία: η μείωση των οριζόντων, οι πιέσεις στην καθημερινή λήψη αποφάσεων και η αυθαίρετη αναδιανομή του πλούτου, η οποία φορτώνει το βάρος του πληθωρισμού σε εκείνους που είναι λιγότερο ικανοί να το αντέξουν.
Ας ξεκινήσουμε με τη μείωση των οριζόντων. Με σταθερές τιμές, οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να δίνουν προσοχή στις ετήσιες μεταβολές του μέσου επιπέδου τιμών. Η σταθερότητα επιτρέπει τον προγραμματισμό για το απώτερο μέλλον. Στην Τουρκία, όμως, το μακρινό μέλλον είναι ο επόμενος μήνας. Ο υψηλός πληθωρισμός είναι ευμετάβλητος. Οι επιχειρήσεις στην εγχώρια αγορά δεν μπορούν να προβλέψουν τις πιθανές αποδόσεις τους σε πραγματικούς όρους, οπότε είναι απρόθυμες να επενδύσουν σε νέες δυνατότητες και ευκαιρίες, γεγονός που βλάπτει τη μακροπρόθεσμη ευημερία. Υπάρχουν επίσης και άμεσα κόστη. Οι προμηθευτές δεν μπορούν να περιμένουν μήνες για την πληρωμή όταν τα χρήματα χάνουν συνεχώς την αξία τους. Κατά συνέπεια, η άτυπη πίστωση και η εμπιστοσύνη πάνω στην οποία βασίζονται οι επιχειρηματικές σχέσεις διαβρώνονται.
Η λήψη αποφάσεων επηρεάζεται αρνητικά. Τα σήματα που στέλνουν οι αγοραίες τιμές που κατευθύνουν τους πόρους στην καλύτερη δυνατή χρήση τους στρεβλώνονται. Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να διακρίνουν μεταξύ των αυξήσεων των τιμών που μεταφέρουν πληροφορίες σχετικά με τη ζήτηση και την προσφορά στους συγκεκριμένους κλάδους τους και εκείνων που αποτελούν αντίδραση στην πτώση της αξίας του χρήματος. Εξίσου κακή είναι και η συνεχής προσπάθεια να τρέχεις μόνο και μόνο για να παραμείνεις ακίνητος. Οι τιμές πρέπει να επαναδιαπραγματεύονται συνεχώς για να συμβαδίζουν με το διαβρωτικό νομισματικό πρότυπο, το οποίο είναι εξαντλητικό. Είναι επίσης κοινωνικά διαβρωτικό. Τα συνεχή παζάρια δημιουργούν τριβές μεταξύ επιχειρήσεων και προμηθευτών, επιχειρήσεων και πελατών, ιδιοκτητών και ενοικιαστών.
Και όλα αυτά σχετίζεται με ένα τρίτο μεγάλο πρόβλημα, την επίδραση του πληθωρισμού στη διανομή του πλούτου. Οι προσπάθειες να αποφύγει κανείς τον “φόρο” του πληθωρισμού καταλήγουν συχνά στο να τον φορτώσει σε κάποιον άλλο. Οι επιχειρήσεις παραπονιούνται δικαίως, αν και κυρίως ιδιωτικά στην Τουρκία, για την αστάθεια που προκαλεί ο πληθωρισμός. Αλλά οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Τουρκίας διαθέτουν τους πόρους και την τεχνογνωσία ώστε να προστατευθούν από την άνοδο των τιμών. Οι πλούσιοι έχουν ακίνητα και καταθέσεις σε σκληρό νόμισμα για να προστατεύσουν τον πλούτο τους. Οι υπόλοιποι δεν είναι τόσο τυχεροί. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι πάνω από το ένα τρίτο των Τούρκων δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες. Αν συμπεριλάβουμε κι αυτούς που μόλις και μετά βίας τις καλύπτουν, το ποσοστό που αγωνίζεται να τα βγάλει πέρα ανέρχεται στα τέσσερα πέμπτα. Οι φτωχοί, είναι λογικό να υποφέρουν περισσότερο από τον πληθωρισμό. Αλλά και οι Τούρκοι της μεσαίας τάξης υποφέρουν εξίσου. Καθώς η αγοραστική τους δύναμη συρρικνώνεται και η εργασιακή τους ασφάλεια διαβρώνεται, πολλοί πέφτουν από τη μεσαία τάξη και αισθάνονται τόσο αγωνία όσο και θυμό για την απώλεια της θέσης τους.
Η πολιτική του πληθωρισμού είναι κακή παντού, αλλά ιδιαίτερα επιβαρυμένη στην Τουρκία. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι φαίνεται να κατηγορούν τον κ. Erdogan για τον πληθωρισμό. Ο ίδιος και το κόμμα του, το AK, βρίσκονται πίσω στις δημοσκοπήσεις για τις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον επόμενο Ιούνιο. Ο μεγάλος φόβος είναι ότι ο κ. Erdogan μπορεί να καταφύγει σε αθέμιτα μέσα για να κρατηθεί στην εξουσία: φυλακίζοντας τους αντιπάλους του, ας πούμε, ή κηρύσσοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η διαπίστωση του Dornbusch ότι το μη βιώσιμο διατηρείται με κάποιον τρόπο, έχει, από αυτή την άποψη, μια τρομακτική επίπτωση. Καμία κατάσταση δεν είναι τόσο κακή ώστε να μην μπορεί να γίνει χειρότερη.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
