THEPOWERGAME
Το 2019 και το 2020 οργισμένοι και ενίοτε βίαιοι διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους του Σαντιάγο, της πρωτεύουσας της Χιλής εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά για μια σειρά από προβλήματα. Οι φοιτητές διαδήλωναν εναντίον των ακριβών διδάκτρων, ενώ άλλοι διαδήλωναν κατά του ιδιωτικού συνταξιοδοτικού συστήματος της χώρας και της σαθρής υγειονομικής περίθαλψης.
Πολλοί επέρριπταν την ευθύνη για τα δεινά της Χιλής σε ένα έγγραφο: το Σύνταγμα που εγκρίθηκε το 1980 επί Augusto Pinochet, του δικτάτορα που κυβέρνησε από το 1973 έως το 1990.
Για να βάλει τέλος τις διαδηλώσεις, στις οποίες έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 30 άνθρωποι, η τότε κεντροδεξιά κυβέρνηση συμφώνησε να καταρτιστεί νέο σύνταγμα. Έτσι εξελέγη συντακτική συνέλευση 155 ατόμων, πολλά από τα οποία προέρχονταν από κοινωνικά κινήματα και όχι από καθιερωμένα κόμματα.
Το τελικό αποτέλεσμα των παζαριών τους δόθηκε στη δημοσιότητα στις 4 Ιουλίου. Είναι παράλογα μεγάλο, με 388 άρθρα, δημοσιονομικά ανεύθυνο και ενίοτε παράδοξο.
Για να είμαστε δίκαιοι, δεν περιλαμβάνει ορισμένες από τις χειρότερες ιδέες που ακούστηκαν στη συνέλευση, στην οποία κυριαρχούσαν αριστερίζοντες. Αυτές περιλάμβαναν την εθνικοποίηση όλων των φυσικών πόρων (η εξόρυξη παράγει το 12% του ΑΕΠ) και την κατάργηση της Άνω Βουλής.
Η κεντρική τράπεζα διατηρεί την ανεξαρτησία της, αν και οι αρμοδιότητές της έχουν διευρυνθεί ώστε να περιλαμβάνουν «την προστασία της απασχόλησης, τη φροντίδα του περιβάλλοντος και τη φυσική κληρονομιά».
Ορισμένες ιδέες είναι αξιέπαινες. Το έγγραφο απαιτεί την αποκέντρωση ορισμένων εξουσιών παραχωρώντας τις στις περιφέρειες και δίνει στους αυτόχθονες το δικαίωμα να διδάσκονται στα σχολεία στη γλώσσα τους.
Φαίνεται να απαιτεί την ψήφιση νόμων για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας.
Εντούτοις, στο σύνολό του το σχέδιο είναι ένα συνονθύλευμα ασαφών διατυπώσεων που λίγο πολύ «διασφαλίζουν» δεκαετίες διαμάχης για το τι πραγματικά σημαίνουν.
Η «φύση» αποκτά δικαιώματα. Το σχέδιο αναφέρει το «φύλο» 39 φορές. Οι δικαστικές αποφάσεις, η αστυνομία και το εθνικό σύστημα υγείας θα πρέπει να λειτουργούν με βάση την «οπτική του φύλου», την οποία δεν ορίζει.
Το έγγραφο είναι πολύ λιγότερο φιλικό προς τις επιχειρήσεις ή την ανάπτυξη από το ισχύον Σύνταγμα. Δίνει στα συνδικάτα το αποκλειστικό δικαίωμα εκπροσώπησης των εργαζομένων, τους εγγυάται ότι θα έχουν λόγο στη λήψη εταιρικών αποφάσεων και τους επιτρέπει να απεργούν για οποιονδήποτε λόγο, όχι μόνο για όσα σχετίζονται με την εργασία.
Λέει ότι όλοι έχουν «δικαίωμα στην εργασία» και ότι «απαγορεύεται κάθε μορφή εργασιακής ανασφάλειας». Αυτό θα μπορούσε να καταστήσει μάλλον δύσκολο να απολύσει κανείς οποιονδήποτε.
Οι ιδιοκτήτες γης, όπως οι αγρότες, θα μπορούσαν δυνητικά να χάσουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του νερού στη γη τους. Η αποζημίωση για την απαλλοτριωμένη γη δεν θα είναι σε τιμή αγοράς, αλλά σε όποια τιμή το Κογκρέσο κρίνει «δίκαιη».
Το σχέδιο δημιουργεί ένα χαρτοφυλάκιο κοινωνικοοικονομικών δικαιωμάτων που θα μπορούσε να εκτοξεύσει τον προϋπολογισμό. Απαιτεί τη δημιουργία πολλών νέων φορέων, όπως ένα ολοκληρωμένο εθνικό σύστημα υγείας και φροντίδα από την κούνια έως τον τάφο, χωρίς να εξετάζεται ιδιαίτερα ο τρόπος χρηματοδότησής τους.
Το κράτος θα επιβλέπει την παροχή στέγασης, στην οποία λέει ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα. Η κερδοσκοπία με ακίνητα απαγορεύεται. Το ίδιο και η κερδοσκοπική εκπαίδευση.
Οι νομικοί έλεγχοι και οι ισορροπίες στην κυβέρνηση αποδυναμώνονται. Ένα νέο συμβούλιο θα έχει την εξουσία επί όλων των διορισμών δικαστών. Προηγουμένως το Ανώτατο Δικαστήριο, ο Πρόεδρος, το Εφετείο και η Γερουσία είχαν ρόλο. Το σχέδιο ανατρέπει τη διαδικασία του προϋπολογισμού, δίνοντας στο Κογκρέσο νέες εξουσίες να προτείνει νομοσχέδια δαπανών, αν και ο Πρόεδρος μπορεί να ασκήσει βέτο.
Το έγγραφο είναι εξαιρετικά ευρύ. Λέει ότι το κράτος πρέπει να «προωθήσει τη γαστρονομική και μαγειρική κληρονομιά» της Χιλής και να αναγνωρίσει «την πνευματικότητα ως βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης». Όλοι έχουν «δικαίωμα στον αθλητισμό».
Οι μη-άνθρωποι έχουν επίσης τη θέση τους: το κράτος θα προωθήσει την «εκπαίδευση που βασίζεται στην ενσυναίσθηση και το σεβασμό για τα ζώα».
Το παλιό σύνταγμα της Χιλής δεν ήταν τέλειο. Έχει τροποποιηθεί σχεδόν 60 φορές. Αλλά σε σύγκριση με την προτεινόμενη αντικατάστασή του, αποτελεί υπόδειγμα σαφήνειας.
Το πιο σημαντικό είναι ότι το παλιό σχέδιο διακυβέρνησης λειτουργεί. Από τότε που αποκαταστάθηκε η δημοκρατία, η Χιλή είναι μια λατινοαμερικανική επιτυχία. Το ΑΕΠ ανά άτομο έχει τριπλασιαστεί από το 1990, ενώ η φτώχεια έχει μειωθεί.
Αντί να καταργήσουν το παλιό σύνταγμα, οι Χιλιανοί θα πρέπει να καταργήσουν το νέο. Όταν το σχέδιο τεθεί σε δημοψήφισμα τον Σεπτέμβριο, θα πρέπει να το απορρίψουν.
Στη συνέχεια, το Κογκρέσο θα πρέπει να καταβάλει αποφασιστική προσπάθεια για τη μεταρρύθμιση του υφιστάμενου συντάγματος ώστε να απαλύνει τη δυσαρέσκεια των Χιλιανών, διευκολύνοντας, για παράδειγμα, τη δημιουργία ενός ισχυρού κράτους πρόνοιας.
Αυτά μπορεί να ακούγονται κούφια λόγια για όσους βγήκαν στους δρόμους το 2019 και το 2020. Μακροπρόθεσμα όμως είναι πολύ πιο πιθανό να καταστήσει τη Χιλή ευημερούσα -και κυβερνήσιμη.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
