THEPOWERGAME
Ο Ιησούς είχε πει: «Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψή του κάνει τους ανθρώπους έξαλλους.
Την τελευταία φορά που ο κόσμος βίωσε το σοκ των υψηλών τιμών στα τρόφιμα όπως σήμερα, οδηγήθηκε στην έναρξη της αραβικής άνοιξης, του κύματος των εξεγέρσεων που ανέτρεψε τέσσερις προέδρους και οδήγησε σε φρικτούς εμφυλίους πολέμους στη Συρία και τη Λιβύη.
Δυστυχώς, η εισβολή του Vladimir Putin στην Ουκρανία έφερε και πάλι ανατροπές στις αγορές των σιτηρών και της ενέργειας, που σημαίνει ότι, και φέτος, οι ταραχές είναι αναπόφευκτες.
Η εκτίναξη των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων είναι η πιο βασανιστική μορφή πληθωρισμού. Αν οι τιμές των επίπλων ή των smartphones αυξηθούν, οι άνθρωποι μπορούν να καθυστερήσουν την αγορά τους ή να την παραλείψουν, αλλά δεν μπορούν να σταματήσουν να καταναλώνουν τρόφιμα.
Ομοίως, το κόστος μεταφοράς ενσωματώνεται σε κάθε φυσικό αγαθό και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν εύκολα να πάνε με τα πόδια στη δουλειά τους. Έτσι, όταν τα τρόφιμα και τα καύσιμα ακριβαίνουν, το βιοτικό επίπεδο τείνει να καταποντίζεται.
Ο «πόνος» είναι εντονότερος για τους κατοίκους των πόλεων στις φτωχές χώρες, οι οποίοι ξοδεύουν ένα τεράστιο μέρος του εισοδήματός τους για ψωμί και εισιτήρια λεωφορείων. Σε αντίθεση με τους κατοίκους της υπαίθρου, δεν μπορούν να καλλιεργήσουν – αλλά μπορούν να εξεγερθούν.
Πολλές κυβερνήσεις επιθυμούν να απαλύνουν τον πόνο, αλλά είναι υπερχρεωμένες και δεν έχουν κονδύλια μετά την Covid-19. Ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ μιας μέσης φτωχής χώρας είναι σχεδόν 70% και ανεβαίνει.
Παράλληλα, οι φτωχές χώρες πληρώνουν υψηλότερα επιτόκια, τα οποία αυξάνονται. Για κάποιες από αυτές η κατάσταση, όπως εξελίσσεται, είναι μη βιώσιμη. Το ΔΝΤ λέει ότι 41 βρίσκονται σε «κατάσταση επαπειλούμενης χρεοκοπίας» ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να τη βιώσουν.
Η Σρι Λάνκα έχει ήδη χρεοκοπήσει και καταρρεύσει. Ο οργισμένος και πεινασμένος όχλος έχει βάλει φωτιά σε οχήματα, έχει εισβάλει σε κυβερνητικά κτίρια και έχει ωθήσει τον βαλλόμενο πρόεδρό τους να διώξει τον πρωθυπουργό, ο οποίος τυχαίνει να είναι και αδελφός του.
Στο Περού έχουν ξεσπάσει ταραχές για το βιοτικό επίπεδο, αλλά και στην Ινδία για ένα σχέδιο περικοπής ορισμένων μόνιμων θέσεων εργασίας στο στρατό, το οποίο προκαλεί αναστάτωση όταν τόσοι πολλοί λαχταρούν την ασφάλεια.
Το Πακιστάν προτρέπει τους πολίτες του να πίνουν λιγότερο τσάι για να εξοικονομήσει σκληρό νόμισμα. Το Λάος βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας. Στις 19 Ιουνίου, η οργή για το κόστος ζωής συνέβαλε αναμφίβολα στην εκλογή ενός αριστερού ριζοσπάστη ως προέδρου στην Κολομβία.
Ο Economist δημιούργησε ένα στατιστικό μοντέλο για να εξετάσει τη σχέση μεταξύ της ανόδου των τιμών των τροφίμων και των καυσίμων και της πολιτικής αναταραχής. Αποκαλύπτει ότι και τα δύο είναι ιστορικά καλοί προγνωστικοί παράγοντες μαζικών διαδηλώσεων, ταραχών και πολιτικής βίας. Εάν τα ευρήματα του μοντέλου μας συνεχίσουν να ισχύουν, σε πολλές χώρες αναμένεται διπλασιασμός των αναταραχών φέτος.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος εντοπίζεται σε περιοχές που ήταν ήδη επισφαλείς: χώρες όπως η Ιορδανία και η Αίγυπτος εξαρτώνται από τις εισαγωγές τροφίμων και καυσίμων και έχουν σαθρά δημόσια οικονομικά. Πολλές τέτοιες περιοχές κυβερνώνται άσχημα ή καταπιεστικά.
Στην Τουρκία, το σοκ της προσφοράς επιτάχυνε τον καταστροφικό πληθωρισμό που προκλήθηκε από την επιπόλαιη νομισματική πολιτική. Σε όλο τον κόσμο, η συμπίεση του κόστους ζωής εντείνει τα παράπονα των ανθρώπων και αυξάνει την πιθανότητα να κατέβουν στους δρόμους.
Η κατάσταση είναι πιθανό να γίνει βιαιότερη σε μέρη με πολλούς υποαπασχολούμενους, ανύπαντρους νέους άνδρες. Καθώς η αγοραστική τους δύναμη μειώνεται, πολλοί θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι δεν θα μπορέσουν ποτέ να παντρευτούν και να κάνουν οικογένεια. Απογοητευμένοι και ταπεινωμένοι, κάποιοι θα νιώσουν ότι με το να συμμετάσχουν σε κάποια εξέγερση δεν έχουν τίποτα να χάσουν.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο ο πληθωρισμός αποσταθεροποιεί τις κοινωνίες είναι η προώθηση της δωροδοκίας. Όταν οι μισθοί δεν συμβαδίζουν με τις τιμές, οι αξιωματούχοι που έχουν φτωχούς συγγενείς βρίσκουν ακόμη πιο δελεαστικό να αποσπούν χρήματα από τους ανίσχυρους. Όσοι εκβιάζονται, εξοργίζονται ακόμα περισσότερο.
Υπενθυμίζεται ότι η αφορμή για την αραβική άνοιξη ήταν η αυτοκτονία ενός Τυνήσιου μικροπωλητή, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε για να διαμαρτυρηθεί για τις συνεχείς απαιτήσεις για πληρωμές από βρώμικους αστυνομικούς.
Εάν οι ταραχές εξαπλωθούν φέτος, θα μπορούσαν να εντείνουν τον οικονομικό πόνο. Οι επενδυτές αντιπαθούν τις ταραχές και τις επαναστάσεις. Μια μελέτη διαπιστώνει ότι ένα μεγάλο ξέσπασμα πολιτικής βίας συνήθως μειώνει το ΑΕΠ κατά μία ποσοστιαία μονάδα 18 μήνες αργότερα.
Η ζημία είναι χειρότερη όταν οι διαδηλωτές είναι θυμωμένοι συνδυαστικά, τόσο για την πολιτική όσο και την οικονομία.
Η αποτροπή των επερχόμενων εκρήξεων θα είναι δύσκολη. Μια καλή αρχή θα ήταν να καταργηθούν οι πολιτικές που αποθαρρύνουν την παραγωγή τροφίμων, όπως οι έλεγχοι των τιμών και οι περιορισμοί των εξαγωγών.
Οι αγρότες σε χώρες όπως η Τυνησία αφήνουν ακαλλιέργητη την εύφορη γη, επειδή πρέπει να πουλήσουν τη σοδειά τους στο κράτος έναντι ευτελούς αμοιβής. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αφήσουν τους αγρότες να θερίσουν ό,τι σπέρνουν. Παράλληλα, πολύ λιγότερα σιτηρά θα πρέπει να καίγονται άσκοπα ως βιοκαύσιμα.
Πολλές χώρες ζητούν διάσωση. Τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρέπει να βρουν μια δύσκολη ισορροπία. Η άρνηση θα μπορούσε να σημάνει χάος – και να προκαλέσει μόνιμη ζημιά. Το ίδιο όμως θα μπορούσε να συμβεί και με τη διάσωση των προβληματικών κυβερνήσεων, εδραιώνοντας κακές και μη βιώσιμες πολιτικές.
Φορείς όπως το ΔΝΤ, οι διαπραγματευτές του οποίου έφτασαν στη Σρι Λάνκα και την Τυνησία αυτή την εβδομάδα, θα πρέπει να είναι γενναιόδωροι αλλά να επιμένουν στις μεταρρυθμίσεις. Θα πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούν προσεκτικά τον τρόπο με τον οποίο ξοδεύονται τα χρήματά τους.
Και θα πρέπει να δράσουν γρήγορα. Όσο περισσότερο αφήνεται όλη αυτή η οργή να υποβόσκει, τόσο πιθανότερο είναι να εκραγεί.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
