THEPOWERGAME
Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έδωσε νέα πνοή και μια νέα αίσθηση σκοπού, επείγοντος και ενότητας στο ΝΑΤΟ. Μάλλον, κάποιος ξέχασε να το πει στον Recep Tayyip Erdogan.
Τον περασμένο μήνα ο Τούρκος πρόεδρος μπλόκαρε τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, προειδοποίησε για νέα επίθεση εναντίον των υποστηριζόμενων από τους Αμερικανούς Κούρδων μαχητών στη Συρία και υποδαύλισε την ένταση με την Ελλάδα, επίσης μέλος της συμμαχίας.
Ορισμένοι ειδήμονες, στη Δύση αλλά και στην Τουρκία, συζητούν και πάλι αν το ΝΑΤΟ και η Τουρκία θα πρέπει να χωρίσουν τους δρόμους τους. Αυτή τη φορά, δεν είναι οι μόνοι.
«Η αποχώρηση από το ΝΑΤΟ θα πρέπει να τεθεί στην ημερήσια διάταξη ως εναλλακτική λύση», δήλωσε πρόσφατα ο Devlet Bahceli, ηγέτης ενός εθνικιστικού κόμματος στον συνασπισμό του κ. Erdogan. «Δεν υπήρξαμε εξαιτίας του ΝΑΤΟ και δεν θα χαθούμε χωρίς το ΝΑΤΟ».
Παράλληλα, η απογοήτευση αυξάνεται στις δυτικές πρωτεύουσες και στο Κίεβο για την προθυμία της Τουρκίας να διευκολύνει τη Ρωσία. Πολλοί σε αυτά τα μέρη ήλπιζαν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα ανάγκαζε τον κ. Erdogan να αναθεωρήσει το ειδύλλιο του με τον Vladimir Putin, τον πρόεδρο της Ρωσίας. Αντ’ αυτού επικράτησε ο καιροσκοπισμός.
Η Τουρκία έχει πουλήσει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην Ουκρανία και έχει κλείσει την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα για ρωσικά πολεμικά πλοία, αλλά αντιτίθεται στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και φλερτάρει ανοιχτά το ρωσικό κεφάλαιο.
Σύμφωνα με δημοσίευμα των τουρκικών μέσων ενημέρωσης, δεκάδες ρωσικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Gazprom, σχεδιάζουν να μεταφέρουν τα ευρωπαϊκά τους κεντρικά γραφεία στην Τουρκία.
Εκτός από μερικές λέξεις καταδίκης κατά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η Τουρκία παρέμεινε σε καλές σχέσεις με τη Ρωσία καθ’ όλη τη εξέλιξη των εχθροπραξιών. Όταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Sergei Lavrov, επισκέφθηκε την Άγκυρα αυτόν τον μήνα, ο Τούρκος ομόλογός του πρότεινε διακριτικά ότι η Δύση θα έπρεπε να χαλαρώσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, εάν η Ρωσία χαλάρωνε τον αποκλεισμό των ουκρανικών λιμανιών.
Όταν ο κ. Lavrov επανέλαβε τον ισχυρισμό του ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία για να την απελευθερώσει από τους νεοναζί, ο οικοδεσπότης του δεν είπε τίποτα.
Η κίνηση του κ. Erdogan να εμποδίσει την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ έχει πλήξει περαιτέρω το κύρος της Τουρκίας στη συμμαχία. Ο ισχυρός άνδρας έχει δηλώσει ότι θέλει οι σκανδιναβικές χώρες να εκδώσουν αρκετά μέλη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), μιας παράνομης ένοπλης ομάδας, και να εγκαταλείψουν ένα μερικό εμπάργκο όπλων κατά της χώρας του.
Μπορεί να προσβλέπει σε παραχωρήσεις από την Αμερική με αντάλλαγμα την απόσυρση του βέτο του ή από τη Ρωσία για να κάνει το αντίθετο. Ο κ. Erdogan κατά καιρούς ακούγεται εχθρικός προς τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ως θέμα αρχής.
Σε ένα πρόσφατο άρθρο του που φιλοξενήθηκε στον Economist, έφτασε στο σημείο να κατηγορήσει τη Φινλανδία και τη Σουηδία ότι πρόσθεσαν ένα «περιττό θέμα» στην ατζέντα του ΝΑΤΟ ζητώντας να ενταχθούν στη συμμαχία.
Ο κ. Erdogan μπορεί να σκέφτηκε ότι χρειαζόταν μια-δυο ξένες κρίσεις για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων ψηφοφόρων από την ταχέως επιδεινούμενη κατάστασή τους, καθώς ο καλπάζων πληθωρισμός, που μετράται επίσημα σε ποσοστό άνω του 70%, εξανεμίζει τις αποταμιεύσεις και τους μισθούς τους.
Στα τέλη Μαΐου προειδοποίησε για μια νέα στρατιωτική επίθεση κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία. Αναγκάστηκε να βάλει στο ράφι αυτά τα σχέδια, πιθανώς λόγω της αντίθεσης της Ρωσίας ή της Αμερικής ή και των δύο, και έκτοτε έχει ξεσπάσει εναντίον της Ελλάδας, απαιτώντας να αποστρατικοποιήσει τα ελληνικά νησιά που «αγκαλιάζουν» τις δυτικές ακτές της Τουρκίας.
Έχει επίσης δηλώσει ότι οι αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα αποτελούν απειλή για την Τουρκία (που και η ίδια φιλοξενεί αμερικανικές δυνάμεις). Αυτά μπορεί να είναι απλώς κάποιες κορώνες και να περάσουν στα ψιλά, αλλά το να παρεμποδίζει την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ενώ ο πόλεμος στην Ευρώπη μαίνεται, είναι βέβαιο ότι θα έχει συνέπειες, ακόμη και αν ο κ. Erdogan υποχωρήσει.
Η Σουηδία ήταν μία από τις λίγες χώρες που κρατούσαν ζωντανές τις ελπίδες της Τουρκίας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η υποστήριξη έχει πλέον χαθεί.
Αυτό μπορεί να φανεί ένα τίμημα που αξίζει να πληρώσει ο κ. Erdogan, αν η διαμάχη πυροδοτήσει την εθνικιστική του βάση. Οι επικρατούντες Τούρκοι πολιτικοί, καθώς και πολλοί ταπεινότεροι Τούρκοι, βλέπουν το ΡΚΚ καθαρά ως απειλή για την ασφάλεια και έχουν επικρίνει εδώ και καιρό τη Δύση ότι δεν λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες τους γι’ αυτή την ομάδα.
Έχουν ενοχληθεί ιδιαίτερα με την απόφαση της Αμερικής να συνεργαστεί με τη συριακή πτέρυγα της ομάδας για να καταλύσει το χαλιφάτο του Ισλαμικού Κράτους. Οι Δυτικοί, εν τω μεταξύ, τείνουν να πιστεύουν ότι η Τουρκία φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για την εμφάνιση του ΡΚΚ, καθώς αρνείται να παραχωρήσει στους Κούρδους της χώρας τα δικαιώματα που ζητούν.
Έχουν επίσης καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κανείς δεν μπορεί να εμπιστευτεί τον κ. Erdogan να αποφασίσει ποιος είναι ή δεν είναι τρομοκράτης. Χαρακτηρίζοντας ως τέτοιους χιλιάδες ανθρώπους, μεταξύ των οποίων γραφειοκράτες, ακαδημαϊκούς, ειρηνικούς διαδηλωτές και Κούρδους πολιτικούς, και συχνά ρίχνοντάς τους στις ίδιες φυλακές με ένοπλους μαχητές, ο κ. Erdogan έχει ευτελίσει τον όρο τόσο πολύ όσο και το νόμισμα της Τουρκίας.
Η Τουρκία και η Δύση δεν θα συμφωνήσουν ποτέ σε αυτό το ζήτημα και οι θεατρινισμοί του κ. Erdogan, καθώς και η συνήθειά του να υπονοεί ότι η Δύση και όχι η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα του, θα επιδεινώσουν τα πράγματα. Ήδη, το 65% των Τούρκων δηλώνει ότι δεν εμπιστεύεται το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, αν και το 60% υποστηρίζει τη συμμετοχή στη συμμαχία.
Ποτέ μην λες ποτέ
Τίποτα από όλα αυτά δεν προοιωνίζει ρήξη των σχέσεων Τουρκίας και ΝΑΤΟ. Οι δυτικές χώρες θα προσπαθήσουν να παρακάμψουν το βέτο της Τουρκίας παρέχοντας εγγυήσεις ασφαλείας στη Φινλανδία και τη Σουηδία.
Κάτι τέτοιο μπορεί να αφήσει την Τουρκία στο περιθώριο της συμμαχίας. Αλλά η αποχώρησή της ή η εκδίωξη της από το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να αποτελεί φαντασίωση. Η Τουρκία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του πολέμου στη Συρία και κοντά σε άλλες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή.
Ελέγχει την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία έχει διαδραματίσει κεντρικό ρόλο σε όλους τους πρόσφατους πολέμους της Ρωσίας, ενώ χρησιμεύει ως διάδρομος για το εμπόριο μεταξύ της Κεντρικής Ασίας και της Ευρώπης, ιδίως στον τομέα της ενέργειας, σημειώνει ο Ben Hodges, πρώην διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη. «Δεν θέλω καν να σκέφτομαι το ΝΑΤΟ χωρίς την Τουρκία», δηλώνει.
Ιδιαίτερα μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται να εγκαταλείψει την αποτρεπτική δύναμη που προσφέρει η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ.
«Δεν πιστεύω ότι αυτό θα συμβεί ποτέ», λέει ο Tacan Ildem, πρώην μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Δεν υπάρχει αξιόπιστη εναλλακτική λύση, δηλώνει. Η Τουρκία θα συνεχίσει πιθανότατα να αποτελεί πονοκέφαλο για τη συμμαχία, ακόμη και όταν ο κ. Erdogan βγει από το προσκήνιο. Αλλά είναι ένας πονοκέφαλος με τον οποίο το ΝΑΤΟ θα πρέπει να ζήσει.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
