THEPOWERGAME
Στην πολιτική, όπως και στην πασαρέλα, οι μόδες έρχονται και φεύγουν. Στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1980 ήταν η Βρετανία που εντυπωσίαζε με τις τολμηρές της ιδέες, καθώς οι πολιτικές της Margaret Thatcher για τη συρρίκνωση του κράτους και τη μείωση της γραφειοκρατίας ενέπνευσαν πολυάριθμους μιμητές, αλλά και γεμάτα οργή τραγούδια διαμαρτυρίας.
Τη δεκαετία του ’90 ήταν η σειρά της Γερμανίας. Οι ορθολογικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις βοήθησαν τις εκεί επιχειρήσεις να αδράξουν τις νέες ευκαιρίες της παγκοσμιοποίησης, ώστε να πουλήσουν καλύτερα τα χαλαρά κοστούμια της Hugo Boss σε ανερχόμενους Ρώσους και Κινέζους.
Ιδεολογικά η δεκαετία του 2020 ανήκει στη Γαλλία. Οι μεγάλες ιδέες της – σκεπτικισμός για τις ελεύθερες αγορές, αποδοχή του ρόλου του κράτους στη διαμόρφωση των πάντων, από τη γεωργία έως τον πολιτισμό, υπεροπτικές διακηρύξεις περί ανεξαρτησίας από την Αμερική – είναι παλιά πράγματα. Όμως, όπως ένα τσαντάκι Louis Vuitton που επανακυκλοφορεί για τις λάτρεις της μόδας, αυτή η γραμμή σκέψης είναι και πάλι στη μόδα.
Ο Emmanuel Macron, ο νεότατος και πρόσφατα επανεκλεγείς πρόεδρος της Γαλλίας, είναι το πρόσωπο της ημέρας στην ΕΕ. Θριάμβευσε εν μέρει χτυπώντας τους αντιπάλους του που είχαν σκοπό να εκτροχιάσουν το ευρωπαϊκό σχέδιο.
Η νίκη του στις 24 Απριλίου υπό τους ήχους του ευρωπαϊκού ύμνου ήταν ένα σαφές μήνυμα ότι ο κ. Macron βλέπει το βασίλειό του να εκτείνεται πέραν της Γαλλίας. Και γιατί όχι; Διότι ποιος άλλος θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως σταυροφόρος της ΕΕ σήμερα; Η Βρετανία έχει αποχωρήσει.
Ο Olaf Scholz, ο νέος καγκελάριος στο Βερολίνο, είναι βυθισμένος στην αναμόρφωση της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής (αποδεικνύεται ότι η εξαγωγή κουστουμιών και αυτοκινήτων με αντάλλαγμα ρωσικό αέριο είχε γεωπολιτικές συνέπειες). Ο Mario Draghi, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, χαίρει σεβασμού, αλλά θα αποχωρήσει την επόμενη άνοιξη. Ο κ. Macron, αντιθέτως, θα είναι παρών για πέντε ακόμη χρόνια.
Αλλά δεν είναι μόνο εξ ορισμού ότι ο κ. Macron είναι πια η σημαντικότερη προσωπικότητα της Ευρώπης. Η γαλλική σκέψη για το πώς θα έπρεπε να διοικείται η λέσχη κερδίζει σταθερά έδαφος τα τελευταία χρόνια. Ο κ. Macron ανησυχούσε εδώ και καιρό για το γεγονός ότι η Ευρώπη μπορεί «να μην έχει πλέον τον έλεγχο του πεπρωμένου [της]», όπως το έθεσε στον Economist το 2019.
Η ΕΕ, όπως υποστήριξε, εξαρτώταν από άλλους για πάρα πολλά πράγματα – από την ικανότητά της να καινοτομεί έως το στρατιωτικό άχθος, ή και ακόμη και τα τρόφιμα. Σε έναν κόσμο με αναξιόπιστους ανθρώπους επικεφαλής, όπως ο Donald Trump, ο Xi Jinping και ο Vladimir Putin, τα νεύρα του δοκιμάστηκαν.
Η Ευρώπη, σύμφωνα με την έκφραση του κ. Macron, χρειάζεται «στρατηγική αυτονομία». Αυτή η προσπάθεια για μεγαλύτερη κυριαρχία περιλαμβάνει τα πάντα, από περισσότερες αμυντικές δαπάνες έως την δημιουργία μιας Ευρώπης με τους δικούς της τεχνολογικούς γίγαντες και πολλά άλλα.
Κατά την άποψη του κ. Macron, όσοι (όπως οι Βρετανοί) είδαν την ΕΕ ως μια απλή ενιαία αγορά έκαναν λάθος. Μια κοινότητα συνεπάγεται βαθύτερη ολοκλήρωση, που αποτελεί εδώ και καιρό γαλλική προτεραιότητα. Οι επικριτές απορρίπτουν την ιδέα του για στρατηγική αυτονομία ως αόριστη. Παρ’ όλα αυτά κερδίζει έδαφος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες συνήθιζε να εμποδίζει τα κράτη μέλη να διοχετεύουν δημόσιο χρήμα σε «εθνικούς πρωταθλητές». Τώρα ασχολείται με τον συντονισμό των επιδοτήσεων προς τις εταιρείες μπαταριών και άλλους ευνοούμενους τομείς. Η ΕΕ απέχει πολύ από το να έχει τον δικό της στρατό, αλλά οι εθνικές πρωτεύουσες συντονίζουν καλύτερα τις δαπάνες τους τελευταία, και είχαν αρχίσει ακόμα και πριν ο κ. Πούτιν εισβάλει στην Ουκρανία.
Δύο κρίσεις από την αρχή της δεκαετίας έφεραν στο προσκήνιο την άποψη του κ. Macron. Η Covid-19 ανέδειξε την ευθραυστότητα της παγκοσμιοποίησης και των πολύπλοκων εφοδιαστικών αλυσίδων για τα πάντα, από την παρακεταμόλη έως τους μικροεπεξεργαστές.
Η Γαλλία πίεσε ώστε τα κονδύλια για την ανάκαμψη από την πανδημία να αντληθούν εν μέρει από κοινό δανεισμό της ΕΕ – το είδος της συγκέντρωσης χρέους στο οποίο η Γερμανία αντιστεκόταν επί δεκαετίες. Η δεύτερη κρίση, στην Ουκρανία, έδειξε ότι το εμπόριο μπορεί πράγματι να δημιουργήσει άσχημες εξαρτήσεις.
Δείτε την ενέργεια. Η Γαλλία, με τα πυρηνικά εργοστάσιά της που καθιερώθηκαν σε μια προηγούμενη έκρηξη στρατηγικής αυτονομίας, εξαρτάται πολύ λιγότερο από τον κ. Putin απ’ ό,τι η Γερμανία, η οποία κατασκεύασε αγωγούς προς τη Ρωσία. Και λιγότεροι άνθρωποι διαμαρτύρονται σήμερα για τις τεράστιες ποσότητες χρημάτων της ΕΕ που πηγαίνουν στους αγρότες σε μια εποχή αβέβαιων προμηθειών στα τρόφιμα.
«Αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια γαλλική ΕΕ», λέει ο Charles Grant του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, ενός κέντρου μελετών που εδρεύει στο Λονδίνο. Όσοι βρίσκονται στην κορυφή της ευρωκρατίας, συμπεριλαμβανομένου του Charles Michel στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και της Ursula von der Leyen στην Επιτροπή, οφείλουν,σε μεγάλο βαθμό, τις θέσεις τους στην υποστήριξη του κ. Macron.
Ο πολιτικός κεντρισμός του κερδίζει επίσης έδαφος: παρά την πρόσφατη νίκη του Viktor Orban στην Ουγγαρία, άλλοι λαϊκιστές χτυπήθηκαν, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Janez Jansa, τον πρωθυπουργό της Σλοβενίας, το κόμμα του οποίου έχασε τις εκλογές την ίδια ημέρα που ο κ. Macron θριάμβευσε.
La République en vogue
Ο κ. Macron έχει πολλές ιδέες για την αναδιαμόρφωση της Ευρώπης, οι οποίες ξέμειναν από την πρώτη του θητεία. Όλοι οι Γάλλοι πρόεδροι έχουν απαιτήσει η Γαλλία να ενεργεί ως μεγάλη δύναμη και να αναγνωρίζεται ως τέτοια. Ο κ. Macron θέλει το ίδιο, αλλά για την Ευρώπη.
Ωστόσο, η εντολή που έχει είναι εθνική, όχι ευρωπαϊκή. Γνωρίζει ότι καμία μεμονωμένη χώρα, ακόμη και η Γαλλία, δεν μπορεί να κάνει κουμάντο στην ΕΕ. Οι ηγέτες πρέπει να οικοδομούν και να καλλιεργούν συμμαχίες. Ο κ. Macron επισκέφθηκε και τους 26 γείτονές του στην ΕΕ κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του.
Ακόμα και σήμερα καμία από αυτές τις συμμαχίες δεν είναι σημαντικότερη από τον γαλλογερμανικό άξονα, τον παραδοσιακό μοχλό της Ευρώπης, και ακόμα και μια ισχυρή Γαλλία δεν μπορεί να οδηγήσει τη μεγαλύτερη χώρα της ηπείρου σε αλλαγές που δεν της ταιριάζουν. Το να επαναλαμβάνει ο κ. Macron το «σας το είπα» μάλλον δεν θα είναι αρκετό για να μεταπείσει τον κ. Scholz. Μια Γερμανία με αυτοπεποίθηση, αρκετά γενναία ώστε να αναλάβει τα ρίσκα που συνεπάγεται η επιδίωξη των φιλοδοξιών της Γαλλίας, θα βοηθούσε πολύ τον κ. Macron. Αυτό όμως παραμένει «έργο εν εξελίξει».
Πολλοί εντός της ΕΕ θα αντισταθούν στη γαλλική μεγαλοστομία. Οι μικρές χώρες υποψιάζονται ότι η αόριστη συζήτηση για τον συντονισμό των δαπανών για την άμυνα ή την τεχνολογία σημαίνει απλώς τη διοχέτευση χρημάτων σε μεγάλες γαλλικές και γερμανικές επιχειρήσεις.
Μεγάλο μέρος της ανατολικής Ευρώπης είναι επιφυλακτικό απέναντι στις προσπάθειες ενίσχυσης της ευρωπαϊκής στρατιωτικής ισχύος ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι θεωρούν την Αμερική απαραίτητο εγγυητή της ασφάλειάς τους. Οι κανόνες της Ε.Ε. που έχουν σχεδιαστεί για τον περιορισμό των ελλειμμάτων ορθώς ανεστάλησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κάποια στιγμή πρέπει να επανέλθουν – και η Γερμανία θα αναλάβει και πάλι τα ηνία.
Όλα αυτά θα είναι για μια άλλη χρονική περίοδο. όπως γνωρίζει καλά ο κ. Macron, η πολιτική επιρροή που απαιτείται για την καθοδήγηση της ΕΕ έρχεται και φεύγει. Κάποια μέρα, ο τρόπος σκέψης του θα θεωρηθεί και πάλι ξεπερασμένος. Προς το παρόν βέβαια παραμένει ο βασιλιάς της πολιτικής πασαρέλας της Ευρώπης.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
