THEPOWERGAME
Αν ο Εmmanuel Macron, ο νεότερος πρόεδρος της Πέμπτης Δημοκρατίας της Γαλλίας, καταφέρει να διατηρήσει τη θέση του, οφείλει να ευχαριστήσει τους γηραιότερους ψηφοφόρους του. Αν είχαν καταμετρηθεί μόνο τα ψηφοδέλτια των ατόμων κάτω των 60 ετών στον πρώτο γύρο της 10ης Απριλίου, ο κ. Macron θα ερχόταν τρίτος – αφήνοντας τη Γαλλία να επιλέξει μεταξύ των ακραίων της αριστεράς και της δεξιάς στον επαναληπτικό γύρο δύο εβδομάδες αργότερα.
Σε όλη την Ευρώπη, πολλοί εδραιωμένοι ηγέτες οφείλουν τη δουλειά τους σε κάποιον γκριζομάλλη (ή και φαλακρό) θεματοφύλακα των εκλογών που πηγαίνει πιστά στις κάλπες. Τέτοιοι θεματοφύλακες δεν θα υπάρχουν όμως για πάντα.
Είτε οι σημερινοί νέοι θα πρέπει να προσχωρήσουν στον μεσαίο χώρο καθώς θα μεγαλώνουν, είτε η Ευρώπη θα απομακρυνθεί από το προβλέψιμο κέντρο που με άνεση πρεσβεύει εδώ και δεκαετίες.
Στην Ευρώπη, όπως και αλλού, οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων υποτίθεται ότι θα ακολουθούσαν ένα προβλέψιμο μοτίβο καθώς θα γερνούσαν. Γεμάτοι ιδεαλισμό και συμπόνια που προφανώς δεν είχαν οι γονείς τους, οι νεότεροι πολίτες έτειναν να κλίνουν προς τα αριστερά.
Καθώς μεγάλωναν, έπαιρναν στεγαστικό δάνειο και ανακάλυπταν τις χαρές της φορολογίας εισοδήματος, η απήχηση της δεξιάς γινόταν πιο εμφανής. Αλλά αυτή η ιδεολογική μετατόπιση συχνά λάμβανε χώρα εντός του ίδιου πολιτικού κόμματος.
Οι περιπτώσεις της «μεγάλης ομπρέλας», όπως το κεντροδεξιό CDU της Γερμανίας, ή το κεντροαριστερό PSOE (Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα) της Ισπανίας, περιελάμβαναν φράξιες που μπορούσαν να ικανοποιήσουν σχεδόν τους πάντες, από τους υπερασπιστές των αναξιοπαθούντων μέχρι τους δημοσιονομικά δίκαιους.
(Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί θα είναι επίσης εξοικειωμένοι με, στην ουσία, δικομματικά συστήματα, τα οποία διανθίζονται από περιστασιακούς και συνήθως περιθωριακούς παρείσακτους).
Πολλές ευρωπαϊκές χώρες αποτελούνται σήμερα από δύο επάλληλα πολιτεύματα. Οι 70άρηδες ψηφοφόροι κρέμονται από τις μεγάλες ομπρέλες, αμερικανικού τύπου. Οι Γερμανοί συνταξιούχοι ψηφίζουν το CDU και το αντίπαλό του SPD, κόμματα που οι ίδιοι οι γονείς τους ίσως αναγνώριζαν.
Οι γεροξεκούτηδες Ιρλανδοί επιλέγουν το Fine Gael ή το Fianna Fail, σχεδόν αιωνόβιους πολιτικούς σχηματισμούς. Οι Ιταλοί ομόλογοί τους είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν το Δημοκρατικό Κόμμα ή το Forza Italia του Silvio Berlusconi, οι Ισπανοί τα περίπου αντίστοιχα κόμματα και ούτω καθεξής.
Για τους νέους, αντίθετα, οι κεντρώες μεγάλες ομπρέλες είναι απλώς μια επιλογή μεταξύ πολλών άλλων. Οι δεσμοί που μπορεί να δέσμευαν τους γονείς τους σε ένα κόμμα – η ένταξη σε μια εκκλησία, ας πούμε, ή σε ένα συνδικάτο – δεν ισχύουν πλέον.
Ο πολιτικός τους τυχοδιωκτισμός έχει βοηθήσει στη δημιουργία νέων κινημάτων σε όλη την Ευρώπη: ένα πλήθος πράσινων κομμάτων, το περίεργο (μερικές φορές πολύ περίεργο) εθνικιστικό κόμμα, μερικές φιλελεύθερες υποομάδες.
Κάποια σχήματα που προέκυψαν είναι ιδιόρρυθμα, όπως το Κίνημα Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, ένα κόμμα που αλλάζει μορφή και, στις πιο πρόσφατες εκλογές της Ιταλίας, πήρε μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων από νεότερους ψηφοφόρους από ό,τι από μεγαλύτερους σε ηλικία.
Μερικά έχουν βεβαρυμένο παρελθόν, όπως το Sinn Fein στην Ιρλανδία: μια άλλοτε τρομοκρατική ομάδα, συγκεντρώνει τώρα ποσοστά μεταξύ των νέων που ξεπερνούν κατά πολύ το συνδυασμένο ποσοστό του πάλαι ποτέ δίδυμου Fine/Fianna.
Στην Ισπανία έχουν ξεφυτρώσει φιλελεύθερα κόμματα και δημαγωγοί τόσο στην άκρα δεξιά και όσο και στην αριστερά. Τα ξεκάθαρα ξενοφοβικά, όπως το Jobbik στην Ουγγαρία και οι Σουηδοί Δημοκράτες, που τώρα έχουν μεταρρυθμιστεί κάπως, έκαναν την εμφάνισή τους υποστηριζόμενα αρχικά από νέους ψηφοφόρους πριν εδραιώσουν ευρύτερες βάσεις.
Στη Γερμανία το AFD, ένα άλλο κόμμα που καταφέρεται εναντίον των μεταναστών, συγκρατήθηκε από ψηφοφόρους άνω των 70 ετών, οι οποίοι είναι οι μισοί με πιθανότητες να το υποστηρίξουν σε σχέση με το ευρύτερο εκλογικό σώμα.
Οι πιο επιτυχημένες από αυτές τις πολιτικές εξεγέρσεις μπορούν να μετατραπούν σε δικές τους μεγάλες ομπρέλες. Το κίνημα En Marche! που οδήγησε τον κ. Macron στην εξουσία το 2017 το έκανε με περίπου τόσους νέους όσο και ηλικιωμένους ψηφοφόρους.
Πέντε χρόνια αργότερα, έχοντας γίνει μέρος του κατεστημένου (και έχοντας λεηλατήσει τα πιο αναγνωρίσιμα ταλέντα από τους Σοσιαλιστές και τους Ρεπουμπλικάνους, τα παλιά κυρίαρχα κόμματα της Γαλλίας), ο κ. Macron οφείλει να ευχαριστήσει τους baby-boomers για την επιτυχία του.
Περίπου το 36% των Γάλλων ψηφοφόρων ηλικίας 60 ετών και άνω τον υποστήριξαν, ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από εκείνο των ψηφοφόρων κάτω των 25 ετών. Με δεδομένο ότι η συμμετοχή αυξάνεται με την ηλικία, αυτός ο ψηφοθηρικός μποναμάς του χάρισε αυτή την ξεκάθαρη νίκη στον πρώτο γύρο.
Γιατί το χάσμα των γενεών; Οι νέοι και οι ηλικιωμένοι αντιλαμβάνονται την πολιτική διαφορετικά. Οι συνταξιούχοι δεν είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τα κόμματα που συνέβαλαν στη διασφάλιση της ειρήνης μετά από έναν πόλεμο που μπορεί να θυμούνται, ή τις δεκαετίες οικονομικής ανάπτυξης που ακολούθησαν.
Αλλά το μόνο που έχουν ζήσει οι millennials και όσοι ανήκουν στη γενιά Z, από τους ψηφοφόρους που ψηφίζουν για πρώτη φορά έως τους 30άρηδες, είναι δύο οικονομικές κρίσεις από το 2008, και την απαγόρευση κυκλοφορίας εξαιτίας της Covid-19.
Η άκρα αριστερά δεν φαίνεται τόσο απειλητική σε όσους δεν θυμούνται τον ψυχρό πόλεμο. Για τους παλαιότερους Γάλλους ψηφοφόρους ο Jean-Luc Mélenchon, ένας αριστερός πυρήνας της φωτιάς, θυμίζει ανησυχητικά τους σκληροπυρηνικούς Γάλλους κομμουνιστές που έδειχναν πίστη σε όλα τα σοβιετικά πράγματα. Στους νεότερους αρέσει απλώς το σχέδιό του να καταποντίσει τους πλούσιους.
Πολλοί νέοι αισθάνονται δικαιολογημένα ότι οι κυρίαρχοι πολιτικοί παραχαϊδεύουν τους ηλικιωμένους πολίτες, οι οποίοι αγόρασαν τα σπίτια τους πριν από την έκρηξη των τιμών, απολαμβάνουν συντάξεις που δεν επηρεάζονται από τον πληθωρισμό και αφήνουν πίσω τους υψηλά δημόσια χρέη και περιβαλλοντικό χάος.
Ο παλιός ταξικός πόλεμος έχει αντικατασταθεί από ένα γενεακό χάσμα. Οι boomers έχουν τα πολιτικά τους κόμματα. Οι μεταγενέστερες γενιές έχουν τα δικά τους, νέα, όλο και πιο ριζοσπαστικά κόμματα.
Η συμβατική σοφία κάποτε πίστευε ότι οι νέοι, έχοντας σπείρει τους εκλογικούς σπόρους τους, καθώς θα μεγάλωναν, θα ωρίμαζαν σε ψηφοφόρους της μεγάλης ομπρέλας. Αυτό φαίνεται όλο και πιο αμφίβολο. Η κατρακύλα των κεντρώων εκλογικών μαστόδοντων συνεχίζεται για πάνω από δύο δεκαετίες τώρα.
Όλοι οι «καλοί» χωράνε
Η προσκόλληση σε ένα κυρίαρχο δίδυμο εδραιωμένων κομμάτων δεν αποτελεί εγγύηση μετριοπάθειας: δείτε τους Ρεπουμπλικάνους της Αμερικής. Ούτε ο κατακερματισμός αποτελεί τον σίγουρο δρόμο προς τον εξτρεμισμό.
Η Γαλλία εγκατέλειψε τις δύο μεγάλες ομπρέλες της υπέρ του περισσότερου κέντρου, όχι του λιγότερου. Στο Βέλγιο και στις Κάτω Χώρες, μια ντουζίνα ή περισσότερα κόμματα συμμετέχουν τώρα στο κοινοβούλιο.
Οι εκλογές είναι απλώς το εναρκτήριο λάκτισμα για την οικοδόμηση μυστικών συνασπισμών που μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή και χρόνια. Τα κόμματα στο περιθώριο ενισχύουν μερικές φορές τους κυβερνητικούς συνασπισμούς, αλλά μέχρι στιγμής δεν τους έχουν ελέγξει.
Ο κατακερματισμός της πολιτικής που προκάλεσαν οι νέοι έφερε ανταγωνισμό στη δημόσια σφαίρα. Ωραία. Αλλά τα παλαιά κόμματα που κυριαρχούσαν στην ευρωπαϊκή πολιτική έκαναν τουλάχιστον αξιοπρεπή δουλειά αναγκάζοντας τους εξτρεμιστές να προσαρμοστούν στο κεντρώο καλούπι τους ή να παλέψουν για συνάφεια.
Ένα νέο μοντέλο κερδίζει έδαφος. Θα περιλαμβάνει μια θέση για εκείνους που οι παλαιότεροι ψηφοφόροι κρατούν σήμερα στο περιθώριο.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
