THEPOWERGAME
Η ενέργεια και τα εμπορεύματα βρίσκονται πίσω από τη μοχθηρία του καθεστώτος του Vladimir Putin και της απειλής που αποτελεί για τον κόσμο. Τέσσερα τρισεκατομμύρια δολάρια από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών της διακυβέρνησής του πλήρωσαν τα τανκς, τα όπλα και τους πυραύλους Grad που ξεκληρίζουν αυτή τη στιγμή τους Ουκρανούς.
Τα κέρδη από τους φυσικούς πόρους εδραίωσαν μια ελίτ εισοδηματιών που δημιούργησε ένα υπεράκτιο αρχιπέλαγος από γιοτ, νυχτερινά κέντρα και εταιρείες βιτρίνες στην Καραϊβική, κατέπνιξε την αντιπροσωπευτική πολιτική, ικανοποιώντας τις μεγαλομανείς φαντασιώσεις του κ. Putin.
Καθώς η Ρωσία προμηθεύει το 10-25% των παγκόσμιων εξαγωγών πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, πολλές χώρες, ιδίως στην Ευρώπη, είναι ευάλωτες στον εξαναγκασμό της. Γι’ αυτές, ο πόλεμος στην Ουκρανία υπήρξε ένα σοκ που δημιουργεί επειγόντως την ανάγκη για τη σύσταση ενός ενεργειακού συστήματος που θα βασίζεται περισσότερο στον ήλιο, τον άνεμο και τους πυρηνικούς αντιδραστήρες, παρά στα γεωτρύπανα και τις εξέδρες.
Ωστόσο, μην ξεγελιέστε ότι αυτή η νέα εποχή θα μας επιτρέψει να απαλλαγούμε από την κατάρα των ενεργειακών κρίσεων και των απολυταρχών.
Οι εβδομάδες χάους στις αγορές ενέργειας αρχίζουν να πλήττουν τους καταναλωτές. Οι τιμές της βενζίνης στο Λος Άντζελες ξεπέρασαν για πρώτη φορά τα 6 δολάρια το γαλόνι. Καθώς οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας γίνονται σκληρότερες, οι έμποροι προβλέπουν ότι η Ευρώπη θα ξεμείνει από ντίζελ. Η Γερμανία ετοιμάζεται να περιορίσει το φυσικό αέριο τον επόμενο χειμώνα, σε περίπτωση που η Ρωσία διακόψει την προμήθεια.
Στην Ασία, οι εισαγωγείς πετρελαίου προετοιμάζονται για πλήγμα στο ισοζύγιο πληρωμών. Σε μια σφιχτή αγορά, τα σοκ είναι δύσκολο να απορροφηθούν. Την περασμένη εβδομάδα, το πετρέλαιο εκτοξεύτηκε στα 122 δολάρια το βαρέλι, όταν ένας αγωγός από την Κεντρική Ασία προς τη Μαύρη Θάλασσα υπέστη ζημιές από καταιγίδα και οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες Χούτι επιτέθηκαν σε ενεργειακές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας.
Η άμεση αντίδραση των απανταχού κυβερνήσεων ήταν να προσπαθήσουν να βρουν περισσότερα ορυκτά καύσιμα, όσο ρυπογόνα και αν είναι για το περιβάλλον ή οδυνηρά για την υπερηφάνειά τους. Με την ενθάρρυνση της Δύσης, η Σαουδική Aramco, η μεγαλύτερη πετρελαϊκή εταιρεία στον κόσμο, αυξάνει τις επενδύσεις της σε 40-50 δισ. δολάρια ετησίως.
Κάποια στιγμή, η κυβέρνηση Biden φλέρταρε τον Nicolás Maduro, το δικτάτορα της Βενεζουέλας, ίσως για να πάρει περισσότερο πετρέλαιο από ένα κράτος που το 2005 παρείχε το 4% του παγκόσμιου αργού.
Το πιο μακροπρόθεσμο ερώτημα που τίθεται από πολλούς είναι: Πόσο γρήγορα μπορούν να εγκαταλείψουν εντελώς τα ορυκτά καύσιμα; Η ενεργειακή στρατηγική που ανακοινώθηκε αυτό το μήνα από την ΕΕ προβλέπει την ανεξαρτησία από τη Ρωσία έως το 2030 – εν μέρει με την εξεύρεση νέων πηγών φυσικού αερίου, αλλά και με τον διπλασιασμό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Καθώς η ανοησία του να βασίζεται κανείς στη Ρωσία γίνεται όλο και πιο φανερή, η πυρηνική ενέργεια επανέρχεται στο προσκήνιο. Η Γαλλία σχεδιάζει να κατασκευάσει έξι νέα εργοστάσια και στοχεύει στην πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία. Στις 21 Μαρτίου η Βρετανία δήλωσε ότι θα κατασκευάσει μια νέα γενιά αντιδραστήρων με την “ταχύτητα του φωτός”. Ένα επανασχεδιασμένο ενεργειακό σύστημα που θα εκλύει λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα υπόσχεται επίσης τη διαφυγή από το μεγάλο παιχνίδι του 20ού αιώνα που βασιζόταν στην ενέργεια των απολυταρχών.
Ωστόσο, παρόλο που η γεωπολιτική θα επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση με γνώμονα το κλίμα, δεν θα την καταστήσει ακίνδυνη. Η μετάβαση θα διαταράξει ορισμένες οικονομίες και θα προκαλέσει νέα εξάρτηση από άλλες. Για να μετρήσουμε τα παραπάνω, προσομοιώσαμε τις δαπάνες για ένα καλάθι δέκα φυσικών πόρων, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου και του άνθρακα, αλλά και των μετάλλων που χρησιμοποιούνται στην ηλεκτροπαραγωγή και τον εξηλεκτρισμό της βιομηχανίας και των μεταφορών.
Καθώς ο κόσμος θα απεξαρτάται από τον άνθρακα, έως το 2040, οι δαπάνες γι’ αυτό το καλάθι θα μειωθούν από 5,8% του ΑΕΠ σε 3,4%. Ωστόσο, στην προσομοίωσή μας, πάνω από το μισό αυτών των ποσών θα εξακολουθήσουν να πηγαίνουν σε δικτατορίες, συμπεριλαμβανομένων των νέων ηλεκτροκρατών που παρέχουν πράσινα μέταλλα, όπως ο χαλκός και το λίθιο. Οι δέκα κορυφαίες χώρες θα έχουν μερίδιο αγοράς άνω του 75% σε όλα τα ορυκτά μας, γεγονός που σημαίνει ότι η παραγωγή θα είναι επικίνδυνα συγκεντρωμένη.
Επομένως, δύο προβλήματα ξεχωρίζουν. Πρώτον, η γεωπολιτική της συρρίκνωσης της πετρελαϊκής βιομηχανίας είναι δύσκολη. Καθώς οι δυτικές εταιρείες αποσύρονται για περιβαλλοντικούς λόγους και ως απάντηση στο υψηλό κόστος, το μερίδιο αγοράς του ΟΠΕΚ συν τη Ρωσία θα αυξηθεί από 45% σε 57% έως το 2040, δίνοντάς τους μεγαλύτερη επιρροή. Οι παραγωγοί με υψηλότερο κόστος, όπως η Αγκόλα και το Αζερμπαϊτζάν, θα υποστούν σοκ καθώς θα παραγκωνιστούν. Ο παγκόσμιος χάρτης θα γεμίσει με προβληματικά πρώην πετροκράτη.
Δεύτερον, τα αναδυόμενα ηλεκτροκράτη βρίσκονται αντιμέτωπα με τη δική τους μάχη με την κατάρα των πόρων. Οι δαπάνες για πράσινα μέταλλα θα αυξηθούν εν μέσω της κατασκευής των ηλεκτρικών υποδομών διάρκειας δύο δεκαετιών. Τα απροσδόκητα κέρδη μπορεί να ξεπεράσουν το 1 τρισ. δολάρια ετησίως έως το 2040. Ορισμένοι επωφελούμενοι, όπως η Αυστραλία, είναι καλά εξοπλισμένοι ώστε να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση. Τα πιο εύθραυστα κράτη, όπως το Κονγκό, η Γουινέα και η Μογγολία, δεν είναι.
Ο πακτωλός χρημάτων στρεβλώνει τις οικονομίες και τροφοδοτεί τη δυσαρέσκεια. Τα μεταλλεία αποτέλεσαν πηγή διχόνοιας στις πρόσφατες εκλογές στη Χιλή και το Περού. Οι παγκόσμιες εταιρείες εξόρυξης αγχώνονται ότι τα δικαιώματα ιδιοκτησίας τους θα θαφτούν. Η επακόλουθη έλλειψη επενδύσεων έχει οδηγήσει την τιμή του καλαθιού των πράσινων μετάλλων σε άνοδο κατά 64% τον τελευταίο χρόνο. Όλα αυτά επιδεινώνονται από την Κίνα, η οποία κυνηγά τους ίδιους πόρους, αλλά είναι πιο ανεκτική στις κακές κυβερνήσεις.
Όπως συμβαίνει με όλα τα εμπορεύματα, η άνοδος των τιμών θα προκαλέσει τελικά την αντίδραση της αγοράς. Η περιορισμένη προσφορά δίνει στις επιχειρήσεις ένα τεράστιο κίνητρο για να αυξήσουν την ανακύκλωση και να καινοτομήσουν. Αναδύονται νέα είδη πυρηνικών αντιδραστήρων μικρής κλίμακας. Η Tesla, η οποία χρησιμοποιεί ορυκτά για την κατασκευή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, αναπτύσσει νέα σχέδια μπαταριών.
Έχει επίσης συνάψει συμφωνία προμήθειας με τη Νέα Καληδονία, μια περιοχή του Ειρηνικού με 277.000 κατοίκους την οποία θα ακούτε όλο και περισσότερο καθώς διαθέτει το ένα δέκατο των παγκόσμιων αποθεμάτων νικελίου. Αυτόν τον μήνα η Barrick, μια καναδική εταιρεία, έκανε το «απονενοημένο βήμα» και συμφώνησε να αναπτύξει ένα ορυχείο χαλκού στο Πακιστάν αξίας 10 δισ. δολαρίων.
Επανασύνδεση υψηλής τάσης
Ωστόσο, καθώς οι αγορές ανταποκρίνονται, οι κυβερνήσεις πρέπει κι αυτές με τη σειρά τους να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους. Επειδή η αυτάρκεια σπάνια αποτελεί επιλογή, ο στόχος είναι η διαφοροποίηση. Αυτό σημαίνει νέες συνεργασίες. Στις 20 Μαρτίου η Γερμανία ξεκίνησε συνομιλίες με το Κατάρ για το φυσικό αέριο. Η αναζωογόνηση της πυρηνικής βιομηχανίας του πλούσιου κόσμου αποτελεί κλειδί, όχι μόνο επειδή απαλλάσσει όλους τους άλλους από την εξάρτηση από την κινεζική και τη ρωσική τεχνολογία.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να επισπεύσουν τις επενδύσεις στις εξορύξεις. Οι επιχειρήσεις δεν πρέπει να αφεθούν ελεύθερες να ανατινάζουν ιερά σπήλαια ή να θέτουν σε κίνδυνο τους εργαζόμενους, αλλά η μετάβαση απαιτεί περισσότερα έργα εξόρυξης σε χώρες υψηλού κινδύνου με κόστος για την τοπική οικολογία. Οι κανόνες διακυβέρνησης στις πλούσιες χώρες πρέπει να αναγνωρίσουν το αντιστάθμισμα.
Τέλος, οι κυβερνήσεις του πλούσιου κόσμου θα πρέπει να βοηθήσουν τα ηλεκτροκράτη να προετοιμαστούν, για παράδειγμα, στο σχεδιασμό πρότυπων συμβάσεων για μια δίκαιη κατανομή των εσόδων και τη δημιουργία κρατικών ταμείων για την αγαστή διαχείριση αυτής της αφθονία.
Η οικοδόμηση ενός καθαρότερου και ασφαλέστερου ενεργειακού συστήματος είναι ένα επικό, ριψοκίνδυνο και τρομακτικό εγχείρημα. Όποτε όμως η ανασφάλεια χτυπάει κόκκινο, αναρωτηθείτε: Προτιμάτε να βασίζεστε στη Ρωσία του κ. Putin;
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
