THEPOWERGAME
Σκέφτηκε ότι ίσως ήταν πυροτεχνήματα. Αλλά καθώς η Olga Nietsche κοίταζε έξω από το παράθυρο του διαμερίσματός της στο Κίεβο το πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, ένας πύραυλος πέρασε και εξερράγη δέκα λεπτά πιο μακριά.
Η 28χρονη έλεγξε το τηλέφωνό της, το οποίο ήταν γεμάτο με μηνύματα, όχι για τη δουλειά της ως μεταφράστρια αλλά για την έναρξη του πολέμου. Στη συνέχεια πέρασαν μέρες που τίποτα δεν είχε νόημα.
Φίλοι στη Ρωσία – πρώην φίλοι, τώρα πια – επέμεναν ότι έλεγε ψέματα για την ύπαρξη πολέμου. Δεν πέρασε πολύς καιρός μέχρι να αναγκαστεί να φύγει.
Ένας φίλος με αυτοκίνητο τη βοήθησε να φτάσει στο Przemysl στην Πολωνία. Ένα ταξίδι που κανονικά διαρκούσε μερικές ώρες, τώρα ήταν μια πολυήμερη δοκιμασία. Θα χρειαστούν κι άλλα τρένα για να φτάσει στο Βερολίνο, όπου ζει η μητέρα της.
Έχει μαζί της λίγα μόνο έγγραφα, έναν υπνόσακο και μια αλλαξιά ρούχα – η φωνή της σπάει καθώς αναρωτιέται τι θα αντιμετωπίσουν οι άνδρες συγγενείς που άφησε πίσω.
Το μόνο που θέλει είναι να κοιμηθεί. Μια μικρή πολυτέλεια, που όμως δεν της έχει δοθεί εδώ και μια αιωνιότητα, όπως της φαίνονται οι τελευταίες μέρες.
Στη συνέχεια, λέει, θα προσφερθεί εθελοντικά να βοηθήσει άλλους Ουκρανούς, χρησιμοποιώντας τις γλωσσικές της δεξιότητες για να τους βοηθήσει να ξεφύγουν από τις βόμβες, να φτάσουν στην ασφάλεια των ειρηνικών ευρωπαϊκών χωρών.
Η κ. Nietsche είναι ένα μόνο κομμάτι αυτού που είναι πιθανό να γίνει το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων στην Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τις 24 Φεβρουαρίου, όταν τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην χώρα, πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία.
Ο αριθμός αυτός θα διογκωθεί. Οι εκτιμήσεις, αν η αιματοχυσία συνεχιστεί, κυμαίνονται από 5 εκατομμύρια έως ίσως και το διπλάσιο.
Προηγούμενες προσφυγικές ροές, ιδίως όταν πάνω από ένα εκατομμύριο Σύριοι και άλλοι διέσχισαν τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη το 2015, πυροδότησαν πολιτικές διαμάχες που έδειξαν τη χειρότερη εκδοχή της ΕΕ.
Αυτή τη φορά η ομάδα επιδεικνύει τον καλύτερο εαυτό της: ένα μείγμα γενναιοδωρίας και πραγματισμού που λίγοι θα μπορούσαν να φανταστούν ότι είναι ικανή να επιδείξει.
Τις επόμενες εβδομάδες θα χρειαστεί περισσότερη καλή θέληση. Σε κάθε σύγκρουση, οι πρώτοι που φεύγουν είναι αυτοί που μπορούν: Αστοί όπως η κ. Nietsche με διαβατήρια, αυτοκίνητα και πιστωτικές κάρτες. Όσοι έχουν φίλους ή συγγενείς στην ακμάζουσα ουκρανική διασπορά είναι ιδιαίτερα πιθανό να τολμήσουν το ταξίδι, αφού ξέρουν ότι, όταν φτάσουν, θα έχουν έναν καναπέ να κοιμηθούν.
Παρά τις τεράστιες ροές, οι ειδικοί σε θέματα μετανάστευσης έχουν εκπλαγεί από το γεγονός ότι οι εγκαταστάσεις για την διαχείριση των Ουκρανών που εγκαταλείπουν τη χώρα τους απλώς γεμίζουν, αλλά δεν υπερφορτώνονται. Οι Ουκρανοί κλείνουν Airbnbs καθ’ οδόν προς τους συγγενείς τους.
Οι ντόπιοι βοηθούν με συγκινητικούς και ευφάνταστους τρόπους. Στο σταθμό του Przemysl, μητέρες βρήκαν καροτσάκια από δωρεές για να αντικαταστήσουν αυτά που άφησαν πίσω τους. Στην Πολωνία και πέρα από αυτήν, οι άνθρωποι προσφέρουν δωρεάν δωμάτια ή σπιτικά γεύματα.
Γιατί τέτοια γενναιοδωρία τώρα, όταν η Ευρώπη έχει περάσει χρόνια συζητώντας πώς να χτίσει φράχτες για να κρατήσει τους μετανάστες εκτός; Ο ρατσισμός είναι σίγουρα ένας παράγοντας.
Πολλοί Ευρωπαίοι αισθάνονται πιο άνετα να υποδεχτούν μεγάλο αριθμό Ουκρανών παρά Σύρων ή Αφγανών. Ένας άλλος μπορεί να είναι ότι οι σημερινοί πρόσφυγες είναι σε μεγάλο βαθμό γυναίκες και παιδιά. (Οι Ουκρανοί άνδρες σε μάχιμη ηλικία έπρεπε να μείνουν πίσω και να πολεμήσουν).
Τα προηγούμενα κύματα αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από ανύπαντρους άνδρες, τους οποίους οι ντόπιοι θεωρούσαν πιο απειλητικούς. Τέλος, η εγγύτητα έχει σημασία.
Για όσους βρίσκονται στις ανατολικές παρυφές της ΕΕ, αυτοί οι πρόσφυγες είναι γείτονες. Οι Ευρωπαίοι τους συμπαθούν εν μέρει επειδή ο πολεμοκάπηλος από τον οποίο φεύγουν απειλεί και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Η Πολωνία, όπου βρέθηκαν οι περισσότεροι Ουκρανοί πρόσφυγες, φιλοξενούσε ήδη περισσότερους από ένα εκατομμύριο Ουκρανούς. Ορισμένοι είχαν διαφύγει από την πρώτη εισβολή της Ρωσίας στη χώρα τους το 2014, αν και τους προσέλκυσαν επίσης οι άφθονες θέσεις εργασίας με υψηλότερες αμοιβές.
Οι δύο χώρες μιλούν παρόμοιες γλώσσες και μοιράζονται μια μπερδεμένη ιστορία. Ακόμη και πριν από την κρίση, οι Ουκρανοί απολάμβαναν ταξίδια χωρίς βίζα στην ΕΕ. Σε αντίθεση με τους Αφγανούς ή τους Ερυθραίους, δεν ήρθαν με υπερφορτωμένες λέμβους, μέσω στρατοπέδων προσφύγων.
Έτσι, η απόφαση της ΕΕ να τους αφήσει όλους να μείνουν για τουλάχιστον ένα χρόνο, χωρίς ερωτήσεις, ήταν σχετικά εύκολη.
Τα παιδιά μπορούν να πάνε στο σχολείο, οι γονείς τους μπορούν να εργαστούν. Τα κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας της Ευρώπης θα τους «πιάσουν» αν δεν μπορέσουν.
Αλλά τα προβλήματα ελλοχεύουν. Οι χώρες που έχουν υποδεχτεί τους περισσότερους Ουκρανούς μέχρι στιγμής, κυρίως η Πολωνία και η Ουγγαρία, αντιτάχθηκαν στο παρελθόν στην μετακίνηση μεταναστών από τη μία χώρα της ΕΕ στην άλλη – επειδή δεν ήθελαν να υποδεχτούν Αφρικανούς ή μουσουλμάνους.
Οι Ουκρανοί που εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε χώρες που συνορεύουν με τη χώρα τους δεν θα παραμείνουν όλοι εκεί. Το πού θα μπορούσαν να πάνε κανείς δεν μπορεί να το φανταστεί- μόνο η Βρετανία, που τώρα βρίσκεται εκτός της ΕΕ, υψώνει εμπόδια.
Οι πολιτικοί στις χώρες υποδοχής λένε ότι οι Ουκρανοί θα είναι πρόθυμοι να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μόλις η ειρήνη αποκατασταθεί. Αλλά θα επιστρέψουν;
Το πρόγραμμα της ΕΕ για τη χορήγηση στους Ουκρανούς καθεστώτος «προσωρινής προστασίας», που εγκρίθηκε ομόφωνα στις 4 Μαρτίου, σχεδιάστηκε στον απόηχο της αιματηρής διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990, όταν εκατομμύρια άνθρωποι διέφυγαν από μια σειρά πολέμων.
Η φιλοξενία τους προοριζόταν αρχικά ως βραχυπρόθεσμη ρύθμιση, αλλά για πολλούς έγινε μόνιμη: Οι μετανάστες ενσωματώθηκαν στις χώρες που εντάχθηκαν και παρέμειναν πολύ καιρό μετά το τέλος των πολέμων.
Είμαστε ακόμα στην αρχή
Η συγκατάθεση ενός πληθυσμού να υποδεχτεί μετανάστες είναι μια εύθραυστη συμφωνία. Θα αντέξει η καλή θέληση αν στους Ουκρανούς πρόσφυγες προστεθεί και μεγάλος αριθμός Ρώσων που δραπετεύουν από το βίαιο καθεστώς του Vladimir Putin;
Θα επιβιώσει μιας ύφεσης που θα προκληθεί από τις δυσθεώρητες τιμές της ενέργειας, τις οποίες έχει ήδη προκαλέσει ο πόλεμος; Τι θα συνέβαινε αν συμπληρωνόταν από μια αναζωπύρωση των αφίξεων από μακρύτερα πεδία – αν, για παράδειγμα, η άνοδος των τιμών των τροφίμων στη Μέση Ανατολή οδηγούσε περισσότερους μετανάστες να τολμήσουν το ταξίδι απέναντι στη Μεσόγειο;
Το 2015 η Angela Merkel δηλωσε στη Γερμανία: «Wir schaffen das». (Μπορούμε να το χειριστούμε). Οι διάδοχοί της σε όλη την Ευρώπη θα πρέπει να θωρακίσουν τους ψηφοφόρους τους με τον ίδιο τρόπο σήμερα. Ήδη αρχίζουν να καταφθάνουν Ουκρανοί που θα χρειαστούν περισσότερη βοήθεια απ’ ό,τι την κ. Nietsche.
Δεδομένου ότι οι Ουκρανοί πρόσφυγες επιτρέπεται να εργάζονται, θα πληρώνουν φόρους. Αλλά τα παιδιά τους θα χρειαστούν σχολεία, και αυτό θα απαιτήσει χρήματα και σχεδιασμό. Το καθαρό κόστος της παροχής καταφυγίου στους Ουκρανούς είναι άγνωστο, και σίγουρα θα επισκιάζεται από τους οικονομικούς κραδασμούς του ίδιου του πολέμου.
Η ώρα της προετοιμασίας είναι τώρα, όσο η συμπόνια είναι ακόμη νωπή. Τις τελευταίες εβδομάδες, η ενωμένη Ευρώπη έδειξε το καλύτερό της εαυτό, αλλά ο δρόμος είναι μακρύς.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
