THEPOWERGAME
Η κυκλοφορία στον Βόσπορο, την πλωτή οδό που χωρίζει την Κωνσταντινούπολη και συνδέει τη θάλασσα του Μαρμαρά με τη Μαύρη Θάλασσα, τελευταία είναι πιο αυξημένη από ό,τι συνήθως και πιο επικίνδυνη. Περνώντας μπροστά από υπερδεξαμενόπλοια, επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία και περιστασιακά κοπάδια δελφινιών, ρωσικά πολεμικά πλοία κατευθύνονται βόρεια προς την Ουκρανία.
Από τις αρχές Φεβρουαρίου, έχουν περάσει τουλάχιστον έξι ρωσικά αμφίβια επιθετικά πλοία, αλλά και ένα υποβρύχιο κλάσης Kilo. Η Ρωσία διαθέτει πλέον τέσσερα τέτοια υποβρύχια στη Μαύρη Θάλασσα, το καθένα οπλισμένο με πυραύλους που μπορούν να πλήξουν στόχους οπουδήποτε στην Ουκρανία.
Ελάχιστες χώρες παρακολουθούν τον πόλεμο για τον οποίο αναπτύχθηκαν αυτά τα όπλα με τόση αγωνία όσο η Τουρκία. Η κυβέρνησή της, με επικεφαλής τον πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan επιθυμεί διακαώς να διατηρήσει την πρόσφατη αναθέρμανση των σχέσεών της με τη Ρωσία. «Δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε» ούτε τη Ρωσία ούτε από την Ουκρανία, δήλωσε ο κ. Erdogan στις 23 Φεβρουαρίου.
Αλλά οι ενέργειες της Ρωσίας μπορεί τελικά να τον αναγκάσουν να αναλάβει δράση. Την επόμενη ημέρα, καθώς οι ρωσικές βόμβες άρχισαν να πέφτουν στην Ουκρανία, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας χαρακτήρισε την εισβολή «απαράδεκτη» και «σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου».
Είχε ήδη καταγγείλει την αναγνώριση από τη Ρωσία των αυτονομιστικών θυλάκων στην Ουκρανία. Ο πόλεμος θα δοκιμάσει αυτή τη σχέση, ενδεχομένως μέχρι καταστροφής.
Η πιο άμεση ανησυχία της Τουρκίας είναι η οικονομία της. Ο κ. Erdogan, ο οποίος συνέβαλε στην αύξηση του πληθωρισμού σε ποσοστό άνω του 48% και ακρωτηρίασε το νόμισμά του με απερίσκεπτες περικοπές επιτοκίων, προσβλέπει σε πακτωλό χρημάτων από το εξωτερικό από μια ανεβασμένη τουριστική περίοδο, χαμηλότερες τιμές ενέργειας και κάποιο μέτρο περιφερειακής σταθερότητας.
Οι ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να έχουν τορπιλίσει αυτές τις προοπτικές. Οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί αντιπροσώπευαν πέρυσι πάνω από το ένα τέταρτο των ξένων επισκεπτών της Τουρκίας. Φέτος το καλοκαίρι, κατά πάσα πιθανότητα, θα εμφανιστούν πολύ λιγότεροι.
Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, ενός από τους κύριους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας και του κύριου προμηθευτή της σε φυσικό αέριο, θα επιφέρουν ένα ξεχωριστό πλήγμα στην οικονομία. Ο πόλεμος έχει ήδη προκαλέσει ρίγη στις τουρκικές αγορές. Στις 24 Φεβρουαρίου η λίρα όδευε προς τη χειρότερη μέρα της φέτος.
Η Τουρκία δεν θέλει να ανταγωνιστεί τη Ρωσία. Την τελευταία φορά που το έκανε, καταρρίπτοντας ένα ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος κοντά στα σύνορα με τη Συρία το 2015, η ρωσική απάντηση, ένα μείγμα κυρώσεων και απειλών, ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να αναγκάσει τον κ. Erdogan να ζητήσει μια σπάνια συγγνώμη και να κάνει μια σειρά παραχωρήσεων.
Αυτό που ακολούθησε ήταν μια αναθέρμανση των σχέσεων που σημαδεύτηκε από νέες ενεργειακές συμφωνίες, συνεργασία στη Συρία και την αγορά από την Τουρκία ενός συστήματος αεράμυνας S-400 από τη Ρωσία. Από τότε η Ρωσία προσπάθησε να αποσπάσει την Τουρκία από το ΝΑΤΟ, ενώ η Τουρκία, αποξενωμένη από τους δυτικούς εταίρους της, προσέβλεπε στη Ρωσία για να προωθήσει τα περιφερειακά της συμφέροντα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η σχέση τους επιβίωσε μετά τη δολοφονία του πρεσβευτή της Ρωσίας στην Τουρκία, αλλά και μετά τους πολέμους στη Λιβύη, τη Συρία και το Αζερμπαϊτζάν, κατά τους οποίους οι εντεταλμένοι της Τουρκίας αναμετρήθηκαν μ’ εκείνους της Ρωσίας.
Οι δύο δυνάμεις συνεργάζονται όποτε είναι εφικτό και έρχονται σε αντιπαράθεση όπου χρειάζεται, αν και σχεδόν ποτέ άμεσα. «Είναι σαν την καποέιρα», λέει ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης, αναφερόμενος στην στυλιζαρισμένη βραζιλιάνικη πολεμική τέχνη. «Κάθε πλευρά κάνει τον χορό της, υπολογίζει την άλλη, αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να έρθουν στα χέρια».
Όταν συμβεί αυτό, η μία από τις δύο (συνήθως η Τουρκία) βρίσκει τρόπο να υποχωρήσει. Όταν μια ρωσική αεροπορική επιδρομή σκότωσε δεκάδες Τούρκους στρατιώτες που είχαν σταθμεύσει στη Συρία το 2020, ο κ. Erdogan διέταξε μια εκστρατεία βομβαρδισμών κατά των δυνάμεων του συριακού καθεστώτος, αλλά όχι κατά των ρωσικών θέσεων. Η Τουρκία έχει επίσης σιωπήσει για τα καμώματα της Ρωσίας στη Λευκορωσία.
Ωστόσο, η Τουρκία θεωρεί την Ουκρανία στρατηγικό εταίρο. Αντιτάχθηκε στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, υποστήριξε τα σχέδια της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και μοιράστηκε τις ανησυχίες της για τη ναυτική ανάπτυξη της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα.
Η Τουρκία πούλησε επίσης στην Ουκρανία δεκάδες οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ενοχλώντας τον κ. Putin. Νωρίτερα φέτος, ο κ. Erdogan και ο Volodymyr Zelensky, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, υπέγραψαν νέα συμφωνία αμυντικής συνεργασίας.
Ο πόλεμος θα δυσκολέψει την Τουρκία να εξισορροπήσει τις υποχρεώσεις της ως μέλος του ΝΑΤΟ και τις θερμές σχέσεις της με τη Ρωσία, λέει ο Alper Coskun του Carnegie Endowment for International Peace, ενός κέντρου μελετών στην Αμερική.
Η υποστήριξη της Τουρκίας προς την Ουκρανία έχει ήδη βοηθήσει τη χώρα να αποκαταστήσει τα αμαυρωμένα διαπιστευτήριά της στο ΝΑΤΟ. Οι Αμερικανοί διπλωμάτες, που συνηθίζουν να κατηγορούν την Τουρκία για τα ανθρώπινα δικαιώματά της, επαινούν τη στάση της στην Ουκρανία.
Βοηθάει το γεγονός ότι η Τουρκία έχει αρχίσει να αποκαθιστά τις σχέσεις της με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, όλοι τους σύμμαχοι των ΗΠΑ.
Ωστόσο, η Ρωσία έχει τρόπους να μετριάσει την υποστήριξη της Τουρκίας προς την Ουκρανία. Πουθενά αυτό δεν είναι τόσο ξεκάθαρο όσο στην Ιντλίμπ, μια επαρχία στη βορειοανατολική Συρία, γεμάτη με πάνω από 3 εκατομμύρια αμάχους και ελεγχόμενη από ισλαμιστές εξτρεμιστές.
Πριν από δύο χρόνια, η Τουρκία, η οποία υποστηρίζει τους αντάρτες, και η Ρωσία, η οποία υποστηρίζει το συριακό καθεστώς, συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός, η οποία σταμάτησε μια επίθεση του καθεστώτος που θα έσπρωχνε τους αντάρτες και εκατομμύρια πρόσφυγες προς τα σύνορα της Τουρκίας.
Από την έναρξη της κρίσης στην Ουκρανία, αξιωματούχοι στην Άγκυρα λένε ότι οι παραβιάσεις της εκεχειρίας έχουν αυξηθεί. Δεν είναι σύμπτωση. Πιστεύουν ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί ως όπλο τους πρόσφυγες εναντίον της Τουρκίας.
«Οι Ρώσοι βλέπουν την Ιντλίμπ ως το ευαίσθητο σημείο της Τουρκίας», λέει ένας αξιωματούχος. «Στέλνουν ένα μήνυμα, ότι αν κάνουμε κάτι που δεν τους αρέσει [στην Ουκρανία], μπορούν να κάνουν τη ζωή μας δύσκολη».
Ο κ. Erdogan δήλωσε νωρίτερα φέτος ότι η Τουρκία θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο ως μέλος του ΝΑΤΟ σε περίπτωση ρωσικής εισβολής. Αλλά στην πράξη υπάρχουν ελάχιστα που η Τουρκία είναι διατεθειμένη να κάνει για την Ουκρανία.
Πρόσφατα ένας από τους κορυφαίους συμβούλους του πρωθυπουργού πρότεινε η Τουρκία να μην ευθυγραμμιστεί με τις ξένες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, χαρακτηρίζοντάς τις «άχρηστες». Αντιθέτως, η Τουρκία προσπάθησε να τοποθετηθεί ως πιθανός μεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας – μια ιδέα που τώρα φαίνεται αφελής.
Ο κ. Erdogan θα ήθελε πολύ να διατηρήσει τους φιλικούς δεσμούς με τη Ρωσία, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πιθανό να οδηγήσει αυτή τη σχέση στο τέλος της.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
