THEPOWERGAME
Αν λείψεις από την Αργεντινή για δέκα μέρες, λέει το αστείο, όλα φαίνονται διαφορετικά, αν όμως επιστρέψεις μετά από 20 χρόνια όλα φαίνονται ίδια. Πριν από δύο δεκαετίες, το πρόγραμμα του ΔΝΤ απέτυχε να σταματήσει την οικονομική κρίση της Αργεντινής. Μεταξύ του 1998 και του 2002 το ΑΕΠ έπεσε κατά σχεδόν 20% και η κυβέρνηση βρέθηκε σε αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους της για έβδομη φορά στην ιστορία της. Σήμερα το μέλλον της Αργεντινής εξαρτάται και πάλι από τις διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ.
Το 2020 η κυβέρνηση της Αργεντινής βρέθηκε σε αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους της, αφήνοντας ένα δάνειο ύψους 57 δισ. δολαρίων που χορηγήθηκε από το ΔΝΤ το 2018 σε εκκρεμότητα. Η κυβέρνηση διαπραγματεύεται τώρα με το Ταμείο, επιδιώκοντας μια συμφωνία αναδιάρθρωσης και καθυστέρησης της αποπληρωμής του εν λόγω δανείου.
Τα επόμενα δύο χρόνια, η Αργεντινή πρέπει να καταβάλει στο ΔΝΤ πληρωμές συνολικού ύψους περίπου 40 δισ. δολαρίων, διαφορετικά κινδυνεύει να καταστεί οικονομικός παρίας. Πρόκειται για χρήματα που η χώρα δεν διαθέτει, ενώ το σκηνικό των διαπραγματεύσεων είναι απαγορευτικό. Το πέσο στην παράλληλη αγορά συναλλάγματος αξίζει τώρα το μισό της επίσημης ισοτιμίας. Ο ετήσιος πληθωρισμός ξεπερνά το 50%.
Μετά από μια δύσκολη αρχή της χιλιετίας, η οικονομία της Αργεντινής απόλαυσε μια δεκαετία ισχυρής ανάπτυξης, η οποία τροφοδοτήθηκε από την παγκόσμια έκρηξη του εμπορίου και των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Όμως, από το 2012 και μετά η αγορά εμπορευμάτων εξασθένησε. Η απογοήτευση από την οικονομική στασιμότητα συνέβαλε στην εκλογή, το 2015, του Mauricio Macri, ενός φιλελεύθερου πολιτικού. Η νίκη του έθεσε τέλος στην πολυετή διακυβέρνηση των Περονιστών, μελών ενός λαϊκιστικού κινήματος που κυριαρχούσε στην Αργεντινή επί δεκαετίες.
Η κυβέρνηση του κ. Macri προχώρησε σε ορισμένες μεταρρυθμίσεις, αλλά τα διαρθρωτικά προβλήματα συνέχισαν να παρακωλύουν την ανάπτυξη. Και η σταδιακή προσέγγιση της κυβέρνησης αναφορικά με τη δημοσιονομική εξυγίανση σήμαινε ότι η Αργεντινή στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στις κεφαλαιαγορές για να χρηματοδοτήσει ένα δημοσιονομικό έλλειμμα που ξεπερνούσε το 5% του ΑΕΠ κατά τα τρία πρώτα χρόνια της θητείας του. Το 2018, καθώς η άνοδος των επιτοκίων στις Ηνωμένες Πολιτείες συνέβαλε στο σφίξιμο των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συνθηκών, οι αγορές έγιναν επιφυλακτικές απέναντι στην Αργεντινή εξαιτίας της κατάστασης των οικονομικών της και ο κ. Macri απευθύνθηκε στο ΔΝΤ για βοήθεια.
Το δάνειο που συμφώνησε να χορηγήσει το ΔΝΤ– ένα αρχικό ποσό 50 δισ. δολαρίων, το οποίο στη συνέχεια αυξήθηκε σε 57 δισ. δολάρια, εκ των οποίων τελικά εκταμιεύθηκαν τα 44 δισ. δολάρια – ήταν το μεγαλύτερο στην ιστορία του ταμείου. Σκοπός του ήταν να καθησυχάσει τις αγορές και να αποκαταστήσει έτσι τη ροή των ιδιωτικών πιστώσεων. Οι αρχιτέκτονες του προγράμματος ανέμεναν ότι μεγάλο μέρος των διαθέσιμων χρημάτων μπορεί να μην χρειαζόταν να δοθεί ποτέ.
Αλλά οι αγορές παρέμειναν επιφυλακτικές. Τα σημάδια σταθεροποίησης εξανεμίστηκαν με την ήττα του κ. Macri από τον Alberto Fernández, έναν Περονιστή, στις εκλογές του 2019. Το πέσο κατρακύλησε, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε και το 2020, η νέα κυβέρνηση άρχισε να εργάζεται για την αναδιάρθρωση των σχεδόν 100 δισ. δολαρίων ιδιωτικού χρέους σε ξένο νόμισμα. Ακύρωσε τη συμφωνία με το ΔΝΤ.
Οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις έρχονται σε μια δύσκολη στιγμή. Η έκρηξη των τιμών των βασικών εμπορευμάτων στις αρχές του 2021 προσέφερε την αναγκαία ανακούφιση στην οικονομία της Αργεντινής. Ωστόσο, το ΑΕΠ παραμένει περίπου 8% κάτω από το επίπεδο του 2017. Η επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης φέτος θα επιβαρύνει τις τιμές των εμπορευμάτων. Καθώς οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο αυξάνουν τα επιτόκια για να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό, οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες φαίνονται όλο και λιγότερο επιεικείς. Και η κυβέρνηση συνέχισε να έχει μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα, τα οποία χρηματοδοτεί με την εκτύπωση χρήματος. Το 2021, η κεντρική τράπεζα τύπωσε το ισοδύναμο του 4% του ΑΕΠ.
Μια αυτοκαταστροφική αξιολόγηση της συμφωνίας του 2018, που δημοσιεύθηκε από το ΔΝΤ τον Δεκέμβριο, τροφοδότησε την ιδέα ότι το Ταμείο έχει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης. Το δυνητικό κόστος των αποτυχημένων διαπραγματεύσεων για το ΔΝΤ συνέβαλε περαιτέρω στην απροθυμία της κυβέρνησης. Η σκέψη είναι ότι επειδή το ταμείο κινδυνεύει να χάσει χρήματα και υπόληψη, κάθε προσπάθεια σκληρής διαπραγμάτευσης από πλευράς του θα είναι λιγότερο αξιόπιστη.
Αν και οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις είναι σημαντικές, τα οικονομικά προβλήματα της Αργεντινής προϋπήρχαν του δανείου του 2018. Οι λαϊκιστές πολιτικοί παρεμβαίνουν εδώ και καιρό στις αγορές. Όταν η τιμή του κρέατος αυξήθηκε πέρυσι με τον πληθωρισμό, οι εξαγωγές βοδινού κρέατος απαγορεύτηκαν. Όταν ο κυβερνητικός συνασπισμός έχασε τις προκριματικές εκλογές τον Σεπτέμβριο, η κυβέρνηση επέβαλε ελέγχους τιμών σε περισσότερα από 1.400 προϊόντα, από τις κρέμες ξυρίσματος μέχρι τις γατοτροφές. Οι προϋπολογισμοί της στρεβλώνονται από τα επιδόματα σε ειδικά συμφέροντα. Η απασχόληση στον δημόσιο τομέα έχει διογκωθεί την τελευταία δεκαετία, ενώ ο ιδιωτικός τομέας έχει συρρικνωθεί. Οι φθίνουσες επιδοτήσεις των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας ανέρχονται στο 1,5% του ΑΕΠ για την ηλεκτρική ενέργεια μόνο.
Το ΔΝΤ δεν μπορεί απλώς να απαιτήσει μεταρρυθμίσεις για την αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων. Όσο περισσότερα ζητάει από την Αργεντινή, τόσο λιγότερο σίγουρο μπορεί να αισθάνεται ότι οι όροι θα τηρηθούν. Ωστόσο, το Ταμείο φαίνεται να έχει επιμείνει στη βελτίωση των δημοσιονομικών προοπτικών. Η οικονομική ανάκαμψη του περασμένου έτους βοήθησε στη συρρίκνωση του πρωτογενούς δημοσιονομικού ελλείμματος της Αργεντινής (δηλαδή, πριν από το κόστος των τόκων) από πάνω από 6% του ΑΕΠ το 2020 στο 3%.
Ο Martín Guzmán, ο υπουργός Οικονομίας, επιμένει ότι οι περαιτέρω μειώσεις θα πρέπει να γίνουν με αργό ρυθμό, με το πρωτογενές έλλειμμα να έχει κλείσει έως το 2027. Αυτός ο ρυθμός είναι πολύ αργός για τα πρότυπα του Ταμείου και συνεπάγεται πάρα πολλά χρόνια κυβερνητικών δαπανών που θα χρηματοδοτούνται από τις εκτυπωτικές μηχανές.
Συν τοις άλλοις, η πολιτική τάξη φαίνεται να είναι πολύ απασχολημένη με τον αλληλοσπαραγμό για να ασχοληθεί με τα σημαντικότερα ζητήματα. Η κυβέρνηση απέτυχε να ενωθεί στις διαπραγματεύσεις. Ο κ. Guzmán φαίνεται να ξοδεύει περισσότερο χρόνο προσπαθώντας να πείσει την ισχυρή αντιπρόεδρο των Περονιστών Cristina Fernández de Kirchner, για την ανάγκη μιας συμφωνίας παρά για τη σύνταξη ενός αξιόπιστου προγράμματος. Στις 18 Ιανουαρίου η κ. Kirchner έγραψε στον ιστότοπό της ότι η «πανδημία Macrista» (δηλαδή η διακυβέρνηση του κ. Macri) ήταν χειρότερη και από την Covid-19. Επιρρίπτει την ευθύνη για την ήττα των Περονιστών στις πρόσφατες ενδιάμεσες εκλογές -τη χειρότερη ήττα των τελευταίων 40 ετών- στις περικοπές δαπανών. Ο πειρασμός των δαπανών ενόψει των προεδρικών εκλογών του επόμενου έτους θα μπορούσε να σημαίνει ότι ακόμη και αν υπογραφεί μια συμφωνία, μάλλον θα παρέκκλινε γρήγορα από την πορεία της.
Εν τω μεταξύ, η κεντροδεξιά αντιπολίτευση, οι ηγέτες της οποίας μάχονται για το ποιος θα είναι ο υποψήφιος πρόεδρος, αρνήθηκε να συναντήσει τον κ. Guzmán, υποστηρίζοντας ότι δεν έχει παρουσιάσει ένα αξιόπιστο οικονομικό σχέδιο. Ακόμη και αν κερδίσουν την προεδρική κούρσα, δεν είναι σαφές ότι θα προβούν σε σοβαρές αλλαγές. Ο Federico Sturzenegger, πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, σημειώνει ότι οι τρεις μη περονιστικές κυβερνήσεις που βρίσκονται στην εξουσία από την επιστροφή στη δημοκρατία το 1983 απέτυχαν να τηρήσουν τη δημοσιονομική πειθαρχία ή να περιορίσουν τις ομάδες συμφερόντων.
Με τις προθεσμίες ιδιαίτερα ασφυχτικές, η κυβέρνηση παραπαίει. Στις 26 Ιανουαρίου, η Αργεντινέζικη εφημερίδα Clarín ανέφερε ότι η κυβέρνηση είχε προειδοποιήσει ότι μπορεί να χάσει δύο πληρωμές προς το ΔΝΤ, που έπρεπε να γίνουν στις 28 Ιανουαρίου και την 1η Φεβρουαρίου, συνολικού ύψους 1,1 δισ. δολαρίων. Φέρεται να ζήτησε από την Κίνα αύξηση του μεγέθους μιας πάγιας συμφωνίας με την κινεζική κυβέρνηση, με την οποία η Αργεντινή ανταλλάσσει το νόμισμά της με ισοδύναμο ποσό γουάν – ένα παγκοσμίως αποδεκτό αποθεματικό νόμισμα – ενισχύοντας έτσι τα συναλλαγματικά της αποθέματα. Ο κ. Fernández πρόκειται να επισκεφθεί το Πεκίνο μέσα στον Φεβρουάριο.
Τέτοια τεχνάσματα δεν υποκαθιστούν τη δημοσιονομική μεταρρύθμιση. Η επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας σε ένα δύσκολο μεταπανδημικό περιβάλλον δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Ο υψηλός πληθωρισμός έχει ήδη διαβρώσει την πραγματική αξία ορισμένων κοινωνικών δαπανών. Μια νέα συμφωνία με το ΔΝΤ χωρίς δέσμευση για μεταρρυθμίσεις και βραχυπρόθεσμη δημοσιονομική ισορροπία θα μπορούσε να κερδίσει λίγο χρόνο. Αλλά δεν θα έκανε πολλά για να τονώσει την ανάπτυξη ή να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Αντίθετα, η καθυστέρηση πληρωμών προς το ΔΝΤ θα αποκόψει την Αργεντινή από άλλους δανειστές από διάφορες πλευρές, οι οποίοι αποτελούν μία από τις λίγες εναπομείνασες πηγές πίστωσης. Στο χειρότερο σενάριο, μια χρεοκοπία θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό παρόμοιο με εκείνον του 2001. Οι προοπτικές είναι ζοφερές, ενώ η αίσθηση του déjàvu είναι διάχυτη στην ατμόσφαιρα.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
