THEPOWERGAME
Ένα «προνόμιο» του να είσαι φυλακισμένος από κάποιον φασίστα δικτάτορα είναι ότι σου αφήνει πολύ ελεύθερο χρόνο. Ο Ιταλός κομμουνιστής Altiero Spinelli, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της νιότης του φυλακισμένος από τον Benito Mussolini.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου εγκλεισμού του, το 1941, ο Spinelli χρησιμοποίησε τον ελεύθερο χρόνο του για να συντάξει το Μανιφέστο Ventotene, που πήρε το όνομά του από το νησί στα ανοικτά της Νάπολης στο οποίο είχε εξοριστεί. Γραμμένο σε τσιγαρόχαρτα, παρείχε ένα σοσιαλιστικό σχέδιο για μια ομοσπονδιακή Ευρώπη, πιστώνοντας στον κομμουνιστή στοχαστή την κληρονομιά του να είναι ένας από τους πιο απόκρυφους ιδρυτές της ΕΕ.
Εκτός από το κτίριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, το οποίο φέρει το όνομα του Spinelli, οι κομμουνιστές άφησαν ελάχιστα σημάδια στη λέσχη των κρατών. Σε ολόκληρη τη δυτική Ευρώπη, κουμάντο έκαναν οι μετριοπαθείς Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες.
Οι ευρωκομμουνιστές, οι οποίοι κοίταζαν προς τις Βρυξέλλες και όχι προς τη Μόσχα, ήταν για λίγο στη μόδα τις δεκαετίες του 1970 και του 1980. Όμως, πανούργοι σοσιαλιστές, όπως ο François Mitterrand, τους έβγαλαν σύντομα από τη μέση. Στην Ιταλία, όπου οι κομμουνιστές κέρδιζαν κάποτε το 34% των ψήφων, το κόμμα διαλύθηκε μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη. Και οι χώρες που είχαν ζήσει σε κομμουνιστικά καθεστώτα επιθυμούσαν πάση θυσία να ενταχθούν στην ΕΕ, εν μέρει από φόβο μήπως η ιδεολογία ανακάμψει.
Το φάντασμα του κομμουνισμού δεν στοιχειώνει πλέον την Ευρώπη. Αλλά περιστασιακά εμφανίζεται πίσω από την κουρτίνα και φωνάζει «μπου». Μερικές φορές η έκπληξη έρχεται από τα πιο απίθανα σημεία. Η Αυστρία είναι ίσως η πιο αστική χώρα στην Ευρώπη: πλούσια, άνετη και αρκετά αλαζονική. Ωστόσο, η δεύτερη πόλη της, το Γκρατς, διοικείται πλέον από το Αυστριακό Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο ήρθε πρώτο στις τοπικές εκλογές με 29% των ψήφων. Το Wags σύντομα τη μετονόμασε σε Λένιγκρατς.
Ήταν μια επανάσταση που προετοιμαζόταν για δεκαετίες. Το χαμηλό όριο για την κατάκτηση εδρών στο δημοτικό συμβούλιο σήμαινε ότι οι κομμουνιστές μπορούσαν να κερδίσουν μερικές ακόμα και σε χρόνια ξηρασίας και να ασχοληθούν με τη διαχείριση της στεγαστικής πολιτικής της πόλης.
Τα φιλολαϊκά μέτρα, όπως το να δωρίζουν οι κομμουνιστές δημοτικοί σύμβουλοι τα δύο τρίτα του μισθού τους στους άπορους, βοήθησαν. «Αυτό που κάνουμε τώρα, στη δεκαετία του 1970 θα ήταν μια συνηθισμένη σοσιαλδημοκρατική πολιτική», λέει ο Max Zirngast, ένας δημοτικός σύμβουλος, ο οποίος πέρασε τρεις μήνες σε τουρκική φυλακή επειδή άσκησε κριτική στο αυταρχικό καθεστώς του Recep Tayyip Erdogan, πριν εισέλθει στον κόσμο της αυστριακής τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο στόχος εξακολουθεί να είναι ένας κόσμος χωρίς καπιταλισμό. Αλλά προς το παρόν αρκεί μια πόλη με περισσότερες κοινωνικές κατοικίες.
Στην Κύπρο, είναι περισσότερο η παράδοση παρά ο λαϊκός ενθουσιασμός που κρατάει την κόκκινη σημαία ψηλά. Το κομμουνιστικό κόμμα του νησιού, το ΑΚΕΛ, είναι το ένα από τα δύο κύρια κόμματα της χώρας. Ευημερεί χάρη σε μια σχεδόν αγγλικανική στάση απέναντι στον κομμουνισμό: όπως δεν χρειάζεται να πιστεύει κανείς στο Θεό για να πηγαίνει στην εκκλησία κάθε Κυριακή, έτσι και οι Κύπριοι μπορούν να ψηφίσουν τους κομμουνιστές χωρίς να επιθυμούν απαραίτητα να καταλάβουν τα μέσα παραγωγής.
Οι κομμουνιστές με κάρτες και αστραφτερές Mercedes αποτελούν συνηθισμένο θέαμα. Είναι η δύναμη της συνήθειας και όχι η πίστη που εξηγεί την ύπαρξη του κόμματος, υποστηρίζει ο James Ker-Lindsay του London School of Economics. Ως ένα από τα μεγαλύτερα κόμματα, το ΑΚΕΛ βοηθιέται από το γεγονός ότι μπορεί να παραμένει κομμάτι των πελατειακών σχέσεων που εξακολουθούν να κυριαρχούν στην κυπριακή πολιτική.
Στην Ευρώπη, τα κόμματα μπορεί να είναι μικρά αλλά εξακολουθούν να έχουν επιρροή. Οι Χριστιανοδημοκράτες βρέθηκαν να υποστηρίζουν σαφώς αντιχριστιανικά ιδεώδη λόγω του πανικού για το τι συμβαίνει στα δεξιά τους. Τα αυστηρά μέτρα για τους αιτούντες άσυλο και οι περικοπές στους προϋπολογισμούς κοινωνικής πρόνοιας προκλήθηκαν από κόμματα που συγκέντρωσαν μόλις το ένα δέκατο των ψήφων.
Η ίδια λογική ισχύει και για την άκρα αριστερά. Σε μια εποχή κατακερματισμού, κάθε κόμμα που μπορεί να κερδίσει έστω και το 5% των ψήφων γίνεται σημαντικό. Δείτε την Πορτογαλία. Ο Antonio Costa, ο σοσιαλιστής αλλά ακόμα κεντροαριστερός πρωθυπουργός, στηρίχθηκε τόσο στο Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα όσο και στο Αριστερό Μπλοκ για να παραμείνει στην εξουσία.
Τα κόμματα δεν χρησιμοποιούν πάντοτε σωστά αυτή τη δύναμη. Οι κομμουνιστές καταψήφισαν τον προϋπολογισμό του κ. Costa, με αποτέλεσμα την πιθανότητα εκλογών στις αρχές του επόμενου έτους. Ήταν μια περίεργη απόφαση. Ο προϋπολογισμός ήταν γεμάτος με αριστερές υποσχέσεις για δαπάνες, όπως η αύξηση των συντάξεων και δωρεάν παιδική φροντίδα.
Τώρα, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, τα αριστερά κόμματα αντιμετωπίζουν απώλειες στις εκλογές. Τέτοιου είδους ανατροπές είναι συνηθισμένες. Στην Τσεχική Δημοκρατία, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Βοημίας και της Μοραβίας επέλεξε να υποστηρίξει τον δισεκατομμυριούχο Andrej για πρωθυπουργό. Τρία χρόνια αργότερα, για πρώτη φορά από το 1948, το κόμμα εκδιώχθηκε από το κοινοβούλιο.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα πιο επιτυχημένα ακροαριστερά κόμματα των τελευταίων ετών απέφυγαν τον απόλυτο κομμουνισμό. Ορισμένοι από τους ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ πέρασαν χρόνο στην ΚΝΕ, αλλά το κόμμα που κυβέρνησε την Ελλάδα από το 2015-19 αντιδρούσε στην αναφορά της λέξεως “Κ”.
(Οι σκληροπυρηνικοί αριστεροί του το ανταποδίδουν βλέποντας στον ΣΥΡΙΖΑ και τον συμβιβασμό του με την ΕΕ ένα παράδειγμα προς αποφυγή όταν βρίσκεσαι στην εξουσία).
Το Podemos, ένα ακροαριστερό ισπανικό κόμμα, συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, αλλά ο κατά της λιτότητας λαϊκισμός του προέρχεται από μια διαφορετική παράδοση σε σχέση με τους εναπομείναντες κόκκινους της Ευρώπης.
Η χώρα της μοναδικής ευδαιμονίας
Ωστόσο, ορισμένα παραδοσιακά μαρξιστικά κόμματα είναι έξυπνα. Το Εργατικό Κόμμα του Βελγίου (PTB), το οποίο ξεκίνησε τη ζωή του ως καταφύγιο για τους μαρξιστές που θεωρούσαν το Κομμουνιστικό Κόμμα του Βελγίου κάπως ήπιο, είναι τώρα ένα mainstream κόμμα.
Η πίεση από το PTB οδήγησε το Βέλγιο στο να εμποδίσει μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και του Καναδά, γεγονός που δίδαξε τους διπλωμάτες μέσα από ένα ταχύρρυθμο μάθημα τους κανόνες του βελγικού φεντεραλισμού.
Οι λαϊκές εκστρατείες για τη μείωση των φόρων στην ενέργεια έφεραν τους αριστερούς αντιπάλους στην κυβέρνηση σε δύσκολη θέση. Στο φλαμανδικό κοινοβούλιο, κατήγγειλε, με δόλο, ότι μια περικοπή στους μισθούς των βουλευτών, δύο χρόνια μετά την έγκρισή της, στην πραγματικότητα δεν υιοθετήθηκε. Αν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις, το ακροαριστερό κόμμα θα γίνει το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στο εθνικό κοινοβούλιο.
Η Βαλλονία, η γαλλόφωνη περιφέρεια του Βελγίου, αποτελεί τη βάση της υποστήριξης του PTB. Η περιοχή υπήρξε το κέντρο της βιομηχανικής επανάστασης της ηπειρωτικής Ευρώπης. Τώρα είναι στο απόγειο της αποβιομηχάνισης. Οι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι στις υποβαθμισμένες περιοχές αποτέλεσαν τροφή για τη ριζοσπαστική δεξιά σε όλη την Ευρώπη.
Η έξυπνη πολιτική της άκρας αριστεράς στο Βέλγιο έχει αντιστρέψει αυτή την τάση, παρασύροντας ψηφοφόρους προς την άλλη πλευρά. Το 1869 ο Karl Marx αποκάλεσε το Βέλγιο «ο άνετος, καλά περιφραγμένος, μικρός παράδεισος του ιδιοκτήτη, του καπιταλιστή και του ιερέα». Το 2021 το Βέλγιο προσφέρει την καλύτερη ελπίδα της ΕΕ για την ιδεολογία που φέρει το όνομά του.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
