THEPOWERGAME
Διαφθορά, απολυταρχία, αυταρχικές κυβερνήσεις – αυτοί ήταν οι κίνδυνοι από τους οποίους πολλοί ήλπιζαν ότι θα ξέφευγε η Ανατολική Ευρώπη όταν, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι νεοσύστατες δημοκρατίες της εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τώρα όμως όλη η υπόλοιπη Ευρώπη ανησυχεί μήπως τελικά τα ανατολικά μέλη απλώς λαθραία αυτά τα ελαττώματα στην ΕΕ.
Ένας από τους μεγαλύτερους παραβάτες είναι η Πολωνία. Αρχικά, η κυβέρνηση της Βαρσοβίας στελέχωσε το συνταγματικό της δικαστήριο με ελαστικής συνείδησης δικαστές, ενώ στη συνέχεια τους έβαλε να αποφανθούν ότι το πολωνικό σύνταγμα μπορεί να υπερισχύει των ευρωπαϊκών συνθηκών – μια επίθεση σε μια βασική αρχή της συμμετοχής στην ΕΕ. Ο Viktor Orban, ο επί μακρόν πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, έχει εκφοβίσει, μεταξύ άλλων, πολιτικούς αντιπάλους, αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης και ομοφυλόφιλους.
Εν τω μεταξύ, σε μεγάλο μέρος της πρώην σοβιετικής αυτοκρατορίας, η αισχροκέρδεια πνίγει τις οικονομίες. Οι πιο «ανήσυχοι» πολίτες μεταναστεύουν και αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον στη Δύση, αφήνοντας πίσω τους άδειες περιοχές. Κάτι τέτοιο μπορεί να δημιουργήσει μια αυτοτροφοδοτούμενη δυναμική, δίνοντας ώθηση σε συντηρητικά, αγροτικά, λαϊκιστικά σύνολα, όπως το Νόμος και Δικαιοσύνη, το κυβερνών κόμμα της Πολωνίας, το Fidesz του κ. Orban ή το GERB, τη βουλγαρική ομάδα με επικεφαλής τον Boyko Borisov, πρώην πρωθυπουργό και πρωταγωνιστή διαφόρων σκανδάλων.
Μέχρι και πρότινος, μέσα στο μήνα, απέναντί σε όλη αυτή τη μαυρίλα της κακής κυβέρνησης, υπήρξαν μόνο κάποιες μικρές σπίθες αντίστασης. Μια από αυτές ήταν το 2019, με την εκλογή της Zuzana Caputova, μιας περιβαλλοντολόγου και ακτιβίστριας κατά της διαφθοράς, ως προέδρου της Σλοβακίας. Πέρυσι μια άλλη ακτιβίστρια εξελέγη πρόεδρος της γειτονικής Μολδαβίας (η οποία δεν είναι μέλος της ΕΕ). Νωρίτερα φέτος ο κ. Borisov απέτυχε να κερδίσει μια τέταρτη θητεία ως πρωθυπουργός της Βουλγαρίας – αν και οι αντίπαλοί του δεν έχουν ακόμη καταφέρει να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Τον Οκτώβριο υπήρξε μια αναζωογονητική αλλαγή ρυθμού. Στις 9 του μηνός ο Andrej Babis, ο δισεκατομμυριούχος ηγέτης της Τσεχικής Δημοκρατίας, τα πήγε άσχημα στις κάλπες. Τώρα φαίνεται ότι θα εκδιωχθεί από την πρωθυπουργία από τον αντίπαλο συνασπισμό (αν και μπορεί να αναλάβει προσωρινά την προεδρία, καθώς ο εν ενεργεία πρόεδρος είναι άρρωστος). Ένας από τους παράγοντες που φαίνεται ότι οδήγησαν στην ήττα του ήταν η εμφάνισή του ονόματός του στα Pandora papers, ενός συνόλου εγγράφων που αποκαλύπτουν τη χρήση από δημόσια πρόσωπα εταιρειών-βιτρίνων, φορολογικών παραδείσων και άλλων κόλπων των χωρίς φραγμούς πλουσίων. Ο κ. Babis, όπως και ο κ. Borisov, αρνείται οποιοδήποτε παράπτωμα.
Την ίδια ημέρα, στο πλαίσιο της αποκάλυψης ενός άλλου, άσχετου σκανδάλου διαφθοράς, ο καγκελάριος της Αυστρίας, Sebastian Kurz, παραιτήθηκε αφού οι εταίροι του στον συνασπισμό απείλησαν να ρίξουν την κυβέρνηση αν δεν το έκανε. Ο κ. Kurz, επιμένει επίσης ότι δεν έχει κάνει τίποτα μεμπτό. Σε ολόκληρη την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, η ανοχή των ψηφοφόρων για τις υποτιθέμενες ατασθαλίες των ηγετών τους φαίνεται να εξαντλείται.
Ακόμη και ο κ. Orban βρίσκεται υπό πίεση. Τα έξι κύρια κόμματα της ουγγρικής αντιπολίτευσης, που γενικά βρίσκονταν σε σύγκρουση μεταξύ τους, αλλά και με το δικό του, κατάφεραν επιτέλους αυτό που δεν κατάφερναν στο παρελθόν: να σχηματίσουν ένα ενιαίο μέτωπο. Σε μια διαδικασία, στην οποία υπήρξαν ομολογουμένως αρκετές ζυμώσεις, συμφώνησαν να μην ανταγωνιστούν το ένα το άλλο στις βουλευτικές εκλογές και επέλεξαν έναν κοινό υποψήφιο για πρωθυπουργό. Ο τέταρτος συνεχόμενος εκλογικός θρίαμβος του Fidesz δεν φαίνεται πλέον αναπόφευκτος.
Ταυτόχρονα, πάνω στην ώρα, η ίδια η ΕΕ διαμορφώνει μια σκληρή στάση έναντι της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποφασίσει να διαθέσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για να βοηθήσει να αποτραπεί η ύφεση που προκάλεσε η πανδημία. Όλες οι χώρες-μέλη δικαιούται ένα μεγάλο ποσό, αλλά η Επιτροπή πρέπει να εγκρίνει τα σχέδια δαπανών τους πριν εκταμιεύσει τα χρήματα. Επικαλούμενη προβλήματα με το κράτος δικαίου, έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί να χορηγήσει στην Ουγγαρία και την Πολωνία το ποσό που τους αναλογεί. Το σκεπτικό είναι ότι αν τα δικαστήρια δεν λειτουργούν ανεξάρτητα, τότε τα χρήματα της ΕΕ δεν είναι ασφαλή. Το ίδιο σκεπτικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα για την καθυστέρηση της εκταμίευσης και άλλων κονδυλίων.
Η διένεξη μοιάζει υπολανθάνουσα, αλλά ίσως είναι η πρώτη στιγμή που η ΕΕ κάνει κάτι περισσότερο από το να αποδοκιμάζει λεκτικά τη διάβρωση της δημοκρατίας στο ανατολικό της κομμάτι. Το πόσο μακριά είναι διατεθειμένη να φτάσει, μένει να φανεί. Αλλά αν η συνεχής συζήτηση των ηγετών της για τις ευρωπαϊκές αξίες έχει κάποιο νόημα, θα πρέπει να δείξει πυγμή. Δόξα στον Οκτώβριο, λοιπόν!
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
