THEPOWERGAME
Δεν υπάρχει κακή θέα στο Βόσπορο, την πλωτή οδό που χωρίζει την Κωνσταντινούπολη σε ευρωπαϊκή και ασιατική. Αυτό όμως που αντικρίζει κανείς από τη γέφυρα του Gas Cobia, ενός δεξαμενόπλοιου 180 μέτρων, καθώς κατευθύνεται από τη Θάλασσα του Μαρμαρά προς τη Μαύρη Θάλασσα, δύσκολα ξεπερνιέται.
Τα οθωμανικά παλάτια διαδέχονται το ένα το άλλο. Η Αγία Σοφία λούζεται στο φως του πρωινού ήλιου. Οι πύργοι του Rumeli Hisari, του φρουρίου που χρησιμοποιούσε ο σουλτάνος Μεχμέτ ΙΙ για να εμποδίζει τον ανεφοδιασμό της πόλης που κατέκτησε αργότερα, απλώνονται προς την ακτή. Επιβατηγά πλοία και ψαρόβαρκες λικνίζονται στα κύματα.
Για τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan, ένας Βόσπορος δεν είναι αρκετός. Γι’ αυτό κατασκευάζει άλλον έναν.
Τον Ιούνιο, σε μια τελετή θεμελίωσης μιας γέφυρας πάνω από τον Sazlidere, έναν ποταμό στις δυτικές παρυφές της Κωνσταντινούπολης, ο ηγέτης της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι ξεκινούν τις εργασίες για την κατασκευή μιας γιγαντιαίας διώρυγας, γνωστής ως Kanal Istanbul, που θα παρακάμπτει εντελώς τον Βόσπορο.
Στις 7 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε διαγωνισμός που συνδέεται με το έργο, για κατοικίες κοντά στον Sazlidere. Η νέα πλωτή οδός θα εκτείνεται σε μήκος 45 χιλιομέτρων (28 μιλίων), θα μετατρέψει την ευρωπαϊκή πλευρά της πόλης σε νησί και θα κοστίσει τουλάχιστον 15 δισ. δολάρια.
Ο ίδιος ο κ. Erdogan περιγράφει τη διώρυγα ως «τρελό σχέδιο», προφανώς με την καλή έννοια. Οι επικριτές του το περιγράφουν ως τη μεγαλύτερη προσοδοθηρική άσκηση στην ιστορία της Τουρκίας και ως συνταγή για περιβαλλοντική καταστροφή.
Το επιχείρημα του κ. Erdogan επικεντρώνεται στην ασφάλεια και τα χρήματα. Η διώρυγα, λέει, θα είναι ευκολότερη στην πλοήγηση από τον Βόσπορο, θα μειώσει τη συμφόρηση σε μια από τις πιο πολυσύχναστες πλωτές οδούς του κόσμου, ενώ θα φέρει νέα έσοδα.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Μοντρέ, η οποία υπογράφηκε το 1936, τα πολιτικά πλοία μπορούν να διέρχονται δωρεάν από τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια, τα στενά που συνδέουν τη Θάλασσα του Μαρμαρά με τη Μεσόγειο. (Μόνο τα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας επιτρέπεται να στέλνουν πολεμικά πλοία).
Αλλά η κίνηση μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλους χρόνους αναμονής. Η ελπίδα του κ. Erdogan είναι ότι τα πλοία θα πληρώνουν τέλη διέλευσης για να ξεπεράσουν την ουρά και θα χρησιμοποιούν τη διώρυγα του.
Στο κατάστρωμα του Gas Cobia, ο καπετάνιος Ismail Akpinar απευθύνει οδηγίες στο πλήρωμα του πλοίου (“Σταθερά, μηδέν δύο μηδέν”). Το πέρασμα του Βοσπόρου περιλαμβάνει δώδεκα απότομες στροφές έως και 80 μοίρες, ρεύματα έως και τέσσερις κόμβους (7 χλμ/ώρα) και ρηχά νερά.
Για μια μικρή αμοιβή, οι ναυτιλιακοί πράκτορες απευθύνονται σε έμπειρους πλοηγούς όπως ο καπετάνιος Akpinar για βοήθεια.
Έχουν κάθε λόγο να το κάνουν. Τα πλοία αντιμετωπίζουν τακτικά προβλήματα με τη μηχανή ή το πηδάλιο κατά τη διάρκεια του πλου.
Πριν από τρία χρόνια, ένα δεξαμενόπλοιο έπεσε πάνω σε ένα παραθαλάσσιο αρχοντικό, προκαλώντας ζημιές άνω των 30 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος, για μια πόλη που φιλοξενεί περισσότερους από 15 εκατομμύρια ανθρώπους, είναι μια διαρροή ή μια έκρηξη. «Αν ένα μεσαίου μεγέθους βυτιοφόρο με υγροποιημένο αέριο ανατιναχθεί εδώ, τίποτα δεν θα επιβιώσει σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων », λέει ο καπετάνιος.
Όμως στην πραγματικότητα η διέλευση του Βοσπόρου, αντίθετα με τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης, γίνεται όλο και πιο εύκολη. Ο αριθμός των διελεύσεων μειώνεται σταθερά, από 56.606 το 2007 σε 38.404 πέρυσι.
Χάρη στους επιδέξιους πλοηγούς, τους νέους κανονισμούς κυκλοφορίας και την τεχνολογία GPS, η ασφάλεια έχει βελτιωθεί. Κανένα μεγάλο, θανατηφόρο ατύχημα δεν έχει συμβεί εδώ και περισσότερα από 40 χρόνια, ενώ ο μέσος χρόνος αναμονής είναι μικρότερος από 14 ώρες.
Πολλοί αναλυτές λένε ότι δεν έχει νόημα η κατασκευή μιας νέας πλωτής οδού δίπλα σε μία ήδη υπάρχουσα. Με τη Σύμβαση του Μοντρέ σε ισχύ, τα πλοία που προτιμούν να χρησιμοποιούν τον Βόσπορο και να μην πληρώνουν τίποτα θα εξακολουθούν να έχουν αυτή τη δυνατότητα, σημειώνει ο Serhat Guvenc, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has.
Η διώρυγα θα μείωνε οριακά μόνο τους χρόνους αναμονής, λέει. Θα ήταν επίσης πολύ πιο εκτεθειμένη στις καταιγίδες που κατά καιρούς πλήττουν τη Μαύρη Θάλασσα, λέει ο Yoruk Isik, ναυτιλιακός αναλυτής.
«Η διέλευση από τον Βόσπορο θα εξακολουθούσε να είναι ευκολότερη, ακόμη και σε μια μέρα με κακές καιρικές συνθήκες», δηλώνει.
Κάποιοι αμφιβάλλουν ότι το σχέδιο θα υλοποιηθεί τελικά. Οι γνώστες λένε ότι η τελετή του Ιουνίου ήταν ένα κόλπο και ότι η κατασκευή μιας γέφυρας πάνω από τον Sazlidere ήταν μέρος ενός άσχετου οδικού έργου.
Τα υλικοτεχνικά εμπόδια είναι τεράστια. Για να δημιουργηθεί χώρος για τη διώρυγα, η κυβέρνηση θα πρέπει να αναδιαμορφώσει τους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, το αποχετευτικό της σύστημα και τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, λέει ο κ. Isik.
Το κόστος θα μπορούσε εύκολα να φτάσει τα 35 δισ. δολάρια, περίπου το 5% του ΑΕΠ της χώρας, λέει ένας Τούρκος τραπεζίτης. Οι εργολάβοι, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων κινεζικών και δυτικών εταιρειών, βολιδοσκοπούν, αλλά οι περισσότερες τράπεζες δεν θέλουν να έχουν καμία σχέση με έργο.
Οι περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν για καταστροφή. Η διώρυγα θα μπορούσε να καταστρέψει τους κύριους ταμιευτήρες της Κωνσταντινούπολης, να ισοπεδώσει μεγάλο μέρος των εναπομεινάντων δασών της και να καλύψει ακόμη περισσότερη γη με μπετόν.
Θα μπορούσε επίσης να δηλητηριάσει τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Η διώρυγα θα επέτρεπε σε πολύ περισσότερο νερό από τη Μαύρη Θάλασσα, η οποία είναι λιγότερο αλμυρή και γεμάτη με οργανικές ενώσεις, να εισρεύσει στον Μαρμαρά, εξαντλώντας το οξυγόνο του και σκοτώνοντας μεγάλο μέρος της θαλάσσιας ζωής του.
Οι επικριτές υποψιάζονται ότι ο πραγματικός σκοπός της διώρυγας είναι να προσφέρει σε κατασκευαστικές εταιρείες που βρίσκονται κοντά στην κυβέρνηση νέα γη για ανάπτυξη. «Πρόκειται για ένα κτηματομεσιτικό έργο», λέει ο Ekrem Imamoglu, ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος ηγείται της εκστρατείας εναντίον της κατασκευής.
Το κόμμα του κ. Imamoglu βρίσκεται στην αντιπολίτευση σε εθνικό επίπεδο και προειδοποιεί ότι, αν έρθει στην εξουσία, θα αναστείλει όλες τις εργασίες για τη διώρυγα. Όμως ο δήμαρχος δεν έχει την εξουσία να σταματήσει τις εργασίες.
Ορισμένοι Τούρκοι έχουν ήδη ψηθεί. Στο γραφείο του, σε μικρή απόσταση με τα πόδια από το σημείο όπου η διώρυγα θα συναντά τη Μαύρη Θάλασσα, ο Hakan Bolukbasi, ένας κτηματομεσίτης, κάνει χρυσές δουλειές.
Λέει ότι ένα τετραγωνικό μέτρο γης κοντά στη σχεδιαζόμενη διαδρομή της διώρυγας πωλείται τώρα για 1.000 λίρες (113 δολάρια), ενώ πριν από πέντε χρόνια η τιμή ήταν 50 λίρες. Σε κοντινή απόσταση, τα χωράφια ξεχειλίζουν από ηλίανθους, οι χωρικοί πωλούν καρπούζια από τα τρακτέρ και τα νεροβούβαλα βόσκουν.
Όλα αυτά μπορεί σύντομα να χαθούν. Η περιοχή, και μεγάλο μέρος της γης κοντά στη διώρυγα, έχει προβλεφθεί για νέες κατοικίες. Στους αγοραστές περιλαμβάνονται ο Berat Albayrak, πρώην υπουργός Οικονομικών, παντρεμένος με την κόρη του κ. Erdogan, και μέλη της βασιλικής οικογένειας του Κατάρ.
Ο κίνδυνος είναι ότι ο κ. Erdogan μπορεί να χρησιμοποιήσει τη διώρυγα ως δικαιολογία για να επαναδιαπραγματευτεί ή ακόμη και να αποχωρήσει από τη Σύμβαση του Μοντρέ.
Νωρίτερα φέτος, αφού ο κ. Erdogan ανακάλεσε τη συμμετοχή της Τουρκίας σε μια σύμβαση για την προστασία των γυναικών από τη βία, ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου παρατήρησε ότι ο κ. Erdogan θα μπορούσε να κάνει το ίδιο με τη Σύμβαση του Μοντρέ.
Ο κ. Erdogan δήλωσε ότι θα την τηρήσει μέχρι να βρεθεί μια καλύτερη. Τα σχόλια προκάλεσαν την οργισμένη αντίδραση της Ρωσίας, η οποία βλέπει το Μοντρέ ως έναν τρόπο να κρατήσει τα δυτικά ναυτικά έξω από τη Μαύρη Θάλασσα.
Χωρίς τη Σύμβαση, η Μαύρη Θάλασσα θα μετατρεπόταν σε «πυριτιδαποθήκη», λέει ο Cem Gurdeniz, ναύαρχος εν αποστρατεία. Νωρίτερα φέτος, ο ίδιος και αρκετοί άλλοι πρώην αξιωματικοί συνελήφθησαν για λίγο με την κατηγορία του πραξικοπήματος, αφού έγραψαν μια ανοιχτή επιστολή υπερασπιζόμενοι το Μοντρέ και επικρίνοντας το έργο της διώρυγας.
Η έρευνα συνεχίζεται. Η διώρυγα μπορεί μια μέρα να προκαλέσει κρίση στη Μαύρη Θάλασσα. Όμως, πολύ νωρίτερα, θα προκαλέσει πολιτική αντιπαράθεση στην Τουρκία.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
