THEPOWERGAME
Είκοσι χρόνια πριν, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η Αμερική ξεκίνησε την αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας τάξης.
Σήμερα, εύκολα κάποιος θα μπορούσε να πει ότι εγκατέλειψε την εξωτερική της πολιτική στον διάδρομο του αεροδρομίου της Καμπούλ.
Ο πρόεδρος Joe Biden δηλώνει ότι η έξοδος από το Αφγανιστάν σηματοδοτεί το «τέλος της εποχής» των μακρινών πολέμων, αλλά αυτή του η κίνηση δημιούργησε αναστάτωση στους συμμάχους της Αμερικής, και ευφορία τους εχθρούς της.
Οι περισσότεροι Αμερικανοί κουράστηκαν με όλα αυτά: περίπου τα δύο τρίτα λένε ότι ο πόλεμος δεν άξιζε τον κόπο. Ωστόσο, η εθνική διάθεση κόπωσης και απάθειας είναι κακός οδηγός για τον μελλοντικό ρόλο της Αμερικής στον κόσμο.
Οι δυνατότητές της παραμένουν τρομερές και η στρατηγική της για τον 21ο αιώνα μπορεί να αναδιαμορφωθεί, εφόσον αντληθούν τα σωστά διδάγματα από την μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή.
Η δολοφονία 3.000 ανθρώπων σε αμερικανικό έδαφος προκάλεσε μια αντίδραση που ανέδειξε τη «μονοπολική στιγμή» της Αμερικής.
Για ένα διάστημα, φάνηκε να έχει αδιαμφισβήτητη εξουσία. Ο πρόεδρος George W. Bush είχε τότε δηλώσει ότι ο κόσμος ή ήταν με την Αμερική ή εναντίον της.
Το ΝΑΤΟ δήλωσε ότι η επίθεση στους δίδυμους πύργους ήταν επίθεση εναντίον όλων των μελών του. Ο Vladimir Putin υποσχέθηκε ρωσική στρατιωτική συνεργασία – η Condoleezza Rice, η τότε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας έκανε λόγο για το πραγματικό τέλος του ψυχρού πολέμου.
Η ευκολία με την οποία οι δυνάμεις-υπό την ηγεσία των Αμερικανών-κατατρόπωσαν τους Ταλιμπάν φάνηκε να προμηνύει ένα νέο είδος ήπιου πολέμου: 63 ημέρες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η Καμπούλ έπεσε.
Έκτοτε τα επιτεύγματα συνεχίστηκαν. Οι προσπάθειες καταπολέμησης της τρομοκρατίας βελτιώθηκαν: Ο Osama bin Laden είναι νεκρός, ενώ καμία, έστω και ελάχιστα συγκρίσιμη, επίθεση κατά της Αμερικής δεν πέτυχε. Το Κάτω Μανχάταν ανοικοδομήθηκε με στυλ.
Αλλά ως επί το πλείστον η κληρονομιά της αντίδρασης στην 11η Σεπτεμβρίου υπήρξε πικρή. Η αποστολή να συντριβεί η Αλ Κάιντα μετατράπηκε σε επιθυμία για αλλαγή του καθεστώτος και οικοδόμηση του έθνους, μια επιθυμία χωρίς πειστικά αποτελέσματα στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, αλλά με τεράστιο ανθρώπινο και δημοσιονομικό κόστος.
Τα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ ήταν οφθαλμαπάτη. Η Αμερική έσπασε τα ταμπού της για τα βασανιστήρια και έχασε το ηθικό της πλεονέκτημα.
Η αρχική, απατηλή, αίσθηση σαφήνειας σχετικά με το πότε θα πρέπει να επέμβει στρατιωτικά, μετατράπηκε σταδιακά σε αναποφασιστικότητα, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση της χρήσης χημικών όπλων από τη Συρία το 2013.
Στο εσωτερικό, το πνεύμα της ενότητας φυλλορρόησε γρήγορα, ενώ ο ισχυρισμό της περί ανώτερης μορφής διακυβέρνησης χλευάστηκε εξαιτίας των τοξικών της διαιρέσεων.
Ο βούρκος της Μέσης Ανατολής συνέχισε να της αποσπά την προσοχή από την πραγματικότητα που διαμορφώθηκε με την άνοδο της Κίνας στις αρχές του 21ου αιώνα.
Το φιάσκο του κ. Biden στην Καμπούλ αποτελεί τον ζοφερό επίλογο. Κάποιοι θα δουν σε αυτό την απόδειξη όχι μόνο της αμερικανικής ανικανότητας, αλλά και της παρακμής, που είναι μάλλον υπερβολικό.
Η πτώση της Σαϊγκόν δεν οδήγησε τη Δύση στο να χάσει τον ψυχρό πόλεμο. Και παρ’ όλα τα ελαττώματα της Αμερικής -τις διαιρέσεις, τα χρέη και τις παρηκμασμένες υποδομές- πολλές πτυχές της δύναμής της παραμένουν άθικτες.
Το μερίδιό της στο παγκόσμιο ΑΕΠ παραμένει στο 25%, περίπου όσο ήταν και τη δεκαετία του 1990. Εξακολουθεί να κυριαρχεί τόσο τεχνολογικά όσο και στρατιωτικά.
Αν και η κοινή γνώμη έχει στραφεί προς το εσωτερικό, τα συμφέροντα της Αμερικής είναι πολύ πιο παγκόσμια από ότι κατά τη διάρκεια της φάσης εσωστρέφειας της δεκαετίας του 1930.
Με 9 εκατομμύρια πολίτες στο εξωτερικό, 39 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που υποστηρίζονται από το εμπόριο και 33 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ξένα περιουσιακά στοιχεία, το ενδιαφέρον της για έναν ανοιχτό κόσμο παραμένει έντονο.
Η εξωτερική της πολιτική άλλαξε υπό τον Barack Obama, ο οποίος προσπάθησε να στρέψει την πολιτική του προς την Ασία και να μειώσει τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Η λοξοδρόμηση του Donald Trump προς τον βομβαρδισμό και τη συναλλακτική διαπραγμάτευση υπήρξε καταστροφική, αν και βοήθησε να τελειώσουν οι αυταπάτες της Αμερικής για την Κίνα.
Ο κ. Biden έχει τα προσόντα να μαζέψει τα κομμάτια χάρη στη μακρά εμπειρία του στις εξωτερικές υποθέσεις και τους συμβούλους που διαμορφώνουν το δόγμα Biden. Οι στόχοι του είναι να βάλει τέλος στους αιώνιους πολέμους, να ολοκληρώσει την στροφή προς την Ασία, να αντιμετωπίσει νέους τομείς όπως η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και να ανασυγκροτήσει τις παγκόσμιες συμμαχίες.
Ο Economist υποστηρίζει μεγάλο μέρος αυτής της ατζέντας, και κυρίως την έμφαση στις προτεραιότητες του 21ου αιώνα, όπως η κλιματική αλλαγή.
Η στάση της κυβέρνησης απέναντι στα δικαιώματα των γυναικών είναι καλύτερη από τη στάση της προκατόχου της, και αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει τη γεωπολιτική περισσότερο από ό,τι οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται.
Αλλά σημαντικά στοιχεία του δόγματος Biden είναι ανησυχητικά ασαφή. Η εγκατάλειψη του Αφγανιστάν εξόργισε τους συμμάχους, οι οποίοι σχεδόν δεν ρωτήθηκαν. Μια συγκρουσιακή προσέγγιση της Κίνα μπορεί να θολώσει την εστίαση στην κλιματική αλλαγή.
Το δόγμα διέπεται από την επιμονή ότι η εξωτερική πολιτική πρέπει να εξυπηρετεί τη μεσαία τάξη της Αμερικής. «Κάθε δράση που αναλαμβάνουμε σε σχέση με το εξωτερικό, πρέπει να την αναλαμβάνουμε με γνώμονα τις αμερικανικές εργαζόμενες οικογένειες», έχει δηλώσει.
Το εμπόριο, το κλίμα και η Κίνα είναι ταυτόχρονα εγχώρια και εξωτερικά προβλήματα.
Από μια άποψη είναι προφανές: όλες οι χώρες ενεργούν με γνώμονα το μακροπρόθεσμο προσωπικό τους συμφέρον και η ισχύς στο εσωτερικό αποτελεί προϋπόθεση για τη δύναμη τους στο εξωτερικό.
Ωστόσο, η παρόρμηση να λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με τον κόσμο για να ικανοποιηθεί το εγχώριο κοινό προκαλεί ήδη προβλήματα.
Στο Αφγανιστάν ορίστηκε μια τεχνητή προθεσμία αποχώρησης (έως την 11η Σεπτεμβρίου) για να ικανοποιηθούν οι ψηφοφόροι στο εσωτερικό, και η απόφαση να αποσυρθούν όλα τα στρατεύματα αγνόησε την πραγματικότητα ότι μια μέτρια αμερικανική φρουρά θα μπορούσε να σταματήσει τους Ταλιμπάν από το να καταλάβουν την εξουσία.
Στην πανδημία, η Αμερική έχασε την ευκαιρία να ηγηθεί μιας παγκόσμιας εκστρατείας εμβολιασμού από την οποία θα μπορούσε να αποκομίσει ευγνωμοσύνη και καλή θέληση, ενώ θα είχε αποδείξει την δύναμή της.
Ο κίνδυνος είναι ότι η μεροληπτική στάση του κ. Biden έναντι του εσωτερικού θα μπορούσε να καταστήσει την εξωτερική του πολιτική λιγότερο αποτελεσματική.
Η Αμερική πρέπει να βρει έναν νέο τρόπο να συνυπάρξει με την Κίνα, με ανταγωνισμό, αλλά και συνεργασία ανάλογα με τον τομέα.
Ωστόσο, η πολιτική του κ. Biden έναντι της Κίνας μοιάζει εντυπωσιακά με την πολιτική του κ. Trump, με μια σειρά από δασμούς που εφαρμόζονται κατά περίπτωση και μια ρητορική περί διαγωνισμού μηδενικού αθροίσματος.
Γνωρίζει ότι η εχθρότητα προς την Κίνα είναι ένα από τα λίγα σημεία σύγκλισης μεταξύ του Κογκρέσου και των ψηφοφόρων: Το 45% των Αμερικανών θεωρεί την Κίνα τον μεγαλύτερο εχθρό της Αμερικής. Το 2001 το ποσοστό αυτό βρισκόταν στο 14%.
Η Αμερική εξακολουθεί να πρέπει είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξωτερικό.
Ο κ. Biden παρ’ ολίγο να το αποκλείσει. Οι δυνάστες του κόσμου μπορεί να το παρατήρησαν. Ο κ. Biden στοχεύει ορθά στην αναθέρμανση των συμμαχιών της Αμερικής, οι οποίες πολλαπλασιάζουν την επιρροή της.
Εντούτοις, ο προστατευτισμός του, από τις δημόσιες συμβάσεις της πολιτικής America First, έως τις επιδοτήσεις των ημιαγωγών ύψους 50 δισ. Δολαρίων, πλήττει τους συμμάχους.
Η κυβέρνησή του δείχνει ελάχιστο ενδιαφέρον για μια συνολική ασιατική εμπορική συμφωνία που θα αντιμετώπιζε την Κίνα.
Η εξωτερική πολιτική άγεται τόσο από τα γεγονότα όσο και από τη στρατηγική: Ο κ. Bush έβαλε υποψηφιότητα προβάλλοντας έναν συμπονετικό συντηρητισμό, όχι τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας.
Ο κ. Biden πρέπει να αυτοσχεδιάσει για να ανταποκριθεί σε μια εποχή απειθαρχίας. Θα ήταν όμως κρίμα να πιστεύει ότι μια εξωτερική πολιτική υποταγμένη στις επιταγές της εσωτερικής πολιτικής μπορεί να δώσει νέα πνοή στην αξίωση της Αμερικής να ηγηθεί του κόσμου.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
