Η Βιομηχανία κυριολεκτικά πληρώνει ακριβά την απουσία ουσιαστικού ανταγωνισμού στην χονδρεμπορική αγορά ενέργειας, καθώς το υψηλό ενεργειακό κόστος υποσκάπτει την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών μεταποιητικών επιχειρήσεων, που για να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν, είναι αναγκασμένες να απευθυνθούν στην διεθνή αγορά.
Τα ανωτέρω επισήμανε ο κ. Αντώνιος Κοντολέων, πρόεδρος της Ένωσης Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας (ΕΒΙΚΕΝ), καυτηριάζοντας τις δομικές αδυναμίες του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, μίας αγοράς με ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά, στην οποία οι τιμές χειραγωγούνται από τους καθετοποιημένους παίκτες, καθώς οι λίγοι παραγωγοί είναι και προμηθευτές στη χονδρεμπορική αγορά.
Η ΕΒΙΚΕΝ, καταθέτει προτάσεις για τη μείωση του ενεργειακού κόστους στη βιομηχανία και την παράλληλη αξιοποίηση των ΑΠΕ, ζητώντας από την κυβέρνηση, σαν πρώτο άμεσο μέτρο, την στήριξη των ενεργοβόρων βιομηχανιών με την επιδότηση της διάθεσης πράσινης ενέργειας σε αυτές, με τη μορφή ΡΡΑ.
Η συμμετοχή του ενεργειακού κόστους, στο συνολικό λειτουργικό κόστος, μίας βιομηχανίας έντασης ενέργειας, σε τι ποσοστό ανέρχεται; Είναι το ενεργειακό κόστος σημαντικό και σε τι βαθμό, για λιγότερο ενεργοβόρες μεταποιητικές επιχειρήσεις ή και για επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, σε κλάδους ιδιαίτερης βαρύτητας για την εθνική οικονομία;
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια βιομηχανία ορίζεται ως έντασης ενέργειας εάν το συνολικό κόστος ενέργειας υπερβαίνει το 3% του κόστους παραγωγής ή της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της επιχείρησης. Το ποσοστό αυτό μπορεί να φθάσει το 40%, όπως στην περίπτωση της παραγωγής πρωτόχυτου αλουμινίου.
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό τους είναι η πολύ υψηλή κατανάλωση ενέργειας (20.000 MWh – 3.000.000 ΜWh). Κάθε επιχείρηση όμως με υψηλή κατανάλωση ενέργειας δεν είναι κατ΄ ανάγκη έντασης ενέργειας.
Πάντως ο ρόλος των μεταποιητικών επιχειρήσεων εν γένει στην οικονομία της χώρας μας (ΑΕΠ) είναι πολύ σημαντικός, ανεξάρτητα εάν αυτές είναι ενεργοβόρες, καθώς μια θέση εργασίας στη μεταποίηση δημιουργεί άλλες 4 (πολλαπλασιαστές).
Στη χώρα μας, λόγω του μεγέθους της εγχώριας αγοράς, οι μεταποιητικές βιομηχανίες είναι αναγκασμένες να εξάγουν σημαντικό ποσοστό των προϊόντων τους και επομένως είναι εκτεθειμένες σε διεθνή ανταγωνισμό. Με αποτέλεσμα να μη μπορούν να μετακυλήσουν στην τιμή πώλησης των προϊόντων τους την όποια αύξηση υφίστανται στο κόστος ενέργειας (price takers).
Συμπερασματικά στο βαθμό που μια μεταποιητική επιχείρηση δεν μπορεί να μετακυλήσει στα προϊόντα της την όποια αύξηση στο κόστος ενέργειας της, τότε, για αυτή, κάθε αύξηση στο κόστος ενέργειας αποτελεί ουσιώδες πρόβλημα.
Γιατί στην Ελλάδα, το κόστος ενέργειας παραμένει τόσο υψηλό παρότι η Ευρώπη και η χώρα μας ειδικότερα, έχει ξεφύγει από το βρόγχο της ενεργειακής κρίσης, που είχε εκδηλωθεί το 2021 και οξυνθεί με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία; Το Χρηματιστήριο Ενέργειας δεν θα έπρεπε να βοηθά στην εξισορρόπηση της Αγοράς; To πρόβλημα οφείλεται στην απουσία μονάδων αποθήκευσης ή υπάρχουν και άλλες αιτίες;
Η ελληνική αγορά έχει τα χαρακτηριστικά μιας ολιγοπωλιακής αγοράς με δομικές αδυναμίες στο σχεδιασμό της, που την διαφοροποιούν από τις άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Όλα αυτά οδηγούν σε παντελή έλλειψη ανταγωνισμού.
Πράγματι όταν διαμορφώθηκαν συνθήκες υψηλής ζήτησης στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης τον περασμένο Ιούλιο, με τη δύση του ήλιου, υπήρχαν ήδη οι κατάλληλες συνθήκες για ενδεχόμενη χειραγώγηση των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά, σε τιμές όμως που δεν δικαιολογούνται από το κόστος παραγωγής.
Το ίδιο φαινόμενο της διαμόρφωσης υψηλών τιμών στη χονδρεμπορική αγορά, τώρα όμως καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, από τους ίδιους παίκτες, συνεχίζεται από το Νοέμβριο μέχρι και σήμερα, καθώς υπάρχει υψηλή ζήτηση για εξαγωγές όλες τις ώρες της ημέρας.
Σε μια ευνομούμενη αγορά η εκτόξευση των τιμών της χονδρεμπορικής αγοράς σε τέτοια επίπεδα θα προκαλούσε την αντίδραση των προμηθευτών. Αυτό δεν συμβαίνει στη χώρα μας γιατί από την 1η Ιανουαρίου του 2024 μέχρι και σήμερα οι τιμές του χρηματιστηρίου ενέργειας περνούν αυτόματα στα οικιακά πράσινα τιμολόγια.
Είναι επομένως προφανές ότι οι καθετοποιημένοι παίκτες, ως παραγωγοί, διαμορφώνουν τις τιμές στη χονδρεμπορική αγορά σε όποια επίπεδα επιθυμούν, όταν οι συνθήκες το ευνοούν, όπως αυξημένη εγχώρια ζήτηση ή μειωμένη παραγωγή ΑΠΕ και αυξημένη ζήτηση για εξαγωγές, αφού ως προμηθευτές δεν είναι εκτεθειμένοι στο ρίσκο των υψηλών τιμών της χονδρεμπορικής αγοράς.
Επιπρόσθετα, οι ίδιοι παίκτες, ως εκπρόσωποι φορτίου, συστηματικά από τον περασμένο Ιούλιο υπερδηλώνουν τα φορτία των πελατών που εκπροσωπούν, κυρίως των οικιακών, αυξάνοντας υπερβολικά τη ζήτηση, κάτι που προκύπτει από σχετική μελέτη που έκανε η Grant Thornton. Αποτέλεσμα, να αυξάνονται οι τιμές στη χονδρεμπορική αγορά. Ουσιαστικά μιλάμε για έμμεση χειραγώγηση των τιμών στη χονδρεμπορική αγορά.
Διευκρινίζουμε ότι οι μονάδες αποθήκευσης στοχεύουν στην αποφυγή των περικοπών της παραγωγής των ΑΠΕ, αυξάνοντας το φορτίο- ζήτηση στις ώρες υπερπαραγωγής των Φ/Β. Ίσως να επηρεάσουν τις τιμές στην αγορά εξισορρόπησης, παίρνοντας ένα μερίδιο από τους παραγωγούς των θερμικών μονάδων. Το εάν θα μειωθούν οι τιμές στη χονδρεμπορική αγορά στις ώρες αιχμής εξαρτάται αποκλειστικά από το εάν θα δημιουργηθεί ουσιαστικός ανταγωνισμός.
Πολλοί διερωτώνται γιατί, το κόστος ενέργειας είναι τόσο υψηλό , από τη στιγμή που η Ελλάδα έφθασε ως και να κάνει εξαγωγές ενέργειας;
Οι τιμές στο χρηματιστήριο ενέργειας διαμορφώνονται ανά ώρα βάσει της οικονομικής προσφοράς της μονάδας παραγωγής που ικανοποιεί την τελευταία KWh ζήτησης για κατανάλωση, στην οποία τιμή αμείβονται όλοι οι παραγωγοί ανεξάρτητα της προσφοράς τους (marginal pricing).
Είναι σαφές ότι όσο πιο υψηλή είναι η ζήτηση, οι τιμές αυξάνονται. Αυτό σημαίνει ότι οι εξαγωγές, που στην ουσία αυξάνουν τη ζήτηση αυξάνουν τις τιμές. Αντίθετα οι εισαγωγές ρίχνουν τις τιμές.
Οι εξαγωγές συμφέρουν μόνο όταν εξάγουμε πράσινη ενέργεια, η οποία άλλως θα περικοπτόταν όταν δεν υπάρχει επαρκής ζήτηση στην εγχώρια αγορά.
Συγκεκριμένα τους τέσσερις προηγούμενους μήνες (Νοέμβριος 24- Φεβρουάριος 25) έγιναν σημαντικές εξαγωγές από τη χώρα μας ηλεκτρικής ενέργειας που στην πλειοψηφία τους ήταν ηλεκτροπαραγωγή από φ.α, η οποία αυξήθηκε ως προς το 2024 κατά 60%-115%.
Στην ενέργεια δεν ισχύει η αρχή ότι οι εξαγωγές συμφέρουν την οικονομία της χώρας επειδή βοηθούν στο ισοζύγιο εισαγωγών -εξαγωγών και δεν επηρεάζουν αρνητικά τις τιμές στην εγχώρια αγορά του εν λόγω προϊόντος.
Αντίθετα στην περίπτωση εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από φ.α αφενός οι εξαγωγές ενέργειας αυξάνουν τις τιμές στην εγχώρια αγορά, αφετέρου το φ.α είναι εισαγόμενο, οπότε το συνολικό όφελος για την οικονομία είναι αρνητικό.
Η δυνατότητα εξαγωγών της χώρας μας σίγουρα υποδηλώνει ότι έχουμε επάρκεια ισχύος. Κατά κανόνα η δυνατότητα εξαγωγών σημαίνει ότι η εγχώρια παραγόμενη ενέργεια είναι φθηνότερη ή σε κάποιες περιπτώσεις ότι στις γειτονικές χώρες υπάρχει έλλειψη (βλέπε Ουκρανία).
Oι συμβάσεις ΡΡΑ, θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις – μεγάλους καταναλωτές ενέργειας; Ποιες οι προτάσεις της ΕΒΙΚΕΝ, για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Τα πολυετή ΡΡΑ με Φ/Β δεν αποτελούν λύση για τις μεταποιητικές βιομηχανίες, καθώς εμπεριέχουν μεγάλο οικονομικό ρίσκο, αφενός γιατί δεν τις προστατεύουν αποτελεσματικά στις μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών στην αγορά στις ώρες αιχμής μετά τη δύση του ηλίου, αφετέρου επειδή υπάρχει κίνδυνος κανιβαλισμού των τιμών στις ώρες ηλιοφάνειας, ήτοι να πέσουν κάτω από την συμφωνημένη τιμή του ΡΡΑ.
Το ρίσκο αυξάνεται σημαντικά όταν συνάπτονται ΡΡΑ με Φ/Β για MW υψηλότερα από τα MW που μπορεί να απορροφήσει κάθε βιομηχανία τις ώρες που παράγονται, καθώς η βιομηχανία εκτίθεται στη διαφορά τιμής μεταξύ της ώρας πώλησης της ενέργειας που δεν μπορεί να απορροφηθεί και της ώρας που δεν θα παράγει το Φ/Β και υπάρχει ανάγκη αγοράς.
Η αυτοκατανάλωση χωρίς έγχυση πλεονεκτεί καθώς δεν επιβαρύνεται με το κόστος των λογαριασμών προσαύξησης (uplifts). Οι μπαταρίες behind the meter σε συνδυασμό με Φ/Β αξίζουν να εξεταστούν ως εναλλακτική, μόνο εφόσον επιδοτηθούν 100%.
Οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παίρνουν μέτρα στήριξης για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες τους επιδοτώντας τη διάθεση πράσινης ενέργειας σε αυτές με τη μορφή ΡΡΑ.
Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Ιταλία, κύριο ανταγωνιστή των ελληνικών βιομηχανιών.
Ο αντίστοιχος ΔΑΠΕΕΠ της Ιταλίας (GSE) διαθέτει 23 TWH πράσινης ενέργειας, που έχει στο portfolio του, μέσω ΡΡΑ σε βιομηχανίες έντασης ενέργειας για 3 έτη με τη μορφή σταθερού φορτίου (baseload) με σταθερή τιμή 65 €/MWh, ποσότητες που αντιστοιχούν περίπου στο 25% της κατανάλωσης των εν λόγω βιομηχανιών.
Το καινοφανές είναι ότι προβλέπεται η επιστροφή από τις ωφελούμενες βιομηχανίες ισόποσης ποσότητας σε ίδια τιμή εντός 20-ετίας, από ΑΠΕ διπλάσιας δυναμικότητας που θα χτίσουν μέσα στην επόμενη διετία. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα για τον όποιο ΔΑΠΕΕΠ είναι το γεγονός ότι, μέσω των ΡΡΑ που συνάπτει, μειώνει το ρίσκο της έκθεσης του στις τιμές της αγοράς.
Η ανωτέρω πρόταση αποτελεί το ελάχιστο μέτρο που πρέπει άμεσα να υιοθετήσει η κυβέρνηση.
Θα πρέπει επίσης να προωθηθεί άμεσα η κοινοποίηση ενός μηχανισμού αποζημίωσης της διαθεσιμότητας της ζήτησης (non fossil flexibility mechanism), ώστε να ενθαρρυνθεί να προσφέρει υπηρεσίες μείωσης του φορτίου της στις κρίσιμες ώρες του συστήματος μέσω μηχανισμών αγοράς, αντίστοιχου αυτού που έχει ήδη εγκριθεί για τη Γαλλία (SA 107352).
