THEPOWERGAME
Ο δρ Μαρκ Εσπόζιτο, καθηγητής Οικονομικής Στρατηγικής και Ανταγωνιστικότητας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συνιδρυτής των Nexus FrontierTech και Circular Economy Alliance, θεωρεί πως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον περισσότερο ζήτημα γεωπολιτικής, παρά φυσικών πόρων.
Σίγουρα, όμως, η βιωσιμότητα δεν είναι πολιτική ιδεολογία και απαιτεί την αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς, για να μην καταναλώνουμε πέραν των ορίων του πλανήτη. Προϋποθέτει επίσης τη συνεργασία της Δύσης με την Κίνα, στην οποία η ΕΕ παίζει καίριο ρόλο, ως «γέφυρα» ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Πεκίνο. Στο πλαίσιο του πρόσφατου συνεδρίου του Economist για τη Βιωσιμότητα, ο δρ Εσπόζιτο μοιράζεται με το powergame.gr τις απόψεις του πάνω στις πολλαπλές πτυχές της βιωσιμότητας.
- Στο πάνελ του συνεδρίου του Economist αναφέρατε πως υπάρχει ήδη η απαραίτητη τεχνολογία για να επιτευχθεί η ενεργειακή μετάβαση, την ώρα που ακόμη γίνονται έρευνες π.χ. πάνω στο «πράσινο» υδρογόνο.
Το κλειδί βρίσκεται στην κατανομή των τεχνολογιών για την τροφοδοσία ενός πληθυσμού 8 δισ. ατόμων. Το πρόβλημα είναι η υπερβολική εξάρτηση σε μια πηγή ενέργειας και όχι ένα μείγμα όπου τα ορυκτά καύσιμα καταλαμβάνουν μερίδιο της τάξεως του 25%.
Πάνω απ’ όλα, όμως, η ρίζα του προβλήματος είναι η ανθρώπινη συμπεριφορά. Καταναλώνουμε πέραν των ορίων του πλανήτη. Θεωρώ πως όλη αυτή η συζήτηση πάνω στην ενέργεια λειτουργεί ως αποδιοπομπαίος τράγος. Ξεχνάμε π.χ. πως η κτηνοτροφία είναι μια από τις μεγαλύτερες πηγές εκπομπών ρύπων.
- Οπότε θα πρέπει να καταφύγουμε και σε άλλες λύσεις, όπως η φορολόγηση του κρέατος ή η επένδυση στα μαζικά μέσα μεταφοράς για να πετύχουμε απτά αποτελέσματα;
Όπως και με την ενέργεια, θα πρέπει να αναθεωρήσουμε τη διατροφή μας και τις μετακινήσεις μας. Κάποτε το αυτοκίνητο εξυπηρετούσε όλες τις ανάγκες μιας πενταμελούς οικογένειας, ενώ σήμερα έχει εξελιχθεί σχεδόν σε ατομικό μέσο μεταφοράς. Το πρόβλημα δεν είναι το αυτοκίνητο, αλλά το μέγεθός του και η χρήση του.
Ξεκινήσαμε να τρώμε κρέας για να επιβιώσουμε, αλλά σήμερα χάνονται ζωές από την υπερφαγία. Εάν μειώσουμε το κρέας στη διατροφή μας σε δυο φορές την εβδομάδα και ενσωματώσουμε το φυτικό κρέας, τότε περιορίζουμε την επίδραση στο περιβάλλον. Σκοπός είναι η αποκατάσταση των ισορροπιών στον πλανήτη μέσα ένα φάσμα επιλογών στην κατανάλωση.
Στη συζήτηση για τη βιωσιμότητα τείνουμε να εστιάζουμε στα συμπτώματα του προβλήματος ενώ θα πρέπει να αναθεωρήσουμε την «ενορχήστρωση» όλης της κοινωνίας. Να εξετάσουμε την αλληλεπίδραση του τι τρώμε, πώς πάμε στη δουλεία μας, πού εργαζόμαστε και τι καταναλώνουμε. Η έλλειψη επιλογών γιγαντώνει την εξάρτηση σε ένα πράγμα.
- Η στροφή των μεγάλων ενεργειακών ομίλων στην «πράσινη» ενέργεια είναι επιφανειακή με κίνητρο το greenwashing ή αυτοί είναι που τελικά έχουν την τεχνογνωσία και την κλίμακα για να επενδύσουν στην ενεργειακή μετάβαση;
Βλέπουμε να κινούνται ανοδικά οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου επειδή είναι περιορισμένη η διαθεσιμότητα και έτσι τροφοδοτείται ο πληθωρισμός. Αλλά αρκετές εταιρείες αντλούν πετρέλαιο με κόστος χαμηλότερο των δυο δολαρίων το βαρέλι. Ναι μεν υπάρχει απώλεια εσόδων, όταν οι τιμές του πετρελαίου υποχωρούν από τα 100 στα 80 δολάρια το βαρέλι, αλλά το κόστος παραγωγής είναι εξαιρετικά χαμηλό.
Παρομοίως, οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί, αλλά δεν έχουμε σήμερα ελλείψεις στην παγκόσμια προσφορά, ίσως να έχουμε τον επόμενο χρόνο. Ενεργοποιείται αυτόματα ένας μηχανισμός πρόληψης εν όψει ενός δυσοίωνου μέλλοντος, καταδεικνύοντας πως ορισμένες φορές εστιάζουμε στα λάθος προβλήματα. Μεγάλοι όμιλοι απλά δεν θέλουν να μειώσουν τα περιθώρια κέρδους διότι δεν λειτουργούν με όρους διακυμάνσεων των τιμών, αλλά μιας συνεχούς ροής εσόδων.
Επίσης, επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας γίνονται κυρίως κάτω από πολιτική πίεση. Θα πρέπει οι όμιλοι να αποκτήσουν οικονομικά κίνητρα. Οι στόχοι για βιωσιμότητα τείνουν να μεταθέτουν την προσοχή στο μέλλον. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όμως, έχουν δεσμευτεί πως δεν θα εμπορεύονται πετρέλαιο από το 2050, έχοντας ήδη περιορίσει σημαντικά την εξάρτησή τους σε αυτό. Το 95% του ΑΕΠ των ΗΑΕ δεν προέρχεται από το πετρέλαιο.
- Θα ήταν το Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ρύπων (ETS) ένας αποτελεσματικός τρόπος για τη μείωση των εκπομπών εάν υιοθετούνταν σε διεθνές επίπεδο;
Θα πρέπει να υπάρξουν οικονομικά οφέλη ή θετικά κίνητρα, σε μεγάλη κλίμακα. Χώρες όπως η Νορβηγία ή η Φιλανδία μπορεί να έχουν επιτύχει την τροφοδοσία των οικονομιών τους έως και 80% με ΑΠΕ, αλλά ο πληθυσμός τους δεν είναι πάνω από πέντε εκατομμύρια. Εάν δεν γίνουν άμεσα αλλαγές στο μοντέλο ανάπτυξης, στην ενέργεια και τον αγροτικό κλάδο από μια μεγάλη, πολυπληθή χώρα, όπως η Κίνα ή η Ινδία, τότε δεν θα έχουμε αξιόλογα αποτελέσματα. Είναι ένα παιχνίδι όπου κερδίζουν οι αριθμοί.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι πολιτική ιδεολογία. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι πως έχει πολιτικοποιηθεί το θέμα χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει ο κόσμος πως η συμπεριφορά του δεν είναι βιώσιμη για τον πλανήτη. Επικρατεί μια υπεροψία. Αρνούμαστε να αποδεχτούμε πως όλοι μας υπαγόμαστε σε ένα βιολογικό σύστημα.
- Στην τελευταία COP27 έγινε λόγος για την καταβολή αποζημιώσεων στις φτωχές χώρες που έχουν πληγεί από φυσικές καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Εσείς τι πιστεύετε επ’ αυτού;
Η καταβολή αποζημιώσεων είναι μια ηχηρή φράση μεταξύ πολιτικών. Αλλά νομίζω πως είναι σημαντικότερο να αναγνωρίσει κανείς την ανισότητα ανάμεσα σε όσες χώρες ανήκουν στην πλευρά της ζήτησης και σε αυτές της προσφοράς. Η επιθυμία μου να έχω καρπούζι τον χειμώνα υποκινεί μια εντατική γεωργία και αποψίλωση σε μια άλλη πλευρά του κόσμου, αυξάνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών. Οπότε ίσως να είναι πιο ωφέλιμη η επένδυση σε τεχνολογίες και υποδομές όπως η καθετοποίηση της αγροτικής παραγωγής, η παραγωγή φυτικού κρέατος ή η κατασκευή «πράσινων» κατοικιών.
- Τελικά έχει υπάρξει πρόοδος στην καταπολέμησή ή τον μετριασμό, όπως εσείς λέτε, της κλιματικής αλλαγής;
Πιστεύω πως σήμερα κινούμαστε στη σωστή κατεύθυνση σε σχέση με την προηγούμενη 20ετία. Ως προς αυτό είμαι αισιόδοξος. Αλλά αυτό το πολιτικό κίνημα δεν έχει ακόμη μετεξελιχθεί σε κάποιας μορφής οικονομικά κίνητρα ή θεσμούς. Μπορεί να χρειαστεί ακόμα μια τριετία, πενταετία ή έστω και 15ετία. Δεν γνωρίζω εάν θα προλάβουμε και έως έναν βαθμό είναι αφελές να πιστεύουμε πως θα το πετύχουμε.
Ιστορικά οι άνθρωποι έχουν κάνει μεγάλα λάθη σε πολλές περιστάσεις. Είναι άγνωστο εάν τελικά θα αποκτήσουμε τη σωστή νοοτροπία για να κατανοήσουμε πως δεν πρόκειται για ένα trade-off, αλλά για τη δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος.
- Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη χρήση των ορυκτών καυσίμων, όπως το κάρβουνο, για την κάλυψη βραχυπρόθεσμων αναγκών. Δίνει κίνητρα για τη μακροπρόθεσμη χρήση νέων τεχνολογιών;
Ναι και όχι. Θεωρώ πως θα μονιμοποιήσει μια δυσπιστία απέναντι στη Ρωσική Ομοσπονδία. Ακόμη και αν λήξει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ποιος θα επιστρέψει για να εργαστεί στη Ρωσία;
Είναι μια ευκαιρία να επανεξετασθεί το ενεργειακό μοντέλο της ΕΕ αντί να αντικατασταθεί η Ρωσία από άλλους προμηθευτές. Αναμφισβήτητα, όμως, η ΕΕ είναι πολύ πιο ενωμένη σήμερα, έχει ενισχύσει τους δεσμούς της με τις ΗΠΑ και έχει επαναφέρει το ΝΑΤΟ στο προσκήνιο. Η Ευρώπη είναι κρίσιμος παίκτης. Έθεσε ανοικτά το ζήτημα της βιωσιμότητας του πλανήτη. Αποτελεί, επίσης, γέφυρα ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα.
- Όμως, η Κίνα αποστασιοποιείται από τη Δύση και ενισχύεται το αφήγημα ενός πολωμένου κόσμου…
Δεν μπορούμε να απομονώσουμε την Κίνα, πρέπει να την επαναφέρουμε στη συζήτηση. Χωρίς ειρήνη, η βιωσιμότητα δεν μπορεί να υλοποιηθεί. Η συζήτηση για την ενέργεια είναι πια περισσότερο γεωπολιτική και δεν αφορά τόσο τους φυσικούς πόρους.
Εμείς οι Δυτικοί συμβάλαμε στη δημιουργία της Κίνας έτσι όπως είναι σήμερα. Το τραύμα της Κίνας είναι πως τέθηκε στο περιθώριο, με τη Δύση να προσπαθεί να τη μετατρέψει σε αποικία, μεταφέροντας την παραγωγή εκεί επειδή είναι φθηνή. Δημιουργήθηκε έτσι ένα σύστημα όπου η Κίνα έπρεπε να κατοχυρώσει τη δική της ταυτότητα πέραν των ορίων ενός παρόχου υπηρεσιών. Οπότε είμαστε έμμεσα υπεύθυνοι για τους υψηλούς τόνους στις σχέσεις μας με την Κίνα.
- Θεωρείτε πως σφάλαμε και με τη Ρωσία;
Ως πολίτης της Δύσης θα σας πω πως είναι απαραίτητη η προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Και πράγματι δεν μπορεί να φυλακίζεται κάποιος επειδή ασκεί κριτική στον πρωθυπουργό της χώρας του. Οι ΗΠΑ έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη θωράκιση αυτής της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων και το ΝΑΤΟ είναι η αντανάκλασή του. Αλλά υποτιμήσαμε σε μεγάλο βαθμό τη Ρωσία, νομίζοντας πως θα ακολουθήσει τους δικούς μας κανόνες του παιχνιδιού. Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται μια αλαζονεία. Δεν μπορείς να έχεις ένα σύστημα με έναν μόνον ηγεμόνα.
- Όλα είναι μόνον μια αντιπαράθεση Δύσης και Ρωσίας; Υπάρχει μια ολόκληρη χώρα, η Ουκρανία, που δεν θέλει να ανήκει πια στη σφαίρα επιρροής του Κρεμλίνου…
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ελήφθησαν μέτρα για να ανοικοδομηθεί εκ νέου ο κόσμος. Δημιουργήθηκαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα για να καλυφθούν οι ανάγκες χρηματοδότησης, ιδρύθηκε ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών με έδρα τη Νέα Υόρκη και το κράτος του Ισραήλ. Οι ΗΠΑ έγιναν ο κηδεμόνας αυτής της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, το αμερικανικό δολάριο γίνεται το κυρίαρχο νόμισμα και οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας ανέλαβαν την προάσπιση των συμφερόντων αυτών των θεσμών. Έτσι, επιτεύχθηκε μια ιστορική ισορροπία, διότι δημιουργήθηκε μια μεσαία τάξη σε αρκετά μέρη του κόσμου και επικρατεί μια ευημερία που δεν υπήρχε πριν.
Η Κίνα αρχίζει να αναπτύσσεται, έρχεται η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο κόσμος επεκτείνεται και η παγκοσμιοποίηση παίρνει τη σκυτάλη. Επικρατεί η πεποίθηση πως το σύστημα αυτό θα εξυπηρετήσει τους πάντες… αρκεί η παραγωγή να είναι φθηνή. Βασικά, πωλώ ακριβά με τιμές που εξασφαλίζουν περισσότερα έσοδα σε ένα σύστημα που είναι προσανατολισμένο στη ζήτηση. Αλλά οι χώρες με χαμηλό κόστος εργασίας αρχίζουν να διεκδικούν τη δική τους τύχη. Οπότε, το ζήτημα είναι η συνεργασία του ενός συστήματος με το άλλο και η μεταξύ τους αντιπαράθεση.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
