THEPOWERGAME
Πόσο σοβαρό είναι το δημογραφικό πρόβλημα ιδιαίτερα στις χώρες της Νότιας Ευρώπης; Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την πανδημία; Η ευρυζωνικότητα βοηθά ή εμποδίζει τη γονιμότητα στις απασχολούμενες γυναίκες; Στα κρίσιμα αυτά ερωτήματα απαντά ο καθηγητής για το δημογραφικό κ. Φραντσέσκο Μπιλάρι σε συνέντευξή του στο Powergame.gr και στην Μυρτώ Μπούτση. Κοσμήτορας στο Bocconi University, ο κ. Μπιλάρι έχει συνεργαστεί για το κρίσιμο αυτό πρόβλημα με το Oxford University αλλά και το Max Planck Institute for Demographic Research. Πρόσφατα ανέπτυξε τις απόψεις του στο συνέδριο του Economist για τις προκλήσεις στο Δημογραφικό.
Με ποιους τρόπους έχει επηρεάσει η πανδημία της Covid-19 το ζήτημα της γονιμότητας στη Νότια Ευρώπη;
Σύμφωνα με τις πρώιμες εκτιμήσεις σχετικά με τον αντίκτυπο της Covid-19, στη Νότια Ευρώπη παρουσιάστηκε μια μείωση στις γεννήσεις. Το 2020 η Ιταλία είχε τη μεγαλύτερη πτώση, με 9,1% λιγότερες γεννήσεις. Πρόκειται για μια μείωση μεγαλύτερη ακόμη και από την αντίστοιχη της Ισπανίας και Πορτογαλίας, που ακολουθούν στα στατιστικά. Ωστόσο, αυτής της μείωσης μπορεί να έπεται μια αύξηση, αρκεί η οικονομία να ανακάμψει, και μαζί της και η εμπιστοσύνη για το μέλλον. Γνωρίζουμε ότι στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Ευρώπης, η γονιμότητα σχετίζεται με τη θετική οικονομική κατάσταση και τις θετικές προσδοκίες για το μέλλον.
Σύντομα θα πραγματοποιηθεί απογραφή στην Ελλάδα και αναμένεται να καταγράψει σημαντική μείωση του πληθυσμού στη χώρα. Τι θα σημαίνει αυτό για την Ελλάδα και πώς μπορεί αυτή η τάση να αντιμετωπιστεί;
Οι πληθυσμιακές μειώσεις έχουν γίνει πιο συχνές στην Ευρώπη, ιδίως στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη. Φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα της εξερχόμενης μετανάστευσης σε συνδυασμό με τη χαμηλή γονιμότητα. Βραχυπρόθεσμα, μόνο η μείωση της εξερχόμενης μετανάστευσης ή/και η αύξηση της εισερχόμενης μετανάστευσης μπορεί να αντιμετωπίσει τη μείωση του πληθυσμού. Μεσοπρόθεσμα, αυτό που μπορεί να βοηθήσει είναι η διατήρηση τουλάχιστον ενός σταθερού επιπέδου υγείας, ενώ η αύξηση της γονιμότητας παίζει επίσης σημαντικό ρόλο.
Στο συνέδριο του Economist στην Αθήνα με θέμα “Δημογραφικές προκλήσεις και πολιτικές ισότητας των φύλων” (Demographic Challenges and Gender Equality Policies), συμμετείχατε σε μια συζήτηση, η οποία περιλάμβανε μεταξύ άλλων το θέμα «γηράσκοντα έθνη και η κρίση του έθνους-κράτους». Θεωρείτε ότι λαμβάνει χώρα μια κρίση στην Ελλάδα;
Η γήρανση δεν είναι κρίση, είναι η συνέπεια της νίκης της ανθρωπότητας ενάντια στο σύντομο του ανθρώπινου βίου και την αδυναμία να ελέγξουμε τη γονιμότητα. Ωστόσο, η ταχεία γήρανση (συνήθως σε συνδυασμό με την εξωτερική μετανάστευση των νέων) μετατρέπεται σε μεγάλη πρόκληση, κάτι που έχει τεράστια σημασία σε εθνικό επίπεδο. Είναι ζωτικής σημασίας η κυβέρνηση να θεωρήσει το δημογραφικό ως καίριο ζήτημα από εδώ και στο εξής.
Πιστεύετε ότι η εξ αποστάσεως εργασία μπορεί να βοηθήσει τις οικογένειες να αυξήσουν τα επίπεδα γονιμότητας; Κατά την προσωπική μου εμπειρία ως μητέρα, η εξ αποστάσεως εργασία μπορεί επίσης να διαταράξει την ισορροπία εργασίας – ελεύθερου χρόνου και να δώσει στα παιδιά ένα λάθος μήνυμα: συνεχόμενη μη διαθεσιμότητα και εθισμός στο διαδίκτυο. Τι είδους οικογένειες, λοιπόν, θα δημιουργήσουμε;
Στις μελέτες μας με βάση γερμανικά δεδομένα, διαπιστώσαμε ότι η πρόσβαση στην ευρυζωνικότητα συνδέεται θετικά με τη γονιμότητα για τις γυναίκες με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο. Αυτό οφείλεται στην ευκαιρία για καλύτερο συνδυασμό εργασίας και οικογένειας. Αν και είναι αλήθεια ότι η εργασία μπορεί να επιφέρει άγχος στην οικογενειακή ζωή, θα μπορούσαμε επίσης να πούμε ότι η οικογενειακή ζωή θα μπορούσε κατά κάποιο τρόπο να ρυθμιστεί από την εργασία. Μετά την πανδημία της Covid-19, οι οικογένειες, οι εργοδότες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επανεξετάσουν τις πολιτικές τους, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η “έξυπνη εργασία” είναι συμβατή με την οικογενειακή ζωή. Δεν θα υπάρξει επιλογή, η ψηφιοποίηση ήρθε για να μείνει.
Τι θα λέγατε ότι χρειάζονται οι νέοι στην περιοχή της Μεσογείου προκειμένου να εγκαταλείψουν την οικογενειακή τους κατοικία και να έχουν κίνητρο να δημιουργήσουν τις δικές τους οικογένειες; Ποιοι είναι όλοι οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό το πρόβλημα;
Οι οικονομικές ευκαιρίες για τους νέους είναι ζωτικής σημασίας. Στη Νότια Ευρώπη, οι μισθοί για τους νέους έχουν την τάση να είναι χαμηλοί, ενώ η εύρεση κατοικίας είναι δύσκολη. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα, λαμβάνοντας υπόψη ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η αλλαγή του τόπου διαμονής αποτελεί ουσιαστικά εξωτερική μετανάστευση (είτε από αγροτικές σε αστικές περιοχές είτε στο εξωτερικό).
Θα λέγατε ότι αυτή η νοοτροπία (να παραμένουν οι νέοι με τους γονείς) αλλάζει στη Νότια Ευρώπη ή γίνεται ακόμα πιο ισχυρή; Πώς έχει εξελιχθεί η τάση σε αυτό το ζήτημα από την οικονομική κρίση το 2008 μέχρι και σήμερα;
Η κρίση ισχυροποίησε το φαινόμενο να παραμένουν οι νέοι στο σπίτι των γονιών, μια τάση που υπήρχε ήδη στη Νότια Ευρώπη από πριν. Σε τελική ανάλυση, το στενό οικογενειακό περιβάλλον στη Νότια Ευρώπη δημιουργεί συχνά ένα “επιχρυσωμένο κλουβί” για τους νέους μπροστά στην αβεβαιότητα. Ωστόσο, η παραμονή για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ίδιο σπίτι με τους γονείς μπορεί να μειώσει την αυτονομία, την ανεξαρτησία και την καινοτομική ικανότητα που είναι απαραίτητες τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Πιστεύετε ότι η απόφαση των γυναικών να κάνουν παιδιά ή και όχι αποτελεί ένα πολιτισμικό θέμα; Για παράδειγμα, φαίνεται ότι οι γυναίκες, τουλάχιστον στην Ελλάδα, εξακολουθούν να θεωρούνται σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για τις δουλειές του σπιτιού και ως το κύριο πρόσωπο που προσέχει τα παιδιά. Ταυτόχρονα, αγωνίζονται για να ανταποκριθούν σε εργασιακές απαιτήσεις επί ίσοις όροις. Εάν δεχθούμε ότι επικρατούν στερεότυπα σε αυτήν την περίπτωση, τι μπορούμε να κάνουμε για να τα αλλάξουμε πραγματικά;
Δεν υπάρχει περίπτωση να καταφέρουμε να επαναφέρουμε τη γονιμότητα σε υψηλότερα επίπεδα χωρίς να ενισχύσουμε την ισότητα των φύλων σε διάφορους τομείς: οικογένεια, εργασία, πολιτική. Είναι σημαντικό οι άνδρες να αποδέχονται και τις οικογενειακές ευθύνες, διαφορετικά η γονιμότητα θα παραμείνει στάσιμη.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
