THEPOWERGAME
Η Ελλάδα κάνει βήματα σημαντικά στη νεοφυή επιχειρηματικότητα και σύντομα θα δει τον πρώτο «μονόκερο». Ήδη επιχειρήσεις με «μερική ελληνική συνείδηση» στις ΗΠΑ, όπως αναφέρει στο powergame.gr ένας από τους πρωτοπόρους του Venture Capital στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ, ο Ανδρέας Σταυρόπουλος, το έχουν καταφέρει και μάλιστα μια από αυτές ετοιμάζεται για ένα γύρο χρηματοδότησης άνω του 1 δισ. δολ. Σ’ αυτό, όπως αναφέρει ο γκουρού των επενδυτών εταιρειών τεχνολογίας σε αρχικό στάδιο (early stage technology), βοηθάνε και οι υψηλές αποτιμήσεις που επιτυγχάνονται το τελευταίο διάστημα εξαιτίας της υψηλής ρευστότητας στις διεθνείς αγορές.
Ο Ανδρέας Σταυρόπουλος, απόφοιτος του Harvard είναι ο άνθρωπος που ανακάλυψε τη Skype το 2000. H επενδυτική εταιρεία στην οποία εργάζονταν ως managing partner, η DFJ, δύο χρόνια αργότερα πούλησε τη Skype αντί 2,5 δισ. δολ. στην Ebay. Για την εποχή εκείνη, το νούμερο ήταν αστρονομικό και πολύ λίγοι μπορούσανε να το εξηγήσουν με όρους της παλιάς οικονομίας. Πως μια μικρή εταιρεία, εκτός ΗΠΑ, που είχε λίγα εκατ. ευρώ έσοδα και τεράστιες ζημίες, έφτανε σε μια τέτοια αποτίμηση.
Κι όμως την εταιρεία αυτή που έφερε στην DFJ ο Ανδρέας Σταυρόπουλος, το 2011 η Microsoft την αγόρασε τελικά αντί 8,5 δισ. δολ. Και δεν ήταν μόνον η Skype, αλλά και η Baidu στην Κίνα και πολλές άλλες. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο ίδιος στη συνέντευξή του στο powergame.gr, μια καλή στιγμή στην καριέρα του ήταν εκείνη όταν συνδικοικούσε με τον Elon Musk την EverDream, μια εταιρεία που δημιούργησαν τα ξαδέλφια του ιδρυτή της Τesla.
Ο κ. Σταυρόπουλος, partner σήμερα στη Threshold Ventures (πρώην DFJ) και μέλος του Δ.Σ. του ΤΑΙΠΕΔ και της Endeavor Greece, στη συνέντευξή του αναφέρεται ακόμη για τους λόγους που ο ίδιος «εντάχθηκε» στο brain drain της χώρας, αναφέρεται στο επίπεδο των ελληνικών πανεπιστημίων, το νέο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων που αναπτύσσεται στη χώρα μας και το πως αυτό θα καταστεί πιο αποτελεσματικό.
Φύγατε πολύ μικρός από την Ελλάδα, ως απόφοιτος λυκείου. Τι σας παρακίνησε στην απόφαση αυτή, το «καλό» πανεπιστήμιο Harvard ή τα «κακά» πανεπιστήμια της χώρας μας;
Τελείωσα το Κολλέγιο στην Αθήνα, όπου φοίτησα από 3η Δημοτικού μέχρι και την 4η Λυκείου. Δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι έφυγα επειδή δεν μου αρέσανε τα ελληνικά πανεπιστήμια, αλλά από σχετικά μικρός θεωρούσα τον εαυτό μου homo universalis και μου αρέσανε πολλά και διαφορετικά πράγματα. Δεύτερον, συνειδητοποίησα ότι οι ΗΠΑ έχουν μια καλή προπτυχιακή παιδεία, σε αντίθεση με την Ευρώπη που σου ζητάνε 18 χρονών ν’ αποφασίσεις τι θα κάνεις στη ζωή σου, δηλαδή αν θα γίνεις δικηγόρος, μηχανικός, καθηγητής κ.λπ. Στις ΗΠΑ το κολλέγιο σου παρέχει μια πιο φιλελεύθερη παιδεία, σε βοηθά να αντιληφθείς τον κόσμο, χωρίς απαραίτητα να σου καθορίσει 100% αυτό που θα κάνεις στη ζωή σου. Επίσης πολύ σημαντικό ήταν ότι τα αμερικανικά πανεπιστήμια παρείχαν υποτροφία, κάτι που δεν συνέβαινε στην Ελλάδα, για προπτυχιακούς φοιτητές. Υποτροφίες υπήρχαν μόνον για άριστους μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Σήμερα, ποια είναι η άποψη σας για τα ελληνικά πανεπιστήμια;
Mε βάση τους φοιτητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές που συναντώ είτε για να σπουδάσουν εδώ (σ.σ. στην Καλιφόρνια), είτε επειδή έχω επαφές μαζί τους για να δημιουργήσουν startups κ.λπ., θεωρώ ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια, κάνουν καλή δουλειά στην δημιουργία γνώσης per se. Αν θέλει κάποιος να αξιοποιήσει τη γνώση που του προσφέρεται, είτε από πλευράς έρευνας, είτε από πλευρά διδασκαλίας, νομίζω ότι μπορεί να επιτύχει ένα πολύ καλό επίπεδο κατάρτισης. Αυτό που βλέπω ακόμη από τους Έλληνες φοιτητές, είναι ότι τα Ελληνικά πανεπιστήμια παραμένουν ξεκομμένα από τις ανάγκες της επιχειρηματικής κοινότητας και της παραγωγής. Οι έννοιες business (επιχειρηματικότητα) και commercialization (εμπορευσιμότητα) δεν έχουν ακόμη χώρο και θέση στο ελληνικό πανεπιστήμιο, ενώ στις ΗΠΑ, τα πανεπιστήμια και οι επιχειρήσεις έχουν βρει ένα μοντέλο συνεργασίας. H συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, προσδίδει αξία όχι μόνον στις επιχειρήσεις, αλλά και στα πανεπιστήμια τα οποία αποκτούν πόρους, έτσι ώστε να μπορούν να δώσουν υποτροφίες σε ανθρώπους που αύριο μεθαύριο θα δημιουργήσουν νέες επιχειρήσεις κ.ο.κ.
Αυτή η συνεργασία δεν ενέχει κάποιους κινδύνους;
Είναι δύσκολο να δημιουργήσεις ένα οικοσύστημα το οποίο θα λειτουργεί με θετικές αλληλοεξαρτήσεις, δηλαδή μέσα σε ένα «ενάρετο κύκλο». Και η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να το δημιουργήσεις αυτό από τα πάνω προς τα κάτω. Θέλει πολύ χρόνο για να πετύχεις κάτι ουσιαστικό. Υπάρχουν όμως παραδείγματα, και το Ισραήλ είναι ένα από αυτά. Επίσης η ανάπτυξη τέτοιων οικοσυστημάτων, που λειτουργούν μέσα σε ένα «ενάρετο» κύκλο, είναι πιο εύκολη να γίνει σε μικρή κλίμακα, όπως είναι αυτές του Ισραήλ ή και της Ελλάδας.
Είστε αισιόδοξος για την Ελλάδα ότι μπορεί να δημιουργήσει ένα τέτοιο περιβάλλον;
Ζώντας πολλά χρόνια στις ΗΠΑ, πιστεύω ιδιαίτερα στη δύναμη του ανταγωνισμού. Αυτό που σε κάνει καλύτερο, είναι ο ανταγωνισμός και η άμιλλα. Όταν έχεις ένα ουσιαστικό μονοπώλιο από πλευράς πτυχίων, νομίζω ότι αυτό το κάνει πιο δύσκολο. Επίσης όταν έχεις την εφ’ όρου ζωής ακαδημαϊκή καριέρα προσέγγιση, δηλαδή από τη στιγμή που έγινες καθηγητής αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει, δεν έχεις πολλά κίνητρα να βρεθείς στην κόψη (edge) της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Το δεύτερο που απουσιάζει ακόμη στην Ελλάδα – επειδή δεν φτάνει μόνον η ακαδημαϊκή κατάρτιση- είναι τα κεφάλαια και αναφέρομαι σε κεφάλαια ρίσκου (Venture Capitals, VCs). Το τρίτο που χρειάζεσαι είναι ένα κατάλληλο περιβάλλον και ένα σετ ανθρώπων που κινούνται στο χώρο αυτό είτε είναι δικηγόροι, λογιστές, μέντορες κ.λπ. Όλα αυτά δεν είναι εύκολο να γίνουν από τη μια ημέρα στην άλλη.
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο υπάρχει μια συνεχώς διευρυμένη κινητικότητα σε ελληνικές startups…
Εκεί που βλέπω μεγάλη αλλαγή, είναι στα VCs. Παρεμπιπτόντως να σας αναφέρω ότι είμαι προσωπικός επενδυτής σε πολλά ελληνικά funds, όπως Marathon, Venture Friends, OpenFund, Big Pi, κυρίως σε τεχνολογικά και early stage επενδυτικά κεφάλαια, όπου νομίζω ότι μπορώ και να συνδράμω. Στο επίπεδο αυτό, επειδή γνωρίζω τα βήματα των ανθρώπων αυτών που τα έχουν δημιουργήσει, νομίζω ότι γίνονται παρά πολύ θετικά πράγματα. Και η προσπάθεια αυτή δεν πρέπει να παραγνωρίζεται. Ήδη έχουν καταγραφεί σημαντικές επιτυχίες όπως είναι εκείνη της Softmotive, της Instashop και είτε κάποιες άλλες επιχειρήσεις που ετοιμάζουν νέους γύρους χρηματοδότησης, γεγονός που υποδηλώνει τη δημιουργία μεγάλων υπεραξιών στην επιχείρηση. Επίσης οι γύροι χρηματοδότησης αυτών των επιχειρήσεων τελευταία γίνονται πιο συχνοί και αυξανόμενοι σε ύψος κεφαλαίων. Επομένως κάποια πράγματα στη Ελλάδα προχωράνε. Η άντληση κεφαλαίων δεν είναι σπάνια, ενώ παράλληλα αρχίζει να σχηματίζεται το περιβάλλον εκείνο που ευνοεί τη δημιουργία του οικοσυστήματος.
Mε δεδομένο ότι το ελληνικό οικοσύστημα ανέρχεται, ως Threshold Ventures έχετε επενδύσει ή αν βλέπετε ελληνικές επενδύσεις αυτή την περίοδο;
Για εμάς, που είμαστε ένα μικρό fund με κεφάλαια 300 εκατ. δολ. και με μια μικρή ομάδα 6-7 ατόμων. είναι πολύ δύσκολο να βοηθάμε επιχειρήσεις ανά τον κόσμο. Όσο και να επιθυμώ προσωπικά., να κάνω κάτι συναισθηματικά για τη χώρα μου, γενικά είναι δύσκολο. Το έχουμε όμως κάνει ως ένα βαθμό. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε βοηθήσει τουλάχιστον 4-5 ιδρυτές ή/και εταιρείες που είχαν σχέση με την Ελλάδα. Για παράδειγμα τώρα έχουμε επενδύσει σε μια εταιρεία που λέγεται Balena, έχει έδρα στην Αγγλία, αλλά οι εργαζόμενοί τους βρίσκονται στο Seattle και την Ελλάδα (σ.σ. η Balena ιδρύθηκε από Έλληνα και εκτός από την Threshold έχουν επενδύσει ελληνικά funds και η Ericsson). Για εμάς όμως αυτή είναι η εξαίρεση, και όχι ο κανόνας. Και να το πω πιο λαϊκά, μας είναι πολύ δύσκολο «να ψαρέψουμε στα νερά αυτά».
Το πρόβλημα είναι η απόσταση ή κάτι άλλο;
H απόσταση, όχι με την έννοια των μιλίων, αλλά με την έννοια ότι δεν είναι η καθημερινότητά μας. Εμείς πως βοηθάμε τις επιχειρήσεις που επενδύουμε; Τις βοηθάμε μέσω της συμμετοχής μας στα Δ.Σ., στο να βρίσκουν κατάλληλα στελέχη κ.λπ. Αυτό δεν μπορείς να το κάνεις για μια εταιρεία που βρίσκεται στην άλλη γωνιά του πλανήτη. Αυτό ξεπερνιέται μόνον με μεγαλύτερου επιπέδου funds. Για παράδειγμα αυτό κάνει το General Catalyst του φίλου μου Νίκου Μπονάτσου. Αυτός έχει σηκώσει πολλά περισσότερα κεφάλαια και έχει δραστηριότητες σε διάφορους χώρους. Κοιτάζει πολλές εταιρείες, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο Ισραήλ, αλλά και αλλού. Επίσης ο Νικήτας Κουτουπές της Insight Partners, οποίος έχει υπογράψει μεγάλα τσεκ στην Epignosis. Επίσης η Bain Capital Ventures γνωρίζω ότι έχει επενδύσει και πλέον κοιτάζει πιο συστηματικά την Ελλάδα. Για να έχεις όμως τέτοιου είδους επενδυτές, πρέπει να έχεις μια τεράστια εξωστρέφεια και μεγάλες επιτυχίες.
Χρειαζόμαστε δηλαδή «μονόκερους»;
Ακριβώς. Και αν δεν κάνω λάθος, ο τελευταίος γύρος χρηματοδότησης της Blueground, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα, την έκανε -ή είναι πολύ κοντά να την καταστήσει- private unicorn. Και σίγουρα υπάρχουν εταιρείες που αν και δεν βρίσκονται στην Ελλάδα, βρίσκονται στις ΗΠΑ και έχουν σχέση με τη χώρα μας, και οι οποίες είναι πολύ κοντά στο να καταστούν unicorns. Μια τέτοια εταιρεία είναι η Cameo, που ίδρυσε ο Steve Galanis. Επίσης στο χαρτοφυλάκιο μας υπάρχει η BetterUp την οποία ίδρυσε ο Alexi Robichaux, ο οποίος είναι μίσος Έλληνας από την πλευρά της μητέρας του, μιλά ελληνικά και μάλιστα φέτος ήταν στην Ελλάδα για διακοπές. Η εταιρεία είναι unicorn από τον τελευταίο γύρο χρηματοδότησης και τώρα ετοιμάζεται «σηκώσει» σε ένα νέο γύρο χρηματοδότησης, πιθανώς και περισσότερο από 1 δισ. δολ.
Πως κρίνετε πρωτοβουλίες τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης με το fund «Φαιστός», το «Elevate Greece», το κέντρο καινοτομίας που στήνεται στον Πειραιά κ.ά.;
Είναι πολύ θετικά. Χωρίς να τα έχω δει όλα σε λεπτομέρεια, θεωρώ ότι είναι στη σωστή κατεύθυνση. Στο Φαιστός γνώρισα όλη την ομάδα και μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση. Όχι μόνον η ομάδα, αλλά και η επιδίωξη τους να γίνει η Ελλάδα ένα οικοσύστημα ελέγχου και δοκιμών τεχνολογιών 5G στο οποίο θα απευθύνεται κάποιος να δοκιμάσει νέες τεχνολογίες. Η Ελλάδα προσφέρεται για ένα τέτοιου είδους «εργαστήριο» καθώς συνιστά μια μικρή αγορά. Π.χ. μπορεί μια μεγάλη πολυεθνική που θέλει να δοκιμάσει μια νέα τεχνολογία, αντί να πάει στην Ινδονησία που είναι μια μεγάλη χώρα, να έρθει στην Ελλάδα και να το κάνει με χαμηλότερο κόστος και πιθανώς με μεγαλύτερη ταχύτητα. Επιπλέον μην ξεχνάμε ότι η χώρα είναι στην Ε.Ε και αυτό είναι μεγάλο κέρδος για έναν πολυεθνικό όμιλο. Επίσης είναι πολύ σημαντικό όλες αυτές οι πρωτοβουλίες να μην στηριχτούν αμιγώς σε κρατικά κεφάλαια. Τα ιδιωτικά κεφάλαια είναι κρίσιμης σημασίας ώστε να υπάρχει μια «πειθαρχία», ότι δηλαδή αυτοί που τα τρέχουν, δεν θα αλλάξουν για πολιτικούς λόγους, όταν π.χ. έρθει μια νέα κυβέρνηση. Παράλληλα η «ματιά» των ιδιωτών επενδυτών θα εξασφαλίζει ότι κάποιος δεν θα κάνει κάτι που δεν είναι λογικό σε όρους αγοράς.
Τι είναι για εσάς το venture capitalism και πόσο αυτό έχει μετασχηματίσει τον πλανήτη τα τελευταία 20-30 χρόνια; Φαντάζομαι ότι και πιο παλιά, στη δεκαετία ’60 και του ’70 υπήρχαν venture capitalists αλλά όχι σε αυτή την έκταση.
Βεβαίως υπήρχανε. Ωστόσο μέχρι και την εποχή που εγώ σπούδαζα, το VC ήταν μια πολύ μικρή δραστηριότητα. Θα το χαρακτήριζα ως ένα πολύ μικρό club από πρώην πολύ πετυχημένους manager μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, οι οποίοι στο τέλος της καριέρας τους, τοποθετούσε ο ένας χρήματα στον άλλον και βοηθούσαν έτσι διάφορες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Αυτό που το άλλαξε το VC ήταν το Internet. Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘90 και μετά μέχρι, άλλαξαν τα πάντα. Δεν θα ήταν υπερβολή να χαρακτηρίσουμε την μετάβαση αυτή ως την έναρξη του Information Age και του consumerization της ψηφιακής τεχνολογίας καθώς μέχρι τότε υπήρχαν οι information workers, ενώ στην συνέχεια γίναμε τέτοιοι, όλοι μας. Η αλλαγή αυτή έφερε πολλά χρήματα, μπήκανε νέοι άνθρωποι στην δουλειά αυτή και άλλαξε και το VC εντελώς. Από ένα είδος «τέχνης» που ήταν μέχρι πριν, εισήλθε ο επαγγελματισμός, επενδυθήκανε, αλλά και κερδήθηκαν σημαντικά κεφάλαια και σιγά-σιγά έγινε μια βιομηχανία σε πλανητικό επίπεδο.
Η Skype ήταν η καλύτερη στιγμή σας;
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο σίγουρα. Εμείς ως DFJ ήμασταν οι μεγαλύτεροι επενδυτές με 11% ή 12% όταν πουλήθηκε στην eBay το 2005. Οι καλές στιγμές όμως μπορεί να είναι πολλών ειδών. Προσωπικά και ως fund, μπορεί να θεωρήσω ως καλύτερη τοποθέτηση στην EverDream, μια εταιρεία που απέκτησε στο τέλος της Dell για περίπου 100-150 εκατ. δολ. To θέμα με την EverDream δεν ήταν τα χρήματα που βγάλαμε τότε, αλλά η σχέση που δημιουργήσαμε με τα μέλη του Δ.Σ., ένα εκ των οποίων ήταν ο Elon Musk. Την εταιρεία την είχαν δημιουργήσει ξαδέρφια του και τα οποία ο ίδιος βοήθησε πολύ. Αυτό βεβαίως συνέβη πολύ πριν γίνει ευρέως γνωστός. Η σχέση που αναπτύξαμε εκεί, μας έφερε ως fund και ως φυσικά πρόσωπα επενδυτές από το πρώτο κιόλας γύρο τόσο στην Tesla, όσο και στην SpaceX, σε εταιρείες δηλαδή που σήμερα αλλάζουν τον κόσμο. Κερδίσαμε πάρα πολλά χρήματα και σε προσωπικό επίπεδο, ενώ η σχέση που αναπτύχθηκε ήταν μια πολύ σημαντική σχέση για όλους μας.
Πείτε μου και μια στιγμή που δεν επενδύσατε και μετά το μετανιώσατε;
Εδώ και αν υπάρχουν χαμένες ευκαιρίες. Εκ των πραγμάτων όταν κάθε χρόνο λες 2-3 «ναι» για επενδύσεις και 300 «όχι», είναι σίγουρο ότι μιλάμε για αμέτρητες χαμένες ευκαιρίες. Και στις 300 που απέρριψες, σίγουρα θα βρεθούν 2-3 επενδύσεις που θα έχουν καλύτερες αποδόσεις από εκείνες που τελικά εσύ ο ίδιος επέλεξες. Τι να αναφέρω; Την Facebook, την Google. Οποιαδήποτε μεγάλη εταιρεία σκεφθείτε, με πιθανότητα πάνω από 50% την είχαμε δει και δεν επενδύσαμε. Και δεν είναι μόνον ότι απορρίψαμε την επένδυση. Μπορεί και να την «κυνηγήσαμε», αλλά δώσαμε λιγότερα κι έτσι τη χάσαμε από άλλους.
Πάντως είναι θετικό ότι υπάρχει ένα τέτοιο πλήθος επιλογών; Στην Ελλάδα για παράδειγμα νομίζω ότι τα funds ψάχνουν και δεν βρίσκουν και γι’ αυτό τώρα κοιτάζουν στο εξωτερικό.
Σίγουρα υπάρχουν περισσότερες επιλογές εδώ, αλλά μην ξεχνάτε ότι υπάρχει και μια αυξημένη ζήτηση. Πολλοί επενδυτές που βλέπουν τα ίδια σχήματα κι εταιρείες. Πάντως για αγορές όπως η Ελλάδα, όπου η ροή επενδυτικών σχεδίων είναι ένα θέμα, ορθώς τα εγχώρια funds κοιτάνε και σε εταιρείες που δεν είναι αμιγώς ελληνικές. Πολλές μάλιστα έχουν στείλει και «λαγωνικά» σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου και της Καλιφόρνιας, προκειμένου να βρουν επενδυτικά σχέδια. Έτσι περιορίζουν και το ρίσκο τους.
Σε ποιους τομείς της τεχνολογίας βλέπετε ευκαιρίες τα επόμενα 5-10 χρόνια για τους επενδυτές VCs;
Η τεχνολογία έχει γίνει τόσο σημαντικό μέρος όλων των βιομηχανιών, όπου κατά κάποιο τρόπο έχει σπάσει το διαχωριστικό που υπήρχε στις τεχνολογικές επενδύσεις. Εμείς για παράδειγμα όταν επενδύσαμε στη Tesla, δεν επενδύσαμε επειδή ήταν ένα αυτοκίνητο με μπαταρίες, αλλά επειδή ήταν ένα αυτοκίνητο με λογισμικό. Αυτή ήταν η βάση εκκίνησης της επένδυσής μας.
Πάντως στο λογισμικό στο οποίο εγώ εστιάζομαι, από την μια πλευρά κοιτάζουμε πολύ στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και ειδικά σε αυτό που ονομάζουμε edge τεχνητή νοημοσύνη. Δηλαδή σε τεχνολογίες που αποκεντρώνουν τη «νοημοσύνη» του υπολογιστή, και τη μεταφέρουν στο drone, στον σένσορα, δηλαδή στην λεγόμενη άκρη (edge) του δικτύου. Εκεί νομίζω ότι θα τοποθετηθούν πολλά στοιχήματα τα επόμενα χρόνια, και όχι μόνον από εμάς. Η άλλη πλευρά μας κοιτάζει μια κάθετη βιομηχανία υπηρεσιών και αγαθών που σχετίζονται με τον τομέα της υγείας. Ο τομέας αυτός τα επόμενα 5-10 χρόνια θα έχει σημαντικές εξελίξεις και όχι μόνο στις ΗΠΑ όπου η υγεία είναι πιο ιδιωτικοποιημένη, αλλά και σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Εκεί θα δούμε σημαντικές αλλαγές, όχι μόνον στον τομέα της θεραπείας ασθενειών, αλλά γενικότερά στο well being, δηλαδή της ευεξίας, της διανοητικής υγείας (mental health) κ.ά.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
