THEPOWERGAME
Δημήτριος Καινούργιος
Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Υποψήφιος για το Συμβούλιο Διοίκησης του ΕΚΠΑ
Τα τελευταία χρόνια οι Εταιρείες και οι Οργανισμοί παγκοσμίως αντιμετωπίζουν ένα εντελώς νέο σύνολο κινδύνων και προκλήσεων. Σε ένα περιβάλλον «πολυκρίσεων», οι υγειονομικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί και γεωπολιτικοί κίνδυνοι που εκδηλώθηκαν έδειξαν ότι το τίμημα της ανεπαρκούς διαχείρισης των κινδύνων μπορεί να είναι υψηλό.
Μπορεί να έχουν ξεπεραστεί οι διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα που σχετίζονται με την πανδημία και τις γρήγορες αλλαγές στις απαιτήσεις των καταναλωτών, αλλά τώρα οι Οργανισμοί βρίσκονται αντιμέτωποι με έντονη γεωπολιτική αστάθεια, ελλείψεις στον τομέα της ενέργειας και σχετικές αυξήσεις τιμών, παγκόσμιο πληθωρισμό και ένα εξελισσόμενο και περίπλοκο ρυθμιστικό περιβάλλον.
Οι ιδιωτικές εταιρείες καθώς και οι Φορείς/Οργανισμοί του δημόσιου τομέα πρέπει να είναι σε θέση να προβλέπουν έγκαιρα νέες απειλές και να αντιλαμβάνονται τις πιθανές μεταβολές σε υφιστάμενους κινδύνους. Οι περισσότερες εταιρείες στον ιδιωτικό τομέα, παρότι είναι πιο ώριμες στην διαχείριση κινδύνων, διατηρούν συνήθως μια στατική στάση απέναντι στους κινδύνους που αντιμετωπίζουν με ισχνή σύνδεση τους με την διαδικασία λήψης αποφάσεων. Παράλληλα, ο νέος νόμος 5013/2023 για την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση και διαχείριση κινδύνων στον δημόσιο τομέα, δημιουργεί μια ευκαιρία στους Φορείς του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα (Υπουργεία, Περιφέρειες, ΟΤΑ, Πανεπιστήμια, κ.α.) να ενδυναμώσουν την διακυβέρνηση τους, ακολουθώντας σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης κινδύνων με απτό κοινωνικό αποτύπωμα.
Η διαχείριση κινδύνων παρέχει τις αρχές, τα εργαλεία και τη μεθοδολογία για την αναγνώριση, αξιολόγηση, μετριασμό και αναφορά όλων των υφιστάμενων και δυνητικών κινδύνων ενός Οργανισμού. Η μεθοδολογία και οι τεχνικές διαχείρισης κινδύνων δεν διαφέρουν μεταξύ Εταιρειών και Οργανισμών του δημόσιου τομέα. Οι Φορείς/Οργανισμοί του δημόσιου τομέα έχουν μια πληθώρα δημοσιονομικών κινδύνων που πρέπει να αναλύσουν και να διαχειριστούν, όπως ο κίνδυνος αυθαίρετης υλικής αφαίρεσης ή καταστροφής της περιουσίας του φορέα (λ.χ. υπεξαίρεση), ο κίνδυνος απεμπόλησης από τον φορέα δημόσιων αξιώσεών του εις βάρος τρίτων (λ.χ. μη είσπραξη φόρου), ο κίνδυνος ανάληψης από τον φορέα δημόσιων υποχρεώσεων χωρίς δυνατότητα εκπλήρωσης (λ.χ. δάνεια), ο κίνδυνος μη σύννομης χορήγησης από τον φορέα δικαιωμάτων υπέρ τρίτων (λ.χ. μη νόμιμη απευθείας ανάθεση), ο κίνδυνος μη σύννομης εκταμίευσης από τον φορέα δημόσιου χρήματος ή διάθεσης περιουσίας (λ.χ. πληρωμή χωρίς υπαρκτή παραλαβή), και ο κίνδυνος διάθεσης από τον φορέα δημόσιου χρήματος χωρίς εγγυήσεις για την επίτευξη του καλύτερου αποτελέσματος (λ.χ. σπάταλη διαχείριση). Σε αυτούς, προστίθενται και ένα σύνολο κινδύνων παρόμοιων με αυτούς που αντιμετωπίζει ο ιδιωτικός τομέας, όπως ο κίνδυνος κανονιστικής συμμόρφωσης, ο κίνδυνος πληροφοριακών συστημάτων, ο χρηματοοικονομικός κίνδυνος, ο λειτουργικός ή επιχειρησιακός κίνδυνος, ο κίνδυνος φήμης, ο κίνδυνος διαχείρισης του προσωπικού και ο κίνδυνος κλιματικής αλλαγής.
Στις σημερινές συνθήκες, ο αντίκτυπος ενός κινδύνου μπορεί να επηρεάσει έναν Οργανισμό για περισσότερο από ένα έτος, με προεκτάσεις σε κανονιστικά θέματα και σε θέματα φήμης. Οι Οργανισμοί οφείλουν να εξετάζουν αν το γεγονός που οδήγησε στην εκδήλωση ενός κινδύνου έχει ευρύτερο αντίκτυπο στον τομέα που δραστηριοποιούνται καθώς και την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα. Αυτό το νέο καθεστώς κινδύνων αλλά και ευκαιριών θέτει τη Λειτουργία της Διαχείρισης Κινδύνων στο επίκεντρο των εξελίξεων. Οι Υπεύθυνοι Διαχείρισης Κινδύνων πρέπει να είναι σε θέση να προσδιορίζουν τι σημαίνουν αυτοί οι νέοι κίνδυνοι για τη στρατηγική και τις λειτουργίες του εκάστοτε Οργανισμού.
Η παραδοσιακή διαδικασία ανάλυσης των κινδύνων βάσει της ανασκόπησης γεγονότων που έχουν ήδη συμβεί στον Οργανισμό δεν θα είναι πλέον επαρκής. Οι περισσότεροι Οργανισμοί δεν έχουν ιστορικά στοιχεία για ζημιές που προέκυψαν από θέματα σχετιζόμενα με την κλιματική αλλαγή ή θέματα διαχείρισης της φήμης τους, π.χ. σε περιπτώσεις που δεν προσέγγισαν αντικειμενικά ένα κοινωνικό ζήτημα. Οι Οργανισμοί οφείλουν να εξελίξουν τον τρόπο που θα αντιδρούν όταν αναγνωρίζουν νέους κινδύνους ή αδυναμίες στις δικλείδες ασφαλείας τους. Σήμερα, οι περισσότερες ιδιωτικές εταιρείες βασίζονται σε μια γραμμική διαδικασία που περιλαμβάνει την Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων και την Επιτροπή του Διοικητικού Συμβουλίου που υπάγεται. Μέσω της διαδικασίας αυτής λαμβάνονται οι αποφάσεις για την ανάληψη και την διαχείριση των κινδύνων, μειώνοντας την ικανότητα της εταιρείας να αντιδρά άμεσα. Στον δε δημόσιο τομέα, είναι επιτακτική η εδραίωση μιας κουλτούρας διαχείρισης κινδύνων στα στελέχη του, η οποία σε συνδυασμό με την δημιουργία και λειτουργία μονάδας εσωτερικού ελέγχου βάσει πρόσφατης νομοθεσίας (π.χ., 4795/2021 περί συστήματος εσωτερικού ελέγχου σε όλο στον Δημόσιο τομέα, Ν. 4957/2022 για τα ΑΕΙ), θα ενισχύσει την διαφάνεια και την δημόσια λογοδοσία και θα συνεπικουρήσει τους λήπτες αποφάσεων (υπουργούς, περιφερειάρχες/δημάρχους και συμβούλια, πρυτάνεις και Συμβούλια Διοίκησης, διοικητές δημοσίων οργανισμών) με τελικό στόχο το βέλτιστο δυνατό κοινωνικό, αναπτυξιακό και οικονομικό αποτύπωμα.
Στην νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται, οι φορείς/οργανισμοί του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα πρέπει να λαμβάνουν αποφάσεις για την διαχείριση των κινδύνων πιο άμεσα και ευέλικτα, καταστρώνοντας και εφαρμόζοντας σχέδια απόκρισης στον εκάστοτε κίνδυνο ζητώντας την συμμετοχή του συνόλου των επικεφαλής των Διευθύνσεων/Τομέων/Μονάδων. Οι οργανισμοί στο σύνολο τους θα πρέπει να είναι έτοιμοι να εισέλθουν σε ένα δυναμικό μοντέλο διαχείρισης κρίσεων όταν αυτό απαιτηθεί, βασιζόμενοι σε ένα ολιστικό πλάνο ενεργειών απόκρισης.
Οι ανθεκτικοί οργανισμοί, έχει αποδειχθεί ότι αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις κρίσεις και συνήθως κεφαλαιοποιούν την εμπειρία τους ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί στο μέλλον. Οι Οργανισμοί, με τα νέα δεδομένα, θα πρέπει να διασφαλίζουν χρηματοοικονομική και λειτουργική ανθεκτικότητα, αποτελεσματική διαχείριση θεμάτων που αφορούν την φήμη τους και ένα επιχειρησιακό/λειτουργικό μοντέλο που εξελίσσεται και ανταπεξέρχεται σε δυσχέρειες. Αυτός ο μετασχηματισμός της διαχείρισης κινδύνων απαιτεί στελέχη με γνώσεις, δεξιότητες και διάθεση για συνεχή ενημέρωση και εξέλιξη.
Τα στελέχη που συνήθως αναλαμβάνουν ρόλους στην διαχείριση κινδύνων μεταφέρουν ένα σύνολο δεξιοτήτων σε συνάρτηση με την προηγούμενη εργασιακή τους εμπειρία. Αυτές οι δεξιότητες περιλαμβάνουν την επεξεργασία πληροφοριών (την ικανότητα συγκέντρωσης, κατηγοριοποίησης, ελέγχου και επαλήθευσης δεδομένων γρήγορα και με ακρίβεια), την επαγωγική συλλογιστική (την ικανότητα συνδυασμού διαφορετικών πληροφοριών και διαμόρφωσης γενικών συμπερασμάτων) και την ικανότητα να διαχειρίζονται πολύπλοκες καταστάσεις και να ασκούν επιρροή. Πέρα όμως από αυτές τις δεξιότητες, η ανάγκη για δια βίου μάθηση και εξέλιξη ενός στελέχους στην διαχείριση κινδύνων είναι επιτακτική. Η εξοικείωση με το πεδίο εφαρμογής, τις αρχές, τους στόχους, τα πρότυπα και το πλαίσιο της διαχείρισης κινδύνων, καθώς και η διαρκής ενημέρωση σχετικά με τις εξελίξεις σε τομείς όπως η κλιματική αλλαγή, η κυβερνοασφάλεια, η τεχνητή νοημοσύνη, είναι όσο ποτέ άλλοτε απαραίτητες.
Προς αυτή την κατεύθυνση, η συνεργασία του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» / «Applied Risk Management» του ΕΚΠΑ και της Grant Thornton στην Ελλάδα, οδήγησε στην δημιουργία του Certificate in Risk Management, το οποίο καλείται να καλύψει το εκπαιδευτικό κενό σχετικά με τη Διαχείριση Κινδύνων.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
