Τα κριτήρια της ψήφου και ο ρόλος τους στη διαμόρφωση της εκλογικής συμπεριφοράς

Αντώνης Παπαργύρης

Διευθυντής ερευνών GPO

Στο σύνολο των πολιτικών δημοσκοπήσεων κεντρικό ρόλο κατέχει η έννοια της εκλογικής συμπεριφοράς. Τρεις είναι οι βασικές θεωρητικές κατευθύνσεις που προσπαθούν να προσδιορίσουν και να αναλύσουν τη συγκεκριμένη έννοια:

1. Το κοινωνιολογικό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο η εκλογική επιλογή δεν συνιστά μια προσωπική απόφαση του εκάστοτε ψηφοφόρου, η οποία διέπεται από ορθολογικότητα, αλλά θεωρεί ότι είναι συνυφασμένη με τα κοινωνιολογικά και δημογραφικά του χαρακτηριστικά.
2. Το ψυχοκοινωνικό μοντέλο, το οποίο αναδεικνύει ως καθοριστικό παράγοντα την κομματική και ιδεολογική τοποθέτηση. Η συγκεκριμένη προσέγγιση δίνει το βάρος περισσότερο στην ατομική ψυχολογία και στη δομή των πολιτικών αντιλήψεων των ατόμων και λιγότερο στην κοινωνική ένταξη και στα κοινωνικά χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων. Ο ψυχολογικός αυτός δεσμός εκφράζεται με πολλαπλούς τρόπους τόσο σε επίπεδο στάσεων όσο και συμπεριφοράς, ένας εκ των οποίων είναι η ψήφος, αν και η παρουσία κομματικής ταύτισης σε ένα άτομο δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε επαναλαμβανόμενη ψήφο για το ίδιο κόμμα. Κομματική ταύτιση και κομματική ψήφος αποτελούν δύο διακριτά φαινόμενα: η υπόθεση είναι ότι η πρώτη είναι σχετικά σταθερή στον κύκλο ζωής των ατόμων και τείνει να καθορίζει τη δεύτερη, η οποία ωστόσο αποτελεί στιγμιαία πράξη κάθε μερικά χρόνια και συχνά επηρεάζεται από δευτερεύοντες παράγοντες. (Τεπέρογλου – Τσατσάνης, 2014).
3. Το μοντέλο της ορθολογικής επιλογής, το οποίο αναγνωρίζει ως βασικές παραμέτρους έννοιες όπως η ορθολογική επιλογή, η αμφισβήτηση και η πληροφόρηση. Απορρίπτει στην ουσία την αντίληψη του παθητικού ψηφοφόρου και αντιπροτείνει τη θεωρία του ενεργού και αυτόνομου εκλογέα, που μέσα από μια σειρά βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων πολιτικών και οικονομικών παραγόντων αποφασίζει με βασικό κριτήριο τα κυρίαρχα προβλήματα που απασχολούν τη χώρα και τον δημόσιο διάλογο κατά τη διάρκεια ενός εκλογικού κύκλου. Η συγκεκριμένη θεώρηση συνιστά τον πυρήνα αυτού που αποκαλούμε στην πολιτική εκλογολογία « θεματική ψήφος», η οποία αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια ως το βασικό ερμηνευτικό εργαλείο της εκλογικής συμπεριφοράς. Η θεματική ψήφος εστιάζει στη σημασία της συγκυρίας και διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας, όπως αυτά συγκροτούνται μέσα από τις θέσεις των κομμάτων, την καθημερινή ειδησεογραφία, το πολιτικό ρεπορτάζ και άλλες σχετικές πηγές.

Στην τελευταία δημοσκόπηση της GPO για το powergame.gr (Δεκέμβριος 2022) στο σχετικό ερώτημα που τέθηκε προς διερεύνηση αναδείχθηκαν ως βασικότερα κριτήρια επιλογής ψήφου τα θέματα της ενεργειακής κρίσης και της ακρίβειας με 29,5% και το συνολικό πλαίσιο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας με 21%, επιβεβαιώνοντας σε μεγάλο βαθμό τον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζει ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία η διαχείριση των οικονομικών μεγεθών στον πολιτικό ανταγωνισμό. Επί της ουσίας, προκρίνεται από την πλειοψηφία η αντίληψη ότι ο ικανότερος οικονομικός διαχειριστής είναι και ο πιο αποτελεσματικός για τη διακυβέρνηση της χώρας συνολικά.

Για έναν στους πέντε πολίτες περίπου (19,8%) η ιδεολογική τοποθέτηση συνεχίζει να αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα διαμόρφωσης της εκλογικής συμπεριφοράς, ενώ τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής συνιστούν καθοριστικό κριτήριο μόλις για το 8% του εκλογικού σώματος, με την πλειοψηφία των πολιτών να θεωρεί τα συγκεκριμένα ζητήματα και την ακολουθούμενη εθνική στρατηγική σε μεγάλο βαθμό ενιαία και περίπου ταυτόσημη για τους βασικούς διεκδικητές της εξουσίας τουλάχιστον.

Αυτό που αναδεικνύεται ως νέο στοιχείο είναι ένα διόλου ευκαταφρόνητο 17,8% που αναφέρει ότι θα προσέλθει στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση έχοντας στο μυαλό του τα ζητήματα της διαφάνειας και της δικαιοσύνης. Η αξιωματική αντιπολίτευση, πέρα από τα θέματα της ακρίβειας, επιχειρεί να τοποθετήσει στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης τα ζητήματα της διαφάνειας και η αλήθεια είναι ότι το κυβερνητικό στρατόπεδο έχει δώσει αφορμές το τελευταίο διάστημα γύρω από αυτά: σκάνδαλο υποκλοπών, υπόθεση Πάτση, υπόθεση Σπυράκη και τελευταία η περίπτωση με τον πρώην πλέον βουλευτή Φθιώτιδας, κ. Χειμάρα. Η κυβέρνηση προσπαθεί να δείξει αντανακλαστικά και αντιμετωπίζει τα παραπάνω περιστατικά ως μεμονωμένες περιπτώσεις, που δεν αντανακλούν στο σύνολο του κόμματος. Ωστόσο, όλες αυτές οι υποθέσεις λειτουργούν σωρευτικά, τραυματίζουν το κυβερνητικό προφίλ και προβληματίζουν τους πολίτες.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλα τα κόμματα πλέον εν όψει των εκλογών θα είναι πολύ πιο προσεκτικά στην επιλογή των προσώπων που θα συμπεριληφθούν στα ψηφοδέλτιά τους, καθώς οι πολίτες μπορούν να συγχωρήσουν αρκετά πράγματα στους πολιτικούς, αυτό ωστόσο που δεν μπορεί να είναι ανεκτό είναι οι περιπτώσεις πλουτισμού, σε καιρό μάλιστα βαθιάς οικονομικής κρίσης.

Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!