THEPOWERGAME
Δημήτρης Μαντής
Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Παραγωγής Υλικών & Συσκευασίας (ΣΥ.ΒΙ.Π.Υ.Σ)
Στις 30 Νοεμβρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το δεύτερο μέρος της δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία, παρουσιάζοντας, μεταξύ άλλων, την πρότασή της για την αναθεώρηση της οδηγίας για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας PPWD. Ένα από τα βασικά στοιχεία που εισάγει η πρόταση της Επιτροπής είναι η αλλαγή του νομικού μέσου, η οποία θα μετατρέψει την ισχύουσα οδηγία σε κανονισμό, καθιστώντας το PPWR το νέο ακρωνύμιο που πρέπει να γνωρίζουν όσοι συναντώνται στους διαδρόμους των Βρυξελλών και του Στρασβούργου.
Ενώ η μετάβαση από μια οδηγία σε έναν κανονισμό θα άφηνε ανέγγιχτη την τρέχουσα νομική βάση της εσωτερικής αγοράς, αυξάνοντας έτσι τις δυνατότητες εναρμόνισης μεταξύ των κρατών-μελών, αυτό σημαίνει επίσης ότι οι περισσότερες απαιτήσεις θα εφαρμόζονται άμεσα στους οικονομικούς φορείς.
Τα 12 κεφάλαια και τα 65 άρθρα που συνθέτουν την πρόταση περιλαμβάνουν νέες βασικές απαιτήσεις -τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι συσκευασίες για να επιτραπεί η κυκλοφορία τους στην αγορά της Ένωσης- και άλλες διατάξεις, που αποσκοπούν στην αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς συσκευασμένων προϊόντων, με παράλληλη πρόληψη ή μείωση των δυσμενών επιπτώσεων των συσκευασιών και των αποβλήτων συσκευασίας στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία. Περισσότερα από 10 παραρτήματα συμπληρώνουν το βασικό νομικό κείμενο και παρέχουν πρόσθετες λεπτομέρειες σχετικά με τη συγκεκριμένη εφαρμογή του.
Στο πλαίσιο των απαιτήσεων βιωσιμότητας, η πρόταση ορίζει ότι όλες οι συσκευασίες πρέπει να είναι ανακυκλώσιμες. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό στην πράξη; Όλες οι συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά της Ένωσης θα πρέπει να συλλέγονται και να ταξινομούνται αποτελεσματικά και αποδοτικά χωριστά -να ανακυκλώνονται σε δευτερογενείς πρώτες ύλες επαρκούς ποιότητας για να υποκαταστήσουν τις πρωτογενείς πηγές υλικών-, να σχεδιάζονται για ανακύκλωση από την 1η Ιανουαρίου 2030 και να ανακυκλώνονται σε κλίμακα από την 1η Ιανουαρίου 2035.
Η αξιολόγηση της ανακυκλωσιμότητας θα γίνεται με βάση τα κριτήρια σχεδιασμού για ανακύκλωση (DfR, design for recycling) που θα καθοριστούν από την Επιτροπή με δευτερογενή νομοθεσία και τα τέλη διευρυμένης ευθύνης των παραγωγών (EPR, extended producer responsibility) που καλούνται να καταβάλλουν οι παραγωγοί συσκευασιών θα διαμορφώνονται με βάση τον βαθμό απόδοσης ανακύκλωσης που επιτυγχάνεται (βαθμονόμηση από Α έως Ε). Τέλος, οι μορφές συσκευασίας που θα κατατάσσονται στη χαμηλότερη βαθμίδα απόδοσης (Ε) θα θεωρούνται μη ανακυκλώσιμες από την 1η Ιανουαρίου 2030 και, ως εκ τούτου, δεν θα επιτρέπεται πλέον να διακινούνται στην αγορά της ΕΕ. Οι παρεκκλίσεις για την άμεση συσκευασία φαρμάκων, τις ευαίσθητες στην επαφή πλαστικές συσκευασίες ιατροτεχνολογικών προϊόντων και τα in vitro διαγνωστικά ιατροτεχνολογικά προϊόντα προβλέπονται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2034.
Καθώς η πρόταση της Επιτροπής εισέρχεται στη διαδικασία συναπόφασης, ο ΣΥΒΙΠΥΣ συνεχίζει να τονίζει τη σημασία της δημιουργίας κατάλληλων υποδομών διαλογής, συλλογής και ανακύκλωσης σε ολόκληρη την Ευρώπη, ώστε να καταστεί δυνατή η ανακύκλωση των συσκευασιών που έχουν ήδη σχεδιαστεί για ανακύκλωση. Πιστεύουμε επίσης ότι η στροφή της Επιτροπής στη δημιουργία ενός φόρουμ συσκευασίας είναι μια χαμένη ευκαιρία για τη συμμετοχή των εμπειρογνωμόνων της συσκευασίας στην ανάπτυξη όλων των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων που θα υποστηρίξουν την αξιολόγηση της ανακυκλωσιμότητας.
Από τους στόχους πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων έως τα μέτρα ελαχιστοποίησης της συσκευασίας και την απαγόρευση της χρήσης ορισμένων μορφών συσκευασίας, πολλές απαιτήσεις του κειμένου αποσκοπούν στη μείωση της χρήσης της συσκευασίας στο αναγκαίο ελάχιστο.
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν μέτρα για τη μείωση της παραγωγής αποβλήτων συσκευασίας κατά 5%, 10% και 15% έως το 2030, 2035 και 2040 αντίστοιχα και οι οικονομικοί φορείς θα πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων αυτών με τη μείωση των ποσοστών κενών χώρων συσκευασίας και με την εξάλειψη των συσκευασιών με διπλά τοιχώματα, ψεύτικο πάτο και περιττές στρώσεις. Εξαιρέσεις θα ισχύουν όταν ο σχεδιασμός της συσκευασίας υπόκειται σε γεωγραφικές ενδείξεις προέλευσης που προστατεύονται.
Από την έναρξη ισχύος του κανονισμού, όπως προτείνεται επί του παρόντος, θα απαγορευτούν επίσης αμέσως διάφορες μορφές συσκευασίας μιας χρήσης που χρησιμοποιούνται στο λιανικό εμπόριο και στον τομέα HORECA. Για παράδειγμα, αυτό θα ίσχυει για τις συσκευασίες μιας χρήσης για τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Σε άλλες περιπτώσεις, οι συσκευασίες μιας χρήσης για τρόφιμα και ποτά που γεμίζονται και καταναλώνονται στον τομέα HORECA θα απαγορευτούν από την 1η Ιανουαρίου 2030.
Κατά την άποψη του ΣΥΒΙΠΥΣ, τα μέτρα αυτά παραβλέπουν τον σημαντικό ρόλο της συσκευασίας στην πρόληψη της σπατάλης τροφίμων και πρέπει να αξιολογηθούν προσεκτικά, για να αποφευχθούν ανεπιθύμητες συνέπειες για την υγεία των καταναλωτών και την ασφάλεια των τροφίμων.
Από το 2030, οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης θα ισχύουν για μια μεγάλη ποικιλία συσκευασιών τροφίμων και ποτών, όπως τα κρύα και ζεστά ποτά που γεμίζονται στο σημείο πώλησης (20%), τα έτοιμα φαγητά που προορίζονται για άμεση κατανάλωση (10%), τα αλκοολούχα ποτά (10% και 5% για το κρασί) και τα μη αλκοολούχα ποτά (10%). Ομοίως, η χρήση επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών μεταφοράς θα γίνει κανόνας στο ηλεκτρονικό εμπόριο, στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις και για την παράδοση προϊόντων μεταξύ των εγκαταστάσεων των οικονομικών φορέων.
Παρά τις προκλήσεις που πιθανότατα θα αντιμετωπίσουν οι οικονομικοί φορείς όσον αφορά τις επενδύσεις σε υποδομές που απαιτούνται για την ανάπτυξη συστημάτων επαναχρησιμοποίησης, ο προτεινόμενος κανονισμός αυξάνει ήδη τη φιλοδοξία όλων των αναφερόμενων στόχων επαναχρησιμοποίησης, σε ορισμένες περιπτώσεις τριπλασιάζοντάς τους, από το 2040.
Στον ΣΥΒΙΠΥΣ υποστηρίζουμε τη θέσπιση στόχων επαναχρησιμοποίησης και επαναπλήρωσης, όπου αυτό έχει περιβαλλοντικό και οικολογικό νόημα, και καλούμε τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αξιολογήσουν προσεκτικά τους προτεινόμενους στόχους, ιδίως για το 2040, σε σχέση με τις απαιτήσεις υγιεινής, υγείας και ασφάλειας των τροφίμων, καθώς και τις επενδύσεις σε υποδομές πωλήσεων και διανομής, ανάκτησης και απολύμανσης.
Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, από την 1η Ιανουαρίου 2030 κάθε μονάδα συσκευασίας που περιέχει πλαστικό μέρος θα πρέπει να περιλαμβάνει ένα ορισμένο ποσοστό ανακυκλωμένων υλικών μετά την κατανάλωση (PCR, post consumer recycling) για να επιτρέπεται η κυκλοφορία τους στην αγορά της Ένωσης. Από τις ευαίσθητες συσκευασίες επαφής που κατασκευάζονται από PET ή άλλα πολυμερή έως τις φιάλες ποτών μιας χρήσης και άλλες συσκευασίες που περιέχουν πλαστικό, οι στόχοι ανέρχονται σε 30%, 10%, 30% και 35% αντίστοιχα. Ακόμη υψηλότερα ποσοστά (50%, 65% και 65%) προβλέπονται για τις ευαίσθητες στην επαφή πλαστικές συσκευασίες, τις πλαστικές φιάλες ποτών μιας χρήσης και άλλες πλαστικές συσκευασίες από το 2040. Η Επιτροπή σκοπεύει επίσης να δώσει κίνητρα για την υιοθέτηση ανακυκλωμένου περιεχομένου, διαμορφώνοντας τα τέλη EPR με βάση το ποσοστό PCR που χρησιμοποιείται στις πλαστικές συσκευασίες.
Οι στόχοι για το ανακυκλωμένο περιεχόμενο στα πλαστικά μπουκάλια ποτών μιας χρήσης φαίνονται γνωστοί; Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Επιτροπή τούς είχε ήδη εισαγάγει με την έκδοση της οδηγίας για τα πλαστικά μιας χρήσης (sing use plastic directive) που δημοσιεύτηκε το 2019. Η SUPD θα τροποποιηθεί πιθανότατα με την έκδοση της PPWR για να εξασφαλιστεί η πλήρης ευθυγράμμιση των στόχων. Η μεταφορά της οδηγίας SUPD στο εθνικό δίκαιο τα επόμενα χρόνια, ιδίως η έκδοση εκτελεστικών πράξεων που θα καθορίζουν κανόνες για τον υπολογισμό και την επαλήθευση των στόχων της οδηγίας SUPD για το ανακυκλωμένο περιεχόμενο, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην αποσαφήνιση του κατά πόσον θα εξεταστεί η προσέγγιση του ισοζυγίου μάζας για τον υπολογισμό του περιεχομένου του ανακυκλωμένου πλαστικού που χρησιμοποιείται στις πλαστικές συσκευασίες. Αυτό αναμένει η βιομηχανία ώστε να ξεκλειδώσουν οι επενδύσεις σε διάφορες τεχνολογίες ανακύκλωσης, που θα χρειαστούν για την απορρόφηση του ανακυκλωμένου περιεχομένου σε ευαίσθητες εφαρμογές πλαστικής συσκευασίας που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα και ποτά, τηρώντας παράλληλα τις αυστηρές απαιτήσεις υγείας και ασφάλειας.
Το κείμενο-πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει ορισμένες προτεινόμενες εξαιρέσεις, οι οποίες θα εφαρμόζονται στην άμεση συσκευασία φαρμάκων, στην ευαίσθητη στην επαφή πλαστική συσκευασία ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ιατροτεχνολογικών προϊόντων in vitro διάγνωσης, καθώς και στην εξωτερική συσκευασία ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Κάθε άλλη πιθανή εξαίρεση θα αξιολογηθεί από την Επιτροπή έως την 1η Ιανουαρίου 2028. Η έλλειψη διαθεσιμότητας ανακυκλωμένων πλαστικών ή οι υπερβολικές τιμές τους θα μπορούσαν επίσης να απαιτήσουν προσαρμογή των στόχων από την Επιτροπή.
Τέλος, έως 8 έτη μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού, η Επιτροπή θα εξετάσει τη χρήση ανακυκλωμένων υλικών σε συσκευασίες εκτός των πλαστικών και, σε αυτή τη βάση, θα αξιολογήσει τη δυνατότητα θέσπισης μέτρων ή στόχων για την αύξηση της χρήσης ανακυκλωμένου περιεχομένου σε αυτούς τους άλλους τύπους συσκευασίας.
Ευελπιστώντας ότι θα θέσει τέρμα στον πολλαπλασιασμό των εθνικών απαιτήσεων επισήμανσης που έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση την ελεύθερη κυκλοφορία των συσκευασμένων προϊόντων σε ολόκληρη την αγορά της Ένωσης, η πρόταση της Επιτροπής θέτει την απαίτηση να θεσπιστούν σε επίπεδο ΕΕ υποχρεωτικές οδηγίες διαλογής για τους καταναλωτές, οι οποίες θα πρέπει να τοποθετούνται τόσο στη συσκευασία όσο και στους κάδους απορριμμάτων.
Προτείνονται πρόσθετα μέτρα: προδιαγραφές για την επισήμανση του ανακυκλωμένου περιεχομένου στις πλαστικές συσκευασίες και υποχρεωτική επισήμανση για όλες τις επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες, ώστε οι καταναλωτές να μπορούν να τις διακρίνουν σαφώς από τις συσκευασίες μιας χρήσης. Για την τελευταία, το κείμενο προτείνει τη χρήση ενός κώδικα QR ή άλλου τύπου ψηφιακού φορέα δεδομένων για την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές σχετικά με τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης της συσκευασίας, όπως η διαθεσιμότητα ενός συστήματος επαναχρησιμοποίησης και των σημείων συλλογής.
Η πρόταση της Επιτροπής διαβιβάζεται τώρα στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ, όπου το κείμενο θα συζητηθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας συναπόφασης. Ο ΣΥΒΙΠΥΣ υπό τη Europen συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή διαβούλευση για τη διόρθωση της πρότασης της επιτροπής.
Η επαναπλήρωση και η επαναχρησιμοποίηση θα πρέπει να απαιτούνται για την επίτευξη καλύτερου περιβαλλοντικού αποτελέσματος σε πραγματικές συνθήκες ζωής σε σύγκριση με τις εναλλακτικές λύσεις μιας χρήσης και να αξιολογούνται σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια, που σχετίζονται με τις απαιτήσεις υγιεινής, υγείας και ασφάλειας των τροφίμων. Αντί της μονόπλευρης εστίασης στους στόχους επαναχρησιμοποίησης, η πρόταση θα έπρεπε να προβλέπει ένα σαφές πλαίσιο, που θα επιτρέπει την υποχρεωτική συλλογή και ανακύκλωση, με κλιμάκωση της επαναπλήρωσης και της επαναχρησιμοποίησης όπου είναι τεχνικά εφικτό και λογικό για το περιβάλλον.
Η κυκλική οικονομία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ένα εργαλείο για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και μηδενικής ρύπανσης. Η αγνόηση των λειτουργιών συσκευασίας για την προστασία των τροφίμων και των προϊόντων και την πρόληψη της σπατάλης ή η επιβολή αυθαίρετων περιορισμών και απαγορεύσεων δεν μπορεί να είναι μια βιώσιμη επιλογή.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
