THEPOWERGAME
Ευαγγελία Λουροπούλου
Διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών (Biogeochemistry), Christian-Albrechts University of Kiel (Γερμανία), Επικεφαλής Υπηρεσιών Βιωσιμότητας E - ON INTEGRATION A.E
Στα θέματα βιωσιμότητας, επί του παρόντος, αν μπορεί κάποιος να κάνει ένα παραλληλισμό, αρκούμαστε στο να παίρνουμε τη θερμοκρασία του «ασθενούς». Η φράση αυτή αναφέρεται στις διαδικασίες που έχουν οι – μεγάλες κυρίως – επιχειρήσεις, για τη διαπίστωση της κατάστασης που ευρίσκονται όσον αφορά το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, κατ’ επέκταση την κοινωνική και εταιρική διακυβέρνηση και εν τέλει, τη βιωσιμότητα.
Ας γίνουμε σαφέστεροι. Υπάρχει πληθώρα από διαδικασίες που εκπορεύονται από κατευθυντήριες οδηγίες πάσης φύσεως (ρυθμιστικές, κλαδικές, εθνικές, κ.ο.κ.), συνήθως αποτυπωμένες σε υπολογιστικά φύλλα excel εντός των επιχειρήσεων, στα οποία συλλέγονται στοιχεία για εκατοντάδες ζητήματα όπως π.χ. τις εκπομπές αερίων ρύπων, την κατανάλωση ενέργειας, την αναλογία ανδρών και γυναικών στην επιχείρηση ή και στη διοίκηση, την συζήτηση θεμάτων περιβάλλοντος στο διοικητικό συμβούλιο, τη χρήση υδρογονανθράκων στην παραγωγική διαδικασία και τα μεταφορικά μέσα, και άλλους δείκτες που συλλέγονται μία φορά το χρόνο για να αποτυπωθούν σε περιοδικές εκθέσεις. Πρακτικά παρατηρούμε ότι οι ίδιες οι εκθέσεις συνήθως καταλήγουν σε θετικά συμπεράσματα, ότι δηλαδή «πάμε καλά» διότι πέρσι είχαμε περισσότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με φέτος. Και ότι αυξήθηκαν οι γυναίκες ως ποσοστό στην διοικητική ομάδα. Αυτή είναι λίγο ως πολύ η περίληψη του γίνεται στις επιχειρήσεις στα θέματα βιωσιμότητας και στην προβολή των αποτελεσμάτων προς τα “έξω”.
Τι λείπει; Λείπουν τρία πολύ βασικά στοιχεία για να κρίνουμε αν μία επιχείρηση είναι βιώσιμη, ιδίως αν σκεπτόμαστε την αντιμετώπιση των ζητημάτων περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής: Λείπουν λοιπόν (1) ποιο είναι το “σωστό”, (2) πού θα βρίσκονται οι δείκτες αυτοί σε έναν ορίζοντα στο μέλλον και (3) τι πρέπει να γίνει για να φτάσουμε στο “σωστό”.
Ας τα δούμε αναλυτικότερα.
Ποιο είναι το «σωστό»;
Ας δούμε τον παραλληλισμό της «θερμομέτρησης». Ξέρουμε από την ιατρική ότι η θερμοκρασία του ανθρώπου, για να είναι «βιώσιμος» πρέπει να είναι 36,5 βαθμούς Κελσίου συν-πλην κάποιες διακυμάνσεις. Πάνω ή κάτω από αυτό το όριο, η θερμοκρασία του ανθρώπου δεν είναι φυσιολογική και πρέπει να ψάξουμε τι συμβαίνει. Το ίδιο συμβαίνει με εκατοντάδες άλλους δείκτες “υγείας” που φαίνονται στις διάφορες εξετάσεις που κάνουμε κάθε τόσο για να μετρήσουμε το ζάχαρο, την πίεση, τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα τριγλυκερίδια κλπ. Όταν βγαίνουν τα αποτελέσματα, ξέρουμε πλέον από τη δοκιμασμένη ιατρική επακριβώς πόσο πρέπει να είναι οι αποδεκτές τιμές ανά άτομο, ανά ηλικία. Και αφού εξετάσουμε τα παραπάνω, αφού δηλαδή “μετρηθεί” και συγκριθεί το άτομο προς τις νόρμες και τους φυσιολογικούς δείκτες, να εντοπίσει ο γιατρός τις απαραίτητες παρεμβάσεις και να πάρει το άτομο τα μέτρα βελτίωσης της υγείας του. Να πάρει φάρμακα, να χάσει βάρος, να κάνει γυμναστική, να κοιμάται περισσότερο, κλπ. Κάτι παρόμοιο δεν θα έπρεπε να συμβαίνει και με την “υγεία” των επιχειρήσεων;
Δυστυχώς στις επιχειρήσεις οι μετρήσεις, οι δείκτες και οι αναφορές απέχουν από μία τέτοια σαφήνεια και συνέπεια όπως οι ιατρικοί δείκτες υγείας. Στις επιχειρήσεις, είμαστε δηλαδή ακόμη σε πολύ θολά νερά. Δεν θα ασχοληθούμε στο παρόν με το “γιατί” συμβαίνει αυτό. Μας αρκεί το ότι στην επιχείρηση συγκεντρώνουμε στοιχεία, μετράμε και αποθηκεύουμε δείκτες αλλά τελικά δεν ξέρουμε τι να τους κάνουμε και πώς να τους μελετήσουμε. Με ποιες τιμές αναφοράς να τους συγκρίνουμε;
Ας υποθέσουμε ότι μία επιχείρηση αναφέρει στις εκθέσεις της ότι φέτος δημιούργησε 1000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ενώ πέρσι είχε 1500 τόνους. Άρα συμπεραίνει κανείς ότι «πάμε καλά»; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε! Διότι φαίνεται μεν κάποια πρόοδος αλλά δεν αναφέρεται πόσο θα έπρεπε να είναι ο δείκτης αυτός για τη συγκεκριμένη επιχείρηση ή το συγκεκριμένο κλάδο. Αντίστοιχα με τα περιβαλλοντικά και τα κλιματικά ζητήματα, ασάφεια υπάρχει και στα θέματα Κοινωνίας και Εταιρικής Διακυβέρνησης στο κάδρο του ESG. Για παράδειγμα, σε θέματα Εταιρικής Διακυβέρνησης, αναφέρονται στοιχεία όπως το ποσοστό γυναικών στη Διοίκηση είναι «Χ%» χωρίς όμως να έχει επί του παρόντος συζητηθεί (ή και ξεκαθαρισθεί από τα πρότυπα) ποιο είναι ένα κάποιο “σωστό” ή αναμενόμενο ποσοστό. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο σκοτεινά, πάντα σε σχέση με το τι μετράμε και τι κρίνουμε, διότι πολλά στοιχεία – δείκτες είναι μη ποσοτικά, όπως π.χ. το ερώτημα τύπου ESG «Συνέρχεται το Διοικητικό Συμβούλιο της επιχείρησης για να συζητήσει θέματα περιβάλλοντος;» Εδώ μία απάντηση – δείκτης μπορεί να είναι μονολεκτικά «ΝΑΙ» ή περιφραστικά ό,τι μπορεί να φανταστεί ο καθένας.
Προφανώς τα παραπάνω, δηλαδή ποιο θα μπορούσε να είναι το “σωστό” μετρικό ή ποιοτικό στοιχείο, έχουν να κάνουν με το είδος της επιχείρησης, τον κλάδο δραστηριότητας που ανήκει, και άλλους παράγοντες, αλλά εδώ σημειώνουμε ότι οι σημερινές αναφορές είναι σχεδόν ξεκάρφωτες και δεν βοηθούν κανέναν να βγάλει συμπέρασμα περί βιωσιμότητας, είτε από ένα δείκτη είτε από ένα συνολικό σκορ της επιχείρησης. Τα δε ζητήματα αντί να απλουστεύονται και να διευθετούνται, γίνονται πιο περίπλοκα με τις αναθεωρήσεις, επαυξήσεις και διευρύνσεις των προτύπων και των μοντέλων που βγαίνουν από κάθε κατεύθυνση. Επίσης, ακόμη και αν καταφύγουμε σε μεθόδους benchmarking, δύσκολα μπορούμε να κρίνουμε που βρίσκεται η δική μας επιχείρηση σε σχέση με άλλες στην Ελλάδα, στον κλάδο κ.λ.π.
Πού θα βρίσκονται οι δείκτες αυτοί σε έναν ορίζοντα στο μέλλον;
Η απαρίθμηση δεικτών για 1-2 χρόνια (φέτος και πέρσι) είναι πέρα για πέρα ελλιπής, και πάλι με κριτήριο την εξέταση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της επιχείρησης. Γίνεται προσπάθεια από τις επιχειρήσεις να μπει στη σκέψη, στις διαδικασίες και στη μέτρηση η έννοια του “στόχου”, δηλαδή σήμερα είμαστε «100» αλλά στοχεύουμε σε «150» ή «50» (βάλτε μετρικά στοιχεία της αρεσκείας σας). Αυτό κατ’ αρχάς δεν είναι κακό! Μία επιχείρηση χρειάζεται στόχους για να μετράει τις δράσεις της, να έχει λογοδοσία σε μετόχους, να παρακολουθεί τις επιδόσεις των στελεχών κ.λ.π. Αλλά γενικώς φαίνεται ότι στις εξωτερικές (κυρίως) εκθέσεις να τείνουμε τα “κακά” να στοχεύουμε να τα μειώσουμε, και τα “καλά” να τα αυξήσουμε. Και μάλιστα στα επόμενα 1-2 χρόνια. Όμως, αυτό δεν είναι στοχοθεσία, είναι ευχολόγιο. Διότι μπορεί ένας αριθμός να είναι εν τέλει “σωστός” και καλός (δηλαδή να έχουμε πετύχει το στόχο) και να μην το γνωρίζουμε διότι δεν το έχουμε μελετήσει όπως πρέπει. Παρά ταύτα γράφουμε στις εκθέσεις ότι θα τον μειώσουμε ή θα τον αυξήσουμε! Για παράδειγμα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ενδέχεται να μην μπορούν να μειωθούν για διάφορους λόγους (η φύση της παραγωγικής διαδικασίας, ή επίτευξη του κατώτατου ορίου κ.α.). Άρα τι αξία έχει να βάζουμε στόχους που δεν χρειάζονται, δεν έχουν νόημα, ή έχουν μόνο σκοπό την διαφήμιση, αλλά και δεν απαιτούν να γίνει απολύτως τίποτα;
Είναι ακόμη πιο τρανταχτή η διαπίστωση ότι λείπει σχεδόν παντελώς η μακροχρόνια εξέλιξη του ή των στόχων, σε έναν ορίζοντα που πλέον επιβάλλεται από τις δράσεις αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Το νέο στοιχείο που εισάγει η κλιματική κρίση στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι, είναι η εξέταση των ζητημάτων μακροπρόθεσμα, με ορίζοντα το 2050 και τους ενδιάμεσους σταθμούς (2030, 2040), στους οποίους καθορίζεται αν και πόσο επιτυγχάνεται ο στόχος μείωσης των αερίων θερμοκηπίου ώστε να αναστραφεί η καταστροφική πορεία της ανθρωπότητας. Σε αυτό, δεν αρκεί σήμερα να αναφέρουμε ότι έχουμε την τάδε ή την δείνα απόδοση. Πρέπει να αναφέρουμε ποσοτικά και ποιοτικά που θα βρισκόμαστε στο 2030, το 2040 και το 2050, έστω και με προβλέψεις. Αλλά για τις μακροχρόνιες αυτές στρατηγικές προβλέψεις ελάχιστα βλέπουμε επί του παρόντος στα συστήματα δεικτών και βιωσιμότητας.
Τι πρέπει να γίνει για να φτάσουμε στο «σωστό»;
Αφού λοιπόν μετρηθήκαμε και βρεθήκαμε κοντά ή μακριά από τους στόχους, το επόμενο κρίσιμο ερώτημα είναι το ΠΩΣ φτάνουμε εκεί που πρέπει. Εκεί που θα αποδεικνύεται ότι έχουμε κάνει το καθήκον μας για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Προηγουμένως, πρέπει να δεχθούμε ότι οι σημερινές μας αποκλίσεις από τους επιθυμητούς ή ζητούμενους ή επιβαλλόμενους στόχους, σημαίνουν κίνδυνο για την ύπαρξη αυτής της ίδιας της επιχείρησής μας, ή αλλιώς κίνδυνο να μην είναι βιώσιμη στο διάστημα αναφοράς, δηλαδή το 2030, 2040 και 2050. Αυτοί οι κίνδυνοι είναι υποχρεωτικό να καταγραφούν σε ειδικό μητρώο – σύστημα και να συσχετισθούν με τις αιτίες και τις μετρήσεις της επιχειρηματικής απόδοσης, δηλαδή τους δείκτες. Υποθέτουμε δε, ότι οι κίνδυνοι είναι ποσοτικοποιημένοι και μετρημένοι, ως επίσης και κατάλληλα κατηγοριοποιημένοι για να γνωρίζουμε τι και που ακριβώς είναι εκτεθειμένο στην επιχείρηση.
Τότε μπαίνει το συνδεόμενο θέμα των ενεργειών μετριασμού των κινδύνων και των σχεδίων δράσης, που είναι ένα ειδικό – νέο – σύνολο στόχων. Ότι δηλαδή προκειμένου να πετύχουμε την βελτίωση των δεικτών που έχουμε προσδιορίσει, πρέπει να κάνουμε δουλειά, να αναπτύξουμε δράσεις και προγράμματα, (και προφανώς να ξοδέψουμε κονδύλια, δικά μας ή επιδοτούμενα) έτσι ώστε να βρεθούμε στο νέο επιθυμητό σημείο μετά από ορισμένα χρόνια, πάντως όχι τον επόμενο χρόνο ή την επόμενη πενταετία. Και πάλι εδώ είναι σαφές ότι η υλοποίηση προγραμμάτων μετριασμού κινδύνων και προσαρμογής στην κλιματική κρίση, ως χρονοδιάγραμμα, ξεπερνάει την συνηθισμένη επιχειρηματική πρακτική των πενταετών business plans, καθόσον πολλές από τις δράσεις απαιτούν ευρύτερο χρονικό ορίζοντα. Για παράδειγμα, δεν αλλάζει εύκολα και από τη μία μέρα στην άλλη μία παραγωγική διαδικασία που βασίζεται στον άνθρακα, ούτε ένας στόλος εταιρικών αυτοκινήτων που καίει βενζίνη και πετρέλαιο να γίνει ηλεκτρικός ή υβριδικός.
Συμπέρασμα: Με την επιτάχυνση και ένταση των φαινομένων κλιματικής κρίσης και με την έμφαση των κυβερνήσεων σε νέες δράσεις για το περιβάλλον και το κλίμα σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, και με την σαφή πλέον χρονική προσδοκία ότι πρέπει να επιτυγχάνονται στόχοι σε συγκεκριμένα Milestones 10ετίας, η βιωσιμότητα δεν είναι απλά ένα ετήσιο report που αναφέρει στόχους από πέρσι έως “του χρόνου”. Τα πράγματα απαιτούν προβλέψεις σε μάκρο- επίπεδο και με επιστημονική βάση πάνω σε μοντέλα εφαρμοσμένα σε κάθε ενδιαφερόμενη – αλλά και θιγόμενη – επιχείρηση.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
