THEPOWERGAME
O φαρμακευτικός κολοσσός Novo Nordisk, η πολυτιμότερη εταιρεία της Ευρώπης, έχει μεταμορφώσει τη Δανία, καθώς είναι η κινητήρια δύναμη της οικονομίας της. Η εταιρεία, με έδρα το Κάλουντμποργκ, φέρνει έσοδα δισεκατομμυρίων στη χώρα, δημιουργεί χιλιάδες θέσεις εργασίας και χρηματοδοτεί την έρευνα και την ανάπτυξη, ωστόσο εγείρονται φόβοι ότι μια πιθανή σοβαρή κρίση στη φαρμακευτική θα μπορούσε να πλήξει δραστικά τη Δανία, όπως συνέβη με τη Nokia στη Φινλανδία.
Η κεφαλαιοποίηση της Novo με περισσότερα από 570 δισ. δολάρια είναι μεγαλύτερη από την οικονομία της Δανίας. Το φιλανθρωπικό της ίδρυμα είναι πλέον το μεγαλύτερο στον κόσμο, με περιουσιακά στοιχεία διπλάσια από εκείνα του Ιδρύματος Gates. Μόνο ο φόρος εισοδήματος της φαρμακοβιομηχανίας στη Δανία πέρυσι έφτασε τα 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια και οι τεράστιες επενδύσεις και η αυξημένη παραγωγή της βοήθησαν την εγχώρια οικονομία να αναπτυχθεί σχεδόν κατά 2% -περισσότερο από τέσσερις φορές τον μέσο όρο της ΕΕ. Αυτό οδήγησε σε κυβερνητικές δαπάνες ρεκόρ για την άμυνα, την πράσινη μετάβαση και τη στήριξη της Ουκρανίας.
Προ ημερών ο δανέζικος φαρμακευτικός κολοσσός ανακοίνωσε ότι τα καθαρά κέρδη του αυξήθηκαν κατά 28% σε ετήσια βάση στα 25,4 δισ. δανέζικες κορώνες (3,65 δισ. δολάρια), πάνω από την πρόβλεψη σε δημοσκόπηση της LSEG για 23,7 δισ. κορώνες. Οι πωλήσεις του δημοφιλούς φαρμάκου για την απώλεια βάρους Wegovy υπερδιπλασιάστηκαν σε 9,38 δισ. κορώνες.
Όπως σημειώνει το δημοσίευμα, δεν υπάρχει διαφυγή από το Ozempic και το Wegovy. Τα φάρμακα για τον διαβήτη και την παχυσαρκία είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Έχουν κερδίσει τους πλούσιους και τους διάσημους, έχουν δημιουργήσει πωλήσεις δισεκατομμυρίων και έχουν ανοίξει μια νέα αγορά για τα φάρμακα απώλειας βάρους, η οποία σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Goldman Sachs θα φτάσει τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2030.
Η ανάπτυξη της σεμαγλουτίδης, του βασικού συστατικού των φαρμάκων, έχει επίσης μετατρέψει την κατασκευάστρια εταιρεία τους, τη Novo Nordisk, στην πιο πολύτιμη εταιρεία της Ευρώπης, με βαθιές επιπτώσεις για την πατρίδα της, τη Δανία. Χωρίς τη συμβολή της Novo, η δανέζικη οικονομία θα είχε μείνει στάσιμη.
Λίγα πράγματα στη Δανία μπορούν να ξεφύγουν από τη βαρυτική έλξη της Novo. Η ατζέντα της επηρεάζει τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές προτεραιότητες, και οι πολιτικοί λαμβάνουν υπόψη την προοπτική της εταιρείας πριν λάβουν αποφάσεις για τη μεταναστευτική πολιτική ή την ανάπτυξη νέων υποδομών. Η φαρμακοβιομηχανία έχει δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας στη χώρα των έξι εκατομμυρίων κατοίκων -και θα υπάρξουν και άλλες καθώς η Novo επεκτείνεται σε πολλές τοποθεσίες- αλλά ακόμη και πολίτες που δεν έχουν δεσμούς με την εταιρεία επωφελούνται από τα κέρδη της. Τα δανέζικα συνταξιοδοτικά ταμεία είναι γεμάτα από τις αποδόσεις ρεκόρ των μετοχών της Novo και τα στεγαστικά δάνεια είναι φθηνότερα, καθώς η άνθιση των εξαγωγών φαρμάκων για τον διαβήτη ανάγκασε την κεντρική τράπεζα της Δανίας να διατηρήσει τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα.
Οι κίνδυνοι για την εταιρεία και τη Δανία
Η τεράστια κλίμακα της Novo στη Δανία ενέχει επίσης κινδύνους τόσο για την εταιρεία όσο και για την εγχώρια αγορά της. Κάθε κίνησή της ελέγχεται από τα Μέσα Ενημέρωσης, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη σε δημόσιες αντιδράσεις και ρυθμιστικές αλλαγές. Και ένα στρατηγικό σφάλμα της εταιρείας θα είχε αντίκτυπο στα δημόσια ταμεία, στην επιστημονική έρευνα και ακόμη και στις θέσεις εργασίας για την επόμενη γενιά αποφοίτων δανέζικων πανεπιστημίων.
Ενώ η Novo δεν μπορεί να προβλέψει πώς οι αποφάσεις της θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη Δανία, ο διευθύνων σύμβουλος Lars Fruergaard Jorgensen δήλωσε σε συνέντευξή του, ότι είναι ρεαλιστής σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο της φαρμακοβιομηχανίας στη χώρα και αλλού. «Όταν έχεις υπερδυνάμεις» είπε, επικαλούμενος το σουηδικό παιδικό παραμύθι της Πίπι Λόνγκστοκινγκ, «έχεις και υπερυπευθυνότητα».
Το ιδιωτικό πάρτι στο διάσημο πάρκο ψυχαγωγίας Tivoli Garden
Μια τέτοια υπερμεγέθης επιρροή μπορεί να αποτελέσει ευθύνη σε μια κουλτούρα όπου η ταπεινότητα είναι τόσο βαθιά ριζωμένη που υπάρχει ένας ανεπίσημος κοινωνικός κώδικας που αποθαρρύνει τις φανταχτερές επιδείξεις επιτυχίας. Και η Novo έχει λάβει μέτρα για να υποβαθμίσει το κύρος της: Όταν η εταιρεία νοίκιασε το διάσημο πάρκο ψυχαγωγίας Tivoli Gardens της Κοπεγχάγης τον Σεπτέμβριο για ένα ιδιωτικό διήμερο πάρτι προσωπικού, η φαρμακοβιομηχανία ζήτησε από τους καλεσμένους να μη δημοσιεύσουν φωτογραφίες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπό τον φόβο των επιπτώσεων, σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης.
Και αυτήν την εβδομάδα, μετά από μήνες συζητήσεων σχετικά με την αύξηση των δημόσιων δαπανών για τα φάρμακα της Novo, η εταιρεία μείωσε αθόρυβα τις τιμές του Ozempic στη Δανία κατά σχεδόν το ένα τρίτο.
Προς το παρόν, η Novo έχει ένα σχεδόν εικονικό καθεστώς μεταξύ των Δανών -συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών. Υπάρχει μια «ακραία πολιτική προσοχή» στη Novo, δήλωσε ο Christoph Houman Ellersgaard, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων της Κοπεγχάγης που ερευνά τις δανέζικες ελίτ. Ωστόσο, η Novo βρίσκεται σε λεπτή θέση. Εάν συνεχίσει να επεκτείνεται, θα αυξηθεί και η δύναμη και η επιρροή που ασκεί στη Δανία.
O «κίνδυνος Nokia»
Και αν η Novo παραπατήσει ή πέσει, η οικονομία και η κοινωνία της χώρας θα αισθανθούν τις επιπτώσεις.
Οι οικονομολόγοι το αποκαλούν αυτό «κίνδυνο Nokia», αναφερόμενοι στον φινλανδικό γίγαντα των τηλεπικοινωνιών, η κατάρρευση του οποίου, αρχής γενομένης από την πρώτη δεκαετία του 2000, παρέσυρε ολόκληρη την οικονομία της χώρας. Η παρακμή της τότε τηλεφωνικής εταιρείας δεν εξαφάνισε μόνο χιλιάδες θέσεις εργασίας, αλλά οι αλυσιδωτές επιπτώσεις επεκτάθηκαν στα φινλανδικά πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα, που όλοι τους βασίζονταν στην επιτυχία της. Ορισμένοι βλέπουν ήδη παραλληλισμούς.
«Αν η Novo συνεχίσει να αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της ανάπτυξης της δανέζικης οικονομίας, τότε υπάρχει πρόβλημα όταν η ροή κερδών από τη Novo συρρικνώνεται», δήλωσε ο Herman Mark Schwartz, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, ο οποίος ερευνά μικρές χώρες που εξαρτώνται δυσανάλογα από μεμονωμένες επιχειρήσεις.
«Και θα συρρικνωθεί», πρόσθεσε.
Novo city
Η Novo λειτουργεί στο Κάλουντμποργκ από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, παράγοντας εκεί περίπου τη μισή ινσουλίνη του κόσμου. Τώρα, η φαρμακοβιομηχανία ξοδεύει 60 δισεκατομμύρια κορώνες (8,6 δισεκατομμύρια δολάρια) για να χτίσει και να ανακαινίσει ένα σύμπλεγμα εργοστασίων μέσα στο συγκρότημά της, το οποίο έχει μέγεθος μεγαλύτερο από το μισό της οικονομικής περιοχής του Λονδίνου. Μεταξύ των φαρμάκων που θα παράγουν είναι και η σεμαγλουτίδη.
Η γύρω περιοχή που μεταμορφώνεται έχει ονομαστεί Novo city. Η Novo και το ίδρυμα που ελέγχει τα τρία τέταρτα των μετοχών της με δικαίωμα ψήφου συμβάλλουν στη χρηματοδότηση ενός σιδηροδρομικού σταθμού, ενός κολεγίου βιοτεχνολογίας και ενός ερευνητικού εργαστηρίου στην περιοχή. Δύο πανεπιστήμια σχεδιάζουν να ξεκινήσουν προγράμματα σπουδών στο Κάλουντμποργκ και κατασκευάζεται αυτοκινητόδρομος που θα συνδέει την πόλη με την πρωτεύουσα.
Η ευημερία της Novo ευνοεί και την πόλη Κάλουντμποργκ. Τα έσοδα από τους εταιρικούς φόρους της Novo εκτιμάται ότι έχουν υπερδεκαπλασιαστεί από το 2011 και το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί κατά περίπου δύο τρίτα. Το 2022, η οικονομία του δήμου επεκτάθηκε κατά 27%. Καθώς τα ταμεία των εταιρικών φόρων έχουν διογκωθεί, οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι μείωσαν έξι φορές τους φόρους τα τελευταία δέκα χρόνια και επένδυσαν σε πρωτοβουλίες όπως ένα νέο λιμενικό πάρκο.
Οι τοπικές επιχειρήσεις έχουν επωφεληθεί σημαντικά από το λεγόμενο φαινόμενο Novo. Σύμφωνα με τον 61χρονο δήμαρχο της πόλης Μάρτιν Νταμ, κάθε νέα θέση εργασίας στη Novo δημιουργεί τρεις αλλού, και η εταιρεία αναμένει ότι η κατασκευή της στο Κάλουντμποργκ θα δημιουργήσει 1.200 νέες θέσεις εργασίας.
Οι δεσμοί της Novo με το University College Absalon
Μία από τις πιο σημαντικές πηγές προσλήψεων της εταιρείας είναι το University College Absalo, το οποίο μετέφερε το campus του στο Κάλουντμποργκ δίπλα στο εργοστάσιο της Novo το 2021, μετά από δωρεά 4,2 εκατομμυρίων δολαρίων από την φαρμακοβιομηχανία.
Οι δεσμοί μεταξύ της Novo Nordisk και της Absalon υπερβαίνουν τις μεγάλες τις μεγάλες δωρεές. Η Novo προσφέρει πρακτικές άσκησης σε φοιτητές, διοργανώνει επισκέψεις στο εργοστάσιο, δωρίζει εξοπλισμό στο κολέγιο, προσκαλεί καθηγητές και κάνει προτάσεις για τον καλύτερο τρόπο βελτιστοποίησης του προγράμματος σπουδών του ιδρύματος ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες της εταιρείας. Οι φοιτητές, κυρίως από το εξωτερικό, προσελκύονται στο πρόγραμμα βιοτεχνολογίας του Absalon λόγω της σχεδόν εγγυημένης θέσης εργασίας στη Novo ή σε μία από τις άλλες βιομηχανικές εταιρείες της πόλης. Πολλοί εργάζονται με μερική απασχόληση στη Novo ενώ σπουδάζουν.
Όλα αυτά είναι μέρος ενός αναδυόμενου ερευνητικού κόμβου. Το 2022, η περιοχή υποδέχθηκε ένα εργαστήριο που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Novo, όπου οι μεταπτυχιακοί φοιτητές συνεργάζονται με την φαρμακοβιομηχανία και τις τοπικές εταιρείες σε έρευνες που σχετίζονται με τα φαρμακευτικά προϊόντα και τη βιοπαραγωγή. Αργότερα φέτος, το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας -που επίσης υποστηρίζεται από το ίδρυμα- και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης θα εγκαινιάσουν την πανεπιστημιούπολη Absalon, προσφέροντας πτυχία προσαρμοσμένα στη βιοτεχνολογία.
Καθώς τα έσοδα της Ozempic και της Wegovy αυξήθηκαν ραγδαία στη Novo, οι επιχορηγήσεις συνεχίζουν να αυξάνεται. Το 2023, το Ίδρυμα Novo Nordisk χορήγησε το ποσό ρεκόρ των 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε έργα που σχετίζονται με την καινοτομία και την επιστήμη.
Κανένα άλλο ίδρυμα στη Δανία -συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με μεγάλες εταιρείες όπως η Carlsberg, η Lego και η Maersk- δεν πλησιάζει την εμβέλεια του Novo. Το ίδρυμα υποστηρίζει το 27% της ιατρικής έρευνας της Δανίας. Χρηματοδοτεί το έργο και τους μισθούς 9.500 επιστημόνων – σχεδόν τόσων όσοι εργάζονται στην ίδια τη Novo. Πέρυσι, το ίδρυμα απένειμε το πρώτο βραβείο αριστείας για την παχυσαρκία σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη Μελέτη της Παχυσαρκίας. Ο νικητής ήταν ένας ερευνητής από το Κέντρο Βασικής Μεταβολικής Έρευνας του Ιδρύματος Novo Nordisk στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.
Οι ανησυχίες για το χρηματοδοτικό αποτύπωμα της Novo
Οι ανησυχίες σχετικά με την ακαδημαϊκή ελευθερία και τις ερευνητικές προτεραιότητες έχουν αυξηθεί παράλληλα με το χρηματοδοτικό αποτύπωμα της Novo.
Η Wiebke Marie Junk, αναπληρώτρια καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, η οποία ερευνά το lobbying, δήλωσε ότι ο κίνδυνος που δυνητικά ενέχει μια μεγάλη εταιρεία όπως η Novo είναι ότι τα συμφέροντά της θα μπορούσαν να επισκιάσουν ή ακόμη και να θέσουν σε κίνδυνο την εργασία πάνω σε άλλα θέματα ή απόψεις. «Με αυτές τις μεγάλες επενδύσεις στην κοινωνική πρόοδο έρχεται και η ικανότητα να καθορίζουν την ατζέντα», είπε. Επειδή τα πανεπιστήμια στη Δανία πρέπει να συγχρηματοδοτούν τις επιχορηγήσεις, ορισμένοι εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις μεγάλες δωρεές του ιδρύματος που δεσμεύουν χρήματα και πόρους των πανεπιστημίων.
«Δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε μια μεγάλη επιτυχημένη εταιρεία που προσπαθεί να συμβάλει στη δανέζικη κοινωνία σαν κακοποιό» δήλωσε ο Junk. «Αλλά θα πρέπει να είμαστε σε θέση να συζητήσουμε για το πώς επηρεάζεται η δημοκρατία μας από το γεγονός ότι αυτές οι εξελίξεις ενδεχομένως μετατοπίζουν την εξουσία».
Οι πολιτικοί δεσμοί και οι λομπίστες της Novo
Νωρίτερα φέτος, ένα μικρό σκάνδαλο ξέσπασε στο Κάλουντμποργκ όταν οι κάτοικοι έμαθαν ότι οι δημοτικοί άρχοντες είχαν συναντηθεί πίσω από κλειστές πόρτες με στελέχη και λομπίστες της Novo τουλάχιστον 14 φορές από τα τέλη του 2019. Οι ατζέντες των συναντήσεων έδειξαν ότι οι εκπρόσωποι της εταιρείας είχαν εμβαθύνει σε αστικά ζητήματα, την ποιότητα του δημοτικού σχολείου, την υπερφορτωμένη αγορά κατοικίας του Κάλουντμποργκ, ζητήματα γύρω από την αστική ανάπτυξη, γεγονός που οι ντόπιοι δεν το είδαν καθόλου «καλό μάτι». Η πολιτική πρόσβαση αυτού του είδους είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη στη Δανία, η οποία υπερηφανεύεται για την ισονομία της.
Σημειώνεται ότι η άνοδος της Novo εξασφάλισε πρόσβαση σε υψηλόβαθμους πολιτικούς και επιρροή στην εθνική πολιτική. Ο Jorgensen, διευθύνων σύμβουλος της Novo, είναι τώρα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της κεντρικής τράπεζας της Δανίας. Ο Mads Krogsgaard Thomsen, διευθύνων σύμβουλος του Ιδρύματος Novo Nordisk και πρώην επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης της Novo, δήλωσε ότι συναντάται «πολύ συχνά» με υπουργούς της κυβέρνησης για να συγκρίνουν σημειώσεις σχετικά με το πού κατευθύνεται η Δανία. Η υπουργός Παιδείας και Έρευνας Christina Egelund ανακοίνωσε τον Νοέμβριο ότι η κυβέρνηση θα εξετάσει μέτρα για την προσέλκυση περισσότερων διεθνών φοιτητών στη Δανία, αφού η εταιρεία κατέστησε σαφές ότι αυτό αποτελεί ζήτημα.
Στο παρελθόν οι πολιτικοί ήταν πρόθυμοι να κάνουν προσαρμογές για να κρατήσουν τις μεγάλες εταιρείες ευχαριστημένες – το 2007, η κυβέρνηση άλλαξε ένα προτεινόμενο φορολογικό νομοσχέδιο αφού η Maersk, η πιο πολύτιμη εταιρεία της Δανίας εκείνη την εποχή, απείλησε να μεταφέρει ορισμένες μονάδες της στο εξωτερικό. Όμως η γραμμή μεταξύ της προστασίας του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος μιας εταιρείας και της παροχής προνομιακής μεταχείρισης μπορεί μερικές φορές να είναι θολή.
Οι εμπειρογνώμονες έχουν προειδοποιήσει ότι η αυξανόμενη εξάρτηση της Δανίας από τη Novo καθιστά δυσκολότερο για τους εκλεγμένους αξιωματούχους και τους δημόσιους υπαλλήλους να αμφισβητήσουν όρους που ωφελούν την εταιρεία και το ίδρυμά της.
Ο Jorgensen, διευθύνων σύμβουλος της Novo, έχει δηλώσει ότι η εταιρεία δεν επιδιώκει ειδική μεταχείριση στην εγχώρια αγορά της. Ωστόσο, έχει επωφεληθεί από την laissez-faire προσέγγιση της χώρας στην τιμολόγηση των φαρμάκων. Οι φαρμακοβιομηχανίες στη Δανία είναι ελεύθερες να καθορίζουν τις δικές τους τιμές – μια πολιτική που προέκυψε ως αποτέλεσμα της μεγάλης φαρμακοβιομηχανίας της χώρας, δήλωσε ο Jakob Kjellberg, καθηγητής και οικονομολόγος στον τομέα της υγείας στο Δανέζικο Κέντρο Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών. Αυτό επέτρεψε στη Novo να χρεώνει σχεδόν διπλάσια τιμή ανά δόση Ozempic από ό,τι στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές αγορές, ενώ μια γενναιόδωρη πολιτική επιστροφής χρημάτων για το φάρμακο σημαίνει ότι η δημόσια ασφάλιση καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του κόστους.
Η πολιτική αυτή οδήγησε σε ένα τεράστιο λογαριασμό για το δημόσιο σύστημα υγείας της Δανίας. Οι δανέζικες αρχές δαπάνησαν 200 εκατομμύρια δολάρια για το Ozempic το 2023 – το 8% του συνόλου των δαπανών για φάρμακα και διπλάσιο ποσό από το προηγούμενο έτος. Οι αξιωματούχοι προειδοποίησαν ότι εάν το κόστος συνεχίσει να αυξάνεται, θα χρειαστούν περικοπές.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
