Η ΝΔ από το 41% των εκλογών του 2023 έπεσε στο 28% των ευρωεκλογών και οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν περαιτέρω απώλειες. Τι φταίει γι’ αυτό; Ίσως η απάντηση κρύβεται σε μια αναδρομή για το τι έγινε και τι όχι από τον Ιανουάριο του 2016, όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης εκλεγόταν πρόεδρος της ΝΔ, εγκαινιάζοντας τις πολιτικές του «αμφίπλευρου ανοίγματος» για τη μεγάλη Κεντροδεξιά.
Το αμφίπλευρο άνοιγμα της ΝΔ βασίστηκε τόσο «από τα κάτω», όσο και «από τα πάνω». Από τα κάτω, με τον προσεταιρισμό των λεγόμενων κεντρώων ψηφοφόρων, στερώντας μάλιστα από το ΠΑΣΟΚ το «οξυγόνο» για την ανάκαμψή του (μόνο παροδικά το ΠΑΣΟΚ εμφανίστηκε να έχει προβάδισμα στον χώρο του Κέντρου, αμέσως μετά την επανεκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη, το περασμένο φθινόπωρο. Σύντομα όμως αυτό το πλεονέκτημα εξανεμίστηκε). Η «από τα πάνω» διεύρυνση ήρθε με την ενσωμάτωση στο κυβερνητικό σχήμα, από το 2019 κιόλας, στελεχών εκτός της ΝΔ, προερχόμενα τα περισσότερα από τον χώρο του πάλαι ποτέ κραταιού ΠΑΣΟΚ.
Το πείραμα ξεκίνησε με την ανάδειξη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην ηγεσία της ΝΔ και απέδωσε τα μέγιστα με την επικράτηση του κόμματος στις εκλογές του 2019. Οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την αμφίπλευρη κυριαρχία του κυβερνώντος, πλέον, κόμματος. Οι πολίτες αναζητούσαν σταθερότητα μετά τις δραματικές συνέπειες-οικονομικές και κοινωνικές-της δεκαετούς κρίσης και των μνημονίων. Παράλληλα, το λεγόμενο «αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο», συμπεριλαμβανομένων όλων των τάσεων, συσπειρώθηκε στη ΝΔ, με αποτέλεσμα την ήττα και τελικά, το 2023, την εκλογική συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ. Το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο ένωνε τόσο την παραδοσιακή βάση της ΝΔ, όσο και τους οπαδούς του Κέντρου, που ζητούσαν μετ’ επιτάσεως τομές και μεταρρυθμίσεις -αυτές που ο Κυριάκος Μητσοτάκης περιέγραφε στον πολιτικό του λόγο.
Ωστόσο, η σύνθεση της πολιτικής και κοινωνικής πλειοψηφίας που πέτυχε ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ήταν μια εφάπαξ πράξη, ούτε συνοδευόταν από ένα «λευκό συμβόλαιο» απεριόριστής διάρκειας. Ήταν φανερό από την πρώτη στιγμή ότι η διατήρηση του αμφίπλευρου πλεονεκτήματος ήταν μια δύσκολη άσκηση ισορροπιών, πρωτοβουλιών ή και εμπνεύσεων, που θα κέρδιζαν διαρκώς την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των πολιτών, των συνιστωσών που έδιναν το μεγάλο πλεονέκτημα στη ΝΔ να κυβερνά χωρίς αντίπαλο. Επιπλέον, απαιτούσε μια ευνοϊκή για τη χώρα μας διεθνή τάξη πραγμάτων. Η διαχείριση της πανδημίας και των συνεπειών της -με απρόσμενο μοχλό το Ταμείο Ανάκαμψης-, αλλά και κρίσιμων θεμάτων, όπως το μεταναστευτικό και η κρίση με την Τουρκία, προσέδιδαν πόντους αξιοπιστίας στην κυβέρνηση. Κάπως έτσι φτάσαμε στις αναμετρήσεις του 2023, με την αυτοδυναμία Νο 2 της ΝΔ και την κατά κράτος ήττα του ΣΥΡΙΖΑ.
Η αμφισβήτηση του αμφίπλευρου ανοίγματος της ΝΔ
Όμως ήδη από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του ίδιου χρόνου τα σημάδια κόπωσης και απορρύθμισης άρχισαν να γίνονται φανερά. Αντίρροπες τάσεις άρχισαν να θέτουν σε αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα του αμφίπλευρου ανοίγματος. Τα πρώτα σύννεφα στην πολιτική κυριαρχία του Κυριάκου Μητσοτάκη άρχισαν να διαφαίνονται στον ορίζοντα, χωρίς πάντως την απειλή ενός αντίπαλου πολιτικού δέους. Θα καταγράψουμε εδώ τα επιφαινόμενα μιας διπλής απογοήτευσης. Από τη μια, πολλοί υποστηρικτές της κυβέρνησης από τον χώρο του Κέντρου άρχισαν να ασκούν κριτική για υπαναχώρηση στο μέτωπο των μεταρρυθμίσεων, για ατολμία στη λήψη μέτρων στην Παιδεία, την Υγεία, την καθημερινότητα των πολιτών, για μια ρητορική περί «επιτελικού κράτους» χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο.
Από την άλλη, οι παραδοσιακοί της ΝΔ άρχισαν να μέμφονται τον πρωθυπουργό για τις επιλογές του να δίνει τα κρίσιμα κυβερνητικά πόστα σε προερχόμενους από το ΠΑΣΟΚ και όχι σε πιστά στην παράταξη στελέχη. Υπήρξε όμως και μια άλλη, πιο σοβαρή αφαίμαξη. Πολλοί ψηφοφόροι που στήριξαν τη ΝΔ από το 2019 σταδιακά άρχισαν να μετατοπίζονται δεξιότερα σε μικρότερα κόμματα. Από το αμφίπλευρο άνοιγμα περάσαμε στις αμφίπλευρες απώλειες. Φάνηκε στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, καταγράφεται στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις.
Από πολλές απόψεις, η μέχρι πριν από λίγο καιρό επιτυχημένη πολιτική διεύρυνσης δέχτηκε διπλό πλήγμα με δύο βασικούς καταλύτες. Η κρίση που γιγαντώθηκε, δύο χρόνια μετά το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, ήρθε να κάνει το εγχείρημα των συνθέσεων ακόμα πιο δύσκολο, καθώς η κρίση εμπιστοσύνης τόσο από τη μία, όσο και την άλλη πλευρά, ενισχύθηκε. Παράλληλα, οι τεκτονικές αλλαγές σε διεθνές επίπεδο, με τις πρωτοβουλίες Τραμπ στο Ουκρανικό, στη Μέση Ανατολή, στην υπονόμευση της ενότητας της Ε.Ε., φέρνουν τα πάνω-κάτω στις βεβαιότητες της χώρας μας για τα διεθνή στηρίγματα, τις συμμαχίες. Κυρίως όμως ο «τραμπισμός» έχει αντανάκλαση και στο εσωτερικό της χώρας, με το ποσοστό αυτών που δηλώνουν συμπάθεια στους ακροβατισμούς του Αμερικανού προέδρου να αγγίζει το 40%!
Είμαστε συνεπώς κοντά στο τέλος ενός εγχειρήματος που ξεκίνησε πριν από 6 και κάτι χρόνια, αλλά περνά πλέον από Συμπληγάδες, με απροσδιόριστες συνέπειες; Αυτό είναι ένα βασικό ερώτημα για τη βιωσιμότητα και τις προοπτικές της κυβέρνησης το προσεχές διάστημα. Και βέβαια, το ότι κανένα άλλο κόμμα στην αντιπολίτευση δεν έχει καν τις προϋποθέσεις ή την ικανότητα να επαναλάβει ένα ανάλογο πείραμα, κάνει τα πράγματα δυσκολότερα για τη χώρα…
