Οι νοσταλγοί του δικομματισμού και η αρχή της πολιτικής αβεβαιότητας

Η Ιαπωνία είναι μια ακόμη χώρα που προστίθεται στο πάνθεον της μη αυτοδυναμίας, έπειτα από χρόνια μονοκομματικής διακυβέρνησης -από το 2009- του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος. Δεν ξεχνάμε και τη γειτονική μας Βουλγαρία, που έπειτα από αλλεπάλληλες εκλογές τα τελευταία χρόνια, το πρώτο κόμμα πρέπει να συμμαχήσει με άλλα τρία ή τέσσερα μικρότερα, εάν θέλει να κυβερνήσει.

Στην Ελλάδα όμως φυσά άλλος άνεμος τελευταία. Με τη δημοσκοπική άνοδο του ΠΑΣΟΚ μετά την επανεκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη ως προέδρου του κόμματος, άρχισαν να προβάλλονται εκ νέου τα σενάρια αναβίωσης του δικομματισμού. Δύο πόλοι -η ΝΔ, που ήδη κυβερνά από το 2019, και το ΠΑΣΟΚ, που εμφανίζεται ως η ανοδική δύναμη της αντιπολίτευσης, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοκαταστρέφεται-, εμφανίζονται ως η πολιτική λύση της επόμενης μέρας.

Η λύση του «δικομματισμού τρίτης νέας γενιάς» εμπεριέχει, για να τα λέμε όλα, και μια δόση νοσταλγίας για τη μακρά επικράτηση του μοντέλου μετά το 1974, όταν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ κυβερνούσαν αυτοδύναμα διά της εναλλαγής στην εξουσία. Λίγοι πάντως θιασώτες ενός νέου δικομματισμού επικαλούνται το εφήμερο δίπολο ΝΔ με ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, που ως «δικομματισμός δεύτερης γενιάς» εμφανίστηκε στο πολιτικό στερέωμα στο τέλος της μνημονιακής φάσης και την απαρχή μιας εποχής πολιτικής σταθερότητας και οικονομικής ανάκαμψης. Ο λόγος; Η αλλαγή σελίδας για τη χώρα και οι διαδοχικές εκλογικές ήττες του ΣΥΡΙΖΑ, που τον οδήγησαν στα σημερινά φαινόμενα αποσύνθεσης…

Πέρα όμως από τη νοσταλγία, υπάρχει και μια δόση αφέλειας και αποδοχής μιας ευθύγραμμης εξέλιξης της πολιτικής γραμμής: το ΠΑΣΟΚ θα συνεχίζει να ανεβαίνει και κάποια στιγμή θα φτάσει σε ποσοστά που θα του επιτρέπουν να κυβερνήσει -ποσοστά της τάξης του 35% και βάλε. Η ΝΔ, παράλληλα, ξεκινά από καλύτερη αφετηρία, παρά τις απώλειές της, και φτάνει ξανά στον πολυπόθητο στόχο της αυτοδυναμίας για τρίτη τετραετία. Και ζήσαμε εμείς καλά…

Πόσο πιθανό είναι να ακολουθήσουν τα πολιτικά πράγματα αυτήν την τροχιά; Το λιγότερο πιθανό, με βάση τα σημερινά δεδομένα και τις τάσεις που διαγράφονται για το άμεσο μέλλον. Ας δούμε μερικές μόνο παραμέτρους που ευνοούν τα σενάρια πολιτικού ζιγκ-ζαγκ.

Η τάση στην Ευρώπη δεν κατευθύνεται στο μοντέλο των αυτοδύναμων, μονοκομματικών κυβερνήσεων. Σχεδόν παντού σαρώνουν οι πολυκομματικοί κυβερνητικοί σχηματισμοί -αλλού με επιτυχία, αλλού όχι, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Υπάρχουν βεβαίως εξαιρέσεις -ενδεικτικά αναφέρουμε την περίπτωση Ορμπάν στην Ουγγαρία, αλλά και τα βάσανα της μειοψηφικής κυβέρνησης Μπαρνιέ στη Γαλλία-, που μάλλον επιβεβαιώνουν τον κανόνα των συμμαχικών κυβερνητικών σχημάτων.
Με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, η ΝΔ είναι δύσκολο να καταγράψει ποσοστά της τάξης του 40% -όπως έγινε στις αναμετρήσεις από το 2019-, ενώ για το ΠΑΣΟΚ είναι ακόμα πιο δύσκολο, έως αδύνατον. Άρα, εφόσον δεν αλλάξει ο εκλογικός νόμος, η πιο πιθανή εξέλιξη θα είναι η αναζήτηση συμμαχιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Κι εδώ, είναι αλήθεια, αρχίζουν τα δύσκολα για τα κόμματα εξουσίας, με ποιον θα συμμαχήσουν.
Με την επίκληση της δικομματικής εναλλαγής και, άρα, αυτοδυναμίας επιχειρείται η δαιμονοποίηση της προοπτικής συμμαχικών κυβερνήσεων. Ακόμα χειρότερα, οι συμμαχικές κυβερνήσεις -με απεμπόληση της αυτοδυναμίας- εμφανίζονται ως ισοδύναμο της κυβερνητικής αστάθειας. Αγνοείται το γεγονός ότι στα χρόνια της μνημονιακής λαίλαπας ήταν οι κυβερνήσεις συνεργασίας που σήκωσαν το βάρος της ευθύνης για την εφαρμογή των μνημονίων. Άλλωστε, υπάρχουν και τα παραδείγματα χωρών όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, που με τη συναίνεση των βασικών πολιτικών δυνάμεων ξεπέρασαν την κρίση σε σύντομο χρονικό διάστημα (βλ. Τάκη Παππά, Παράδοξη Χώρα, εκδόσεις Πατάκη).
Με αφορμή την τελευταία διαπίστωση, ας θυμίσουμε ότι ο μεταπολιτευτικός δικομματισμός «ανδρώθηκε» στη μη επίτευξη συναινέσεων σε βασικές κατευθύνσεις για τη χώρα, κάτι που οδήγησε σε ολιστική αντιπαλότητα τους δύο μεγάλους -ας θυμηθούμε την οξύτητα και τακτική ρήξης από το κόμμα που ερχόταν στην αντιπολίτευση (παραδόξως, οι διαχρονικές «συναινέσεις» των δύο μεγάλων για παροχές, διορισμούς, κατασπατάληση κοινοτικών πόρων κ.λπ. οδήγησαν στη γιγάντωση του χρέους και έστειλαν τη χώρα στα βράχια)…

Συνεπώς, το ερώτημα που ανακύπτει είναι μήπως πρέπει επιτέλους να αποσαφηνιστεί ότι άλλο πράγμα το μοντέλο διακυβέρνησης και άλλο η διασφάλιση πολιτικής σταθερότητας. Κι ακόμη, μήπως τελικά το θέμα δεν είναι ποιος θα συμμαχήσει με ποιον, αλλά τι πολιτικές μπορούν να εφαρμοστούν για να θωρακίσουν τη χώρα στα δύσκολα χρόνια που έρχονται. Επιπλέον, μήπως τελικά έφτασε ο καιρός, οι μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις του τόπου να αντιληφθούν ότι το σχήμα «δεξιά-αντιδεξιά» έχει ξεπεραστεί από τη ζωή και πως η σκληρή πραγματικότητα απαιτεί μια άλλου είδους στρατηγική, που δεν θα είναι της λογικής «ή αυτοί ή εμείς», αλλά ενός «συμβολαίου» κοινής στόχευσης στα βασικά; Και στο κάτω κάτω της γραφής, μήπως αντί για τα δημοσκοπικά ευρήματα, τα εκλογολογικά μαγειρέματα και άλλα σενάρια «υψηλής πολιτικής» θα πρέπει τα κόμματα που επιζητούν την κυβερνησιμότητα -και αναφέρομαι εκτός από τη ΝΔ, που κάτι ψηλαφεί τελευταία, στο ανερχόμενο δημοσκοπικά ΠΑΣΟΚ- να στραφούν στα ζητήματα της καταραμένης καθημερινότητας, που βασανίζουν τους συμπολίτες μας;

Διαβάστε επίσης

Ο τουρισμός φέρνει τους εφοπλιστές στην… ξηρά

Εκλογές ΗΠΑ 2024: Το μαύρο κουτί και οι κώδικες ασφαλείας απέναντι στη νοθεία

Πρόγραμμα Απόλλων: Παράταση προθεσμιών για τις Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών