THEPOWERGAME
Το 2023 σημαδεύτηκε από μια τριπλή εκλογική αναμέτρηση: δύο κάλπες για την ανάδειξη κυβέρνησης και μια για την Αυτοδιοίκηση. Αυτή η εκλογική δοκιμασία κατέρριψε μύθους, ανέτρεψε αιτήματα δεκαετιών, κλόνισε παραδοσιακές πολιτικές δομές. Καταγράφηκαν σοβαρές αλλαγές και μετατοπίσεις, μερικές από τις οποίες δεν κέρδισαν το μερίδιο της δημοσιότητας που τους άξιζε. Ωστόσο, για όλες αυτές τις διεργασίες, ο επίλογος είναι πιθανό να αρχίσει να γράφεται με τις ευρωεκλογές του 2024.
Απλή αναλογική και mea culpa
Τον Ιούλιο του 2016, ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας θεώρησε ότι η καθιέρωση της απλής αναλογικής θα αποτελούσε το πολιτικό σωσίβιο του ΣΥΡΙΖΑ για το μέλλον. Οι εκλογές στις 21 Μαΐου 2023 έγιναν με το σύστημα αυτό, αλλά οδήγησαν σε νίκη της ΝΔ και καταβαράθρωση του ΣΥΡΙΖΑ. Ήταν τέτοιο το σοκ, ώστε ο Αλέξης Τσίπρας, την επομένη των εκλογών αναφωνούσε το «mea culpa»: «Η απλή αναλογική έχει υποστεί μια στρατηγική ήττα», δήλωνε και ο ίδιος προδιέγραφε την οριστική ταφή ενός εκλογικού συστήματος που επί δεκαετίες ήταν σημαία για την Αριστερά: «πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όταν χάνεται ιστορικά μια ευκαιρία, πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια2, ίσως και δεκαετίες για να αποκτήσει εκ νέου νόημα αυτή η συζήτηση». Ένα μήνα μετά, με σύστημα πλέον ενισχυμένης αναλογικής, η ΝΔ κέρδιζε την αυτοδυναμία και ο ΣΥΡΙΖΑ γνώριζε το δεύτερο και πιο οδυνηρό μέρος της εκλογικής του συντριβής.
Αυτοδυναμία: Το ελληνικό παράδοξο
Η ακύρωση της απλής αναλογικής συνοδεύτηκε από την ενίσχυση της αυτοδυναμίας ως μοντέλου διακυβέρνησης της χώρας. Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για ένα ελληνικό πολιτικό παράδοξο, αν αναλογιστεί κανείς ότι στην Ευρώπη, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, εδώ και χρόνια οι κυβερνήσεις είναι είτε προϊόν συμμαχιών είτε κομμάτων που εξασφαλίζουν ψήφο ανοχής από μικρότερα κόμματα. Στη μεταμνημονιακή Ελλάδα, η βραχεία περίοδος συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έληξε το 2019 με την αυτοδυναμία της ΝΔ. Τέσσερα χρόνια μετά, η αυτοδυναμία της ΝΔ επαναβεβαιώνεται με το ποσοστό του 41%. Μάλιστα, δεν περνά απαρατήρητο πως η κυριαρχία της ΝΔ και του Κυριάκου Μησοτάκη επιβεβαιώνεται δημοσκοπικά μέχρι σήμερα, παρά τις επιπτώσεις από τη διαχείριση σοβαρών προβλημάτων.
Ποιος θυμάται το «ώριμο φρούτο»;
Η αντοχή της ΝΔ και οι εκλογικές της επιτυχίες στην τριπλή εκλογική αναμέτρηση του 2023 έχουν κάνει κομμάτια και θρύψαλα ένα ακόμη φαινόμενο που γνώρισε μέρες δόξας την εποχή του παντοδύναμου δικομματισμού: τη θεωρία του «ώριμου φρούτου». Τα δύο μεγάλα κόμματα της πρώιμης μεταπολίτευσης, το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, επωφελήθηκαν από την τακτική της «ήσσονος προσπάθειας». Το κυβερνών κόμμα εμφάνιζε σημάδια φθοράς, ιδιαίτερα κατά τη δεύτερη τετραετία άσκησης της εξουσίας. Το αντιπολιτευόμενο καραδοκούσε στη γωνία, εκμεταλλευόμενο την κόπωση αυτή- και τούμπαλιν. Στην πραγματικότητα, αυτό που κατέρρευσε ήταν το δικομματικό μοντέλο εξουσίας- τόσο με τη βαθιά κρίση της περασμένης δεκαετίας, που τσάκισε τα κόμματα εξουσίας όσο και με τον «υβριδικό δικομματισμό» της εποχής ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, που έληξε το 2019. Έτσι, στις εκλογές του 2023, η λογική του «ώριμου φρούτου» δεν έπληξε τη ΝΔ, που κέρδισε την αυτοδυναμία, με την Αριστερά να παύει να είναι «κυβερνώσα». Ο «δεύτερος θάνατος» του δικομματισμού είχε επέλθει.
Το τέλος της «κυβερνώσας Αριστεράς»
Οι εκλογές του 2023 σηματοδότησαν και το τέλος της «κυβερνησιμότητας» του ΣΥΡΙΖΑ. Έπεσαν τίτλοι τέλους στο πείραμα της «κυβερνώσας Αριστεράς», που αναδείχτηκε στη θυελλώδη περίοδο της κρίσης και των μνημονίων, δεν ευδοκίμησε όμως σε συνθήκες κανονικότητας και ανάπτυξης. Η ολοκλήρωση αυτού του κύκλου σηματοδότησε και το τέλος των προσδοκιών για συμμαχικά σχήματα, για προοδευτικές κυβερνήσεις, στα οποία επένδυσε την εναλλακτική του πρόταση ο ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά. Τελικά ούτε το «δόλωμα» της απλής αναλογικής στις εκλογές του Μαΐου 2023 στάθηκε ικανό να δελεάσει κυρίως το ΠΑΣΟΚ, αλλά και άλλες μικρότερες δυνάμεις. Η δεινή ήττα που ακολούθησε στην κάλπη του Ιουνίου, έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ να κινείται πέριξ του 17% και έκτοτε, δημοσκοπικά, να σημειώνει περαιτέρω πτώση. Ήταν τέτοιο το μέγεθος της κατάρρευσης ώστε να τίθεται σε αμφισβήτηση ακόμα και ο ρόλος του ΣΥΡΙΖΑ ως αξιωματική αντιπολίτευση-δεχόμενος την πίεση από το ΠΑΣΟΚ και πληγωμένος από τις μετεκλογικές διασπάσεις και αποχωρήσεις.
Και τώρα τι γίνεται;
Η νέα χρονιά έχει ένα ορόσημο: τις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024. Θα είναι για όλα τα πολιτικά κόμματα μια δοκιμασία, αλλά σε ποιο βαθμό και με ποιες συνέπειες; Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να αμβλύνει τη δυσφορία της κοινής γνώμης για θέματα όπως η ακρίβεια, η ασφάλεια. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με νέο Πρόεδρο θα επιχειρήσει μια αναβάπτιση, την ώρα που το ΠΑΣΟΚ του κ. Ανδρουλάκη θέλει να εμφανίσει το κόμμα του στη δεύτερη θέση και να παίξει τον ρόλο του βασικού αντιπάλου της ΝΔ. Οι μικρότερες διάσπαρτες δυνάμεις θα επιδιώξουν να εκπροσωπηθούν στη Βουλή, εκμεταλλευόμενοι το φαινόμενο της «χαλαρής ψήφου».
Όμως, ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Το σύνολο του πολιτικού συστήματος, το 2024, θα βρεθεί αντιμέτωπο με μια εντελώς καινούργια πολιτική ατζέντα, σε ένα ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον: Η κλιματική κρίση, το μεταναστευτικό, ο επίμονος πληθωρισμός αλλά και η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ψηφιακή έκρηξη, οι κυβερνοεπιθέσεις και η οικονομία του κρυπτονομίσματος-να μερικές από τις προκλήσεις, απέναντι στις οποίες το κόμματα στέκονται με αμηχανία. Οι ευρωεκλογές θα είναι το πρώτο crash test για την ικανότητα των κομμάτων να αρθρώσουν έναν μοντέρνο προγραμματικό λόγο.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
