Το τέλος του μεταμνημονιακού δικομματισμού

Το 2019, η ΝΔ κατακτούσε την αυτοδυναμία με 39,85%, με τον ΣΥΡΙΖΑ να συγκεντρώνει το όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό του 31,53%. Αν κάποιος συνυπολόγιζε και το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ (8,10%), η ισοδυναμία ανάμεσα στη ΝΔ και το (υποθετικό) μέτωπο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ ήταν εξόφθαλμη.

Τρεις εκλογικές αναμετρήσεις και δεκάδες δημοσκοπήσεις μετά, το σκηνικό εμφανίζεται εντελώς διαφορετικό: Πλέον η ΝΔ εμφανίζεται κυρίαρχη, έχοντας κερδίσει για δεύτερη φορά την αυτοδυναμία, με τον ΣΥΡΙΖΑ να υφίσταται εκλογική συντριβή και να παρασέρνει στο γκρεμό τις όποιες θεωρίες για «μεταμνημονιακό δικομματισμό» ή για μελλοντική επικράτηση της «κυβερνώσας Αριστεράς». Η τάση αυτή έρχεται να επιβεβαιώσει και το τελευταίο κύμα δημοσκοπήσεων, με κύριο χαρακτηριστικό την περαιτέρω πτώση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ

Η συρρίκνωση του ΣΥΡΙΖΑ -και η αδυναμία του να ανακάμψει- είναι ο καταλύτης για την αδυναμία ανασύνθεσης ενός κεντροαριστερού πόλου, που θα ήταν το αντίβαρο στην υπεροχή της ΝΔ. Το κενό στην Κεντροαριστερά μετατρέπεται σε κενό της αντιπολίτευσης, η οποία μάλιστα υπό τα σημερινά δεδομένα, βρίσκεται σε πλήρες αδιέξοδο. Από τη μια, η διείσδυση του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κέντρο, από την άλλη ένας αλλοπρόσαλλος μικρομεγαλισμός του ΣΥΡΙΖΑ, την τετραετία που ήταν αξιωματική αντιπολίτευση, συνέτριψαν την ελληνική πατέντα του «μικρού δικομματισμού» στη μεταμνημονιακή εποχή αλλά και τις αυταπάτες του Αλέξη Τσίπρα για «προοδευτική διακυβέρνηση». Βέβαια, επί της ουσίας, ο πρώην πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα δίκιο: για να λειτουργήσει στην Ελλάδα-και όχι μόνο- το δικομματικό σύστημα δεν χρειάζεται απλώς ένας πόλος-αντίβαρο στην κυριαρχία της ΝΔ αλλά και η δυνατότητα ο πόλος αυτός να έχει τη ρεαλιστική δυνατότητα εναλλαγής στην εξουσία. Αυτό συνέβαινε στην Ελλάδα από τη μεταπολίτευση μέχρι την κρίση του 2009. Αυτό συμβαίνει στις ΗΠΑ, την Βρετανία και σε άλλες-όχι πολλές, είναι αλήθεια- ευρωπαϊκές χώρες.

Το γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ καταρρέει σαν χάρτινος πύργος είναι κάτι που τα ίδια τα στελέχη του αρνούνται να μελετήσουν – αντ’ αυτού επέλεξαν να προτάξουν την εκλογή νέου προέδρου στο κόμμα, με κλυδωνισμούς που προοιωνίζονται τα χειρότερα. Αλλά είναι ολοφάνερο ότι, μεταξύ άλλων, ο Αλέξης Τσίπρας οδήγησε το κόμμα του σε μια αναμέτρηση δικομματικής λογικής όταν το σύστημα είχε πάψει προ πολλού να είναι δικομματικό και εξαιρετικά ευμετάβλητο. Η εκλογική ρευστότητα άρχισε με την κρίση του 2009 και συνέχισε να χαρακτηρίζει όλες τις μετέπειτα εκλογικές αναμετρήσεις. Ο δείκτης Petersen εμφανίζει την εκλογική ρευστότητα από τη μεταπολίτευση μέχρι το 2009 γύρω στο 10%. Αυτή εκτινάχθηκε το 2019, μετά από δέκα χρόνια κρίσης, στο 21%, ποσοστό-ρεκόρ. Η κινητικότητα δεν έπαψε να παίζει ρόλο μέχρι σήμερα, μόνο που από αυτήν ωφελήθηκε τα μέγιστα – και εξακολουθεί να ωφελείται, όπως δείχνουν οι μετρήσεις – η ΝΔ.

Είναι ενδεικτικό τι έγραφε μόλις το 2021 ο όψιμος σύμβουλος του Αλέξη Τσίπρα, Νίκος Μαραντζίδης: «Οι εκλογές του 2019 ξανάβαλαν το κομματικό σύστημα σε ράγες δικομματισμού… Κάποιοι προ(σ)βλέπουν, και άλλοι φοβούνται, πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα καταρρεύσει και θα ξαναγίνει μικρό κόμμα. Στην πολιτική ποτέ μην λες ποτέ, όμως κάτι τέτοιο δεν δείχνει ορατό σήμερα.» Τελικά έγινε ορατό στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, με τους πολιτικούς συσχετισμούς να προσομοιάζουν με την κυριαρχία του Χέλμουτ Κολ στην Γερμανία ή τη μακρόχρονη παρουσία των Χριστιανοδημοκρατών στις κυβερνήσεις της Ιταλίας.

Δεν είναι λίγοι πάντως αυτοί που υποστηρίζουν ότι το αντιπολιτευτικό κενό πρέπει να καλυφθεί, αφενός γιατί υπήρχε επί μακρόν η διπολική λογική στο πολιτικό μας σύστημα, αφετέρου γιατί η έλλειψη άλλου πόλου ευνοεί τις συνθήκες πολιτικής μονοκρατορίας. Όπως σημειώνει ο πολιτικός αναλυτής Ευτύχης Βαρδουλάκης, «αυτό ούτε ο κόσμος το επιθυμεί ούτε η ΝΔ θα έπρεπε να το θέλει καθώς-όπως έλεγε ο Μιτεράν- ‘στην πολιτική εκτός από φίλους χρειάζεσαι και εχθρούς’. Η ανισορροπία όμως δημιουργεί και προϋποθέσεις περαιτέρω αστάθειας και οι πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις έδειξαν ότι το πολιτικό σύστημα παραμένει ευμετάβλητο.»

Ωστόσο, αυτό που διαφαίνεται είναι πώς, πλέον, η Αριστερά δεν είναι σε θέση να αποτελέσει τον κινητήριο μοχλό για μια ανασύνταξη του αντιπολιτευτικού χώρου. Ο ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε πρόεδρο, ο κ. Κασσελάκης μπορεί να γοήτευσε την πλειοψηφία όλων όσοι προσήλθαν στις εσωκομματικές κάλπες, σε επίπεδο κοινωνίας όμως κινείται με χαμηλές πτήσεις. Πολύ περισσότερο, που η κοινή γνώμη αδυνατεί να κρίνει το νέο Πρόεδρο ως αριστερό ηγέτη: στη δημοσκόπηση της GPO, η καταλληλόλητα του κ. Κασσελάκη να κυβερνήσει στη θέση του Κυρ. Μητσοτάκη είναι μόλις στο 12,1%, πίσω από τον κ. Ανδρουλάκη (13,8%), με κυρίαρχο τον Κυρ. Μητσοτάκη (48%). Ο δρόμος για την εναλλαγή μοιάζει αδιάβατος…

Προς απογοήτευση μάλιστα του κ. Τσακαλώτου, στην ίδια μέτρηση, μόλις το 6,1% θεωρεί τον κ. Κασσελάκη αριστερό. Το 17,4% τον θεωρεί κεντροαριστερό, το 15,6% κεντρώο- και εδώ αρχίζουν τα απρόβλεπτα: το 17% τον θεωρεί κεντροδεξιό και το 14,3% δεξιό… Υπάρχει και ένα 20,2% που δεν τον κατατάσσει σε κάποια κατηγορία.

Ο δρόμος για τη διαμόρφωση του «νέου ΣΥΡΙΖΑ», συνεπώς, είναι ακόμα μακρύς και πάντως, αν κρίνουμε από το πώς κρίνει τις εξελίξεις στο κόμμα αυτό η κοινή γνώμη, είναι ανέφικτο πλέον να οραματίζεται τη μεγάλη επιστροφή στο Μαξίμου, εφόσον στην ουσία για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να αποτινάξει το «αριστερό κουκούλι». Τότε βέβαια θα μιλάμε για ένα εντελώς διαφορετικό κόμμα. Εδώ δεν συνυπολογίζονται οι συνέπειες από το ενδεχόμενο διάσπασης σε μια τέτοια στροφή.

Είναι, συνεπώς, δικαιολογημένη η διατύπωση του ερωτήματος εάν το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ μπορεί να παίξει το ρόλο ανασυγκρότησης του αντιπολιτευτικού μπλοκ, αφού η «κυβερνώσα Αριστερά» έχει βραχυκυκλώσει στον κύκλο εσωστρέφειάς της. Προσώρας, οι μετρήσεις δεν δείχνουν τέτοια δυναμική. Το ΠΑΣΟΚ αποκομίζει λίγα κέρδη από τις απώλειες του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά η επικείμενη φιλοδοξία του κ. Ανδρουλάκη-ενόψει εκλογών- να γίνει αυτό το δεύτερο κόμμα στις προτιμήσεις των πολιτών, είναι ασύμβατη με όποια λογική σύγκλισης. Συνεπώς και το όραμα της «συγκυβερνώσας κεντροαριστεράς» δεν έχει βάση, προς το παρόν τουλάχιστον. Ας κρατήσουμε όμως το μόνο σωστό από την προαναφερθείσα του κ. Μαραντζίδη: Στην πολιτική, ποτέ μη λες ποτέ.

Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!