Αν και διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες ακτογραμμές στην Ευρώπη, η Ελλάδα σήμερα παραμένει ουραγός στην ανάπτυξη τουριστικών λιμένων. Από τις 61 χωροθετημένες μαρίνες, σε λειτουργία βρίσκονται μόνο 39, ενώ οι διαθέσιμες θέσεις ελλιμενισμού ανέρχονται σε 15.015, αριθμός που την κατατάσσει πίσω ακόμη και από την Κροατία και την Πολωνία. Επιπλέον, έως το 2030 ο αριθμός των ενεργών μαρινών αναμένεται να αυξηθεί μόλις κατά 10, φτάνοντας τις 49.
Η μελέτη με τίτλο «Προτάσεις για την Ανάπτυξη Δικτύου Τουριστικών Λιμένων στην Ελλάδα», που παρουσιάστηκε στην Ημερίδα της Ένωσης Μαρινών Ελλάδος (Ε.ΜΑ.Ε.), αναδεικνύει την αδυναμία της χώρας να ανταποκριθεί στη ζήτηση για θέσεις ελλιμενισμού. Παρ’ ότι μάλιστα η μέση χωρητικότητα ανά ελληνική μαρίνα είναι σχετικά υψηλή, με 250 θέσεις, ο περιορισμένος αριθμός των υποδομών καθιστά αδύνατη την κάλυψη των αυξημένων αναγκών.
Συγκριτικά, η Σουηδία, παρά το λιγότερο ευνοϊκό κλίμα της, διαθέτει 2.000 μαρίνες και 500.000 θέσεις ελλιμενισμού, ενώ η Γαλλία ακολουθεί με 1.403 μαρίνες και 253.000 θέσεις. Ακόμα και η Πολωνία έχει ξεπεράσει την Ελλάδα, με 1.310 μαρίνες και 130.900 θέσεις. Χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, και η Ολλανδία, παρ’ όλο που αντιμετωπίζουν διαφορετικές γεωγραφικές προκλήσεις, έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν οργανωμένες και επεκτάσιμες υποδομές, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά τους.
Η Τουρκία και η Κροατία διαθέτουν λιγότερες μαρίνες (80 και 167 αντίστοιχα), αλλά με υψηλή μέση χωρητικότητα, ενώ η Πορτογαλία και η Ιρλανδία έχουν λίγες αλλά μεγάλες εγκαταστάσεις. Στον αντίποδα, η Κύπρος εμφανίζει τις χαμηλότερες επιδόσεις, με μόλις 2 μαρίνες και 420 θέσεις ελλιμενισμού, περιορίζοντας τις δυνατότητές της στον θαλάσσιο τουρισμό.
Υφιστάμενο δίκτυο
Η κατανομή των θέσεων ελλιμενισμού και διαχείμασης παρουσιάζει σήμερα σημαντικές διαφοροποιήσεις ανά γεωγραφική περιοχή, με την Αττική να διαθέτει τις περισσότερες υποδομές, ενώ άλλες περιφέρειες εμφανίζουν σαφώς περιορισμένες δυνατότητες. Συγκεκριμένα, στην Αττική συγκεντρώνονται 4.570 θέσεις σε μαρίνες, 209 σε καταφύγια, 35 σε αγκυροβόλια και 638 σε λοιπές λιμενικές εγκαταστάσεις, ενώ οι θέσεις διαχείμασης φτάνουν τις 3.021. Στη Δυτική Ελλάδα υπάρχουν 1.510 θέσεις σε μαρίνες και 175 σε καταφύγια, με 1.520 θέσεις διαχείμασης. Στο Βόρειο Αιγαίο καταγράφονται 478 θέσεις σε μαρίνες, 301 σε καταφύγια, 92 σε αγκυροβόλια και 273 σε λοιπές λιμενικές εγκαταστάσεις, ενώ οι θέσεις διαχείμασης ανέρχονται σε 557. Στην Ήπειρο υπάρχουν 297 θέσεις σε μαρίνες, 108 σε καταφύγια, 753 σε λοιπές λιμενικές εγκαταστάσεις και 402 θέσεις διαχείμασης. Τέλος, στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη οι υποδομές είναι ιδιαίτερα περιορισμένες, με 100 θέσεις σε μαρίνες, 170 σε καταφύγια και 288 σε λοιπές λιμενικές εγκαταστάσεις, ενώ οι θέσεις διαχείμασης ανέρχονται μόλις στις 180.
Η μελέτη που παρουσιάστηκε, εκτός από την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, στοχεύει ακόμη στη χαρτογράφηση προτεινόμενων περιοχών της Ελλάδας για την ανάπτυξη νέων τουριστικών λιμένων και υποδομών, με σκοπό την αύξηση των θέσεων ελλιμενισμού στη χώρα.
Αξιολόγηση 191 δήμων για δημιουργία νέων μαρινών
Σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση περιοχών για τη δημιουργία νέων μαρινών, η έρευνα αναφέρει ότι από τις 60 Περιφερειακές Ενότητες και 204 παράκτιους δήμους στην Ελλάδα, 13 δήμοι εξαιρέθηκαν από την αξιολόγηση, με αποτέλεσμα να εξεταστούν συνολικά 191 δήμοι. Σύμφωνα με την αξιολόγηση 191 παράκτιων δήμων, ο Δήμος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων καταλαμβάνει την πρώτη θέση, ακολουθούμενος από τους Δήμους Σκιάθου, Μυκόνου και Πειραιά, επιβεβαιώνοντας τη σημασία των τουριστικών και ναυτιλιακών κέντρων.
Στη δεκάδα περιλαμβάνονται επίσης οι Δήμοι Λευκάδας, Σκοπέλου, Πρέβεζας, Ρόδου, Πάτμου και Καλαμαριάς. Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στην 11η θέση, ενώ ακολουθούν σημαντικοί τουριστικοί και παράκτιοι δήμοι, όπως η Ζάκυνθος, τα Μέγαρα και η Κως. Στη εικοσάδα συναντάμε τους Δήμους Λέρου, Αλίμου, Παλαιού Φαλήρου και Ραφήνας-Πικερμίου, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία τόσο των αστικών παράκτιων περιοχών, όσο και των νησιωτικών δήμων για τη ναυτιλιακή και τουριστική ανάπτυξη.
Κριτήρια χωροθέτησης νέων μαρινών
Η ανάπτυξη τουριστικών λιμένων στην Ελλάδα απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό, βασισμένο σε συγκεκριμένα κριτήρια χωροθέτησης. Σύμφωνα με σχετική μελέτη, καταγράφηκαν 39 παράμετροι που επηρεάζουν την επιλογή τοποθεσιών για νέες μαρίνες, εκ των οποίων επιλέχθηκαν 23 βασικά κριτήρια.
Οι μεταφορικές υποδομές παίζουν πρωτεύοντα ρόλο, καθώς η εγγύτητα σε αεροδρόμια, λιμάνια και εθνικό οδικό δίκτυο διευκολύνει την πρόσβαση και ενισχύει την επισκεψιμότητα. Παράλληλα, οι τουριστικές και τοπικές υπηρεσίες, όπως η εστίαση (HORECA), οι τραπεζικές συναλλαγές και η εμπορική δραστηριότητα, προσδίδουν προστιθέμενη αξία στις μαρίνες και προσελκύουν περισσότερους επισκέπτες.
Η ύπαρξη βασικών υποδομών, όπως η ηλεκτρική ενέργεια, η παροχή νερού και οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, θεωρούνται απαραίτητες για τη λειτουργικότητα και τη βιωσιμότητα των νέων μαρινών. Εξίσου σημαντικός είναι ο περιβαλλοντικός παράγοντας, με την ασφάλεια, την εγγύτητα σε προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις να καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την τελική επιλογή.
Τέλος, τα κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια, όπως η πληθυσμιακή πυκνότητα, το επίπεδο ασφάλειας, η δυναμική της τοπικής κοινωνίας και η πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής, διαμορφώνουν το συνολικό πλαίσιο ανάπτυξης. Η αξιολόγηση αυτών των παραμέτρων διασφαλίζει ότι οι νέες μαρίνες θα είναι όχι μόνο βιώσιμες, αλλά και επωφελείς για τις τοπικές κοινότητες και τον τουριστικό τομέα της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτό, ο πρόεδρος της Ένωσης Μαρινών Ελλάδας (Ε.ΜΑ.Ε.), κ. Σταύρος Κατσικάδης, δήλωσε για τη μελέτη ότι πρόκειται για μία πολύ αξιόλογη προσπάθεια συγκέντρωσης, ανάλυσης και επεξεργασίας δεδομένων που αφορούν τους τουριστικούς λιμένες σε όλη την Επικράτεια. Σύμφωνα με τον ίδιο: «Η μελέτη δεν έχει στόχο να υποδείξει συγκεκριμένα σημεία για την κατασκευή νέων μαρινών, αλλά να παρέχει ενημέρωση σχετικά με την ελκυστικότητα των περιοχών -είτε διαθέτουν ήδη μαρίνες, είτε όχι. Συγκεκριμένα, το μέρος που πρέπει να γίνει μία μαρίνα προϋποθέτει ανάλυση πολλών συνδυαστικών μεταβλητών και επιχειρηματικών παραμέτρων, λεπτομερή αξιολόγηση των ιδιαίτερων τοπικών χαρακτηριστικών, καθώς και πρόβλεψη των μελλοντικών αναπτύξεων και των επενδύσεων σε κρίσιμες υποδομές στις εκάστοτε περιφέρειες. Έκαστο ενδιαφερόμενο μέρος, όπως είναι η Πολιτεία, οι επαγγελματίες του Yachting, οι εκπρόσωποι και λειτουργοί των μαρινών, οι υποψήφιοι επενδυτές, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι επιχειρηματίες της εφοδιαστικής αλυσίδας, ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει διαφορετικά τον οδηγό της μελέτης, ανάλογα σε ποια μεριά στέκεται και από ποια οπτική γωνία αντιμετωπίζει το ζήτημα».
Όπως προσθέτει: «Από το 2020 οι μαρίνες στην Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Αττική, καταγράφουν αυξημένες πληρότητες. Τα τελευταία τρία χρόνια η Ελλάδα αναδεικνύεται ως ο προορισμός με τη μεγαλύτερη ζήτηση στη Μεσόγειο για μεγάλα σκάφη αναψυχής και η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια».
Οι προκλήσεις
«Η ανάπτυξη του δικτύου των μαρινών στη χώρα μας», όπως υποστηρίζει ο κ. Κατσικάδης, «συνοδεύεται από σημαντικές προκλήσεις, όπως η γραφειοκρατία, οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση των έργων, το υψηλό επενδυτικό ρίσκο και η έλλειψη κινήτρων χρηματοδότησης. Το πλέον κρίσιμο ζήτημα είναι η ανάγκη εξορθολογισμού του θεσμικού πλαισίου. Πρέπει να προχωρήσουμε σε στοχευμένες θεσμικές παρεμβάσεις ώστε να διαμορφώσουμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την προσέλκυση επενδύσεων.
Βασικά στοιχεία αυτής της προσπάθειας είναι η ταχύτερη αδειοδότηση, η απλοποίηση των διαδικασιών, η μείωση των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και ο κεντρικός συντονισμός. Η πρόσφατη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων χωροταξικού σχεδιασμού των τουριστικών λιμένων, που βρίσκονται σε οργανισμούς λιμένων και ζώνες λιμένων, από το υπουργείο Τουρισμού στο υπουργείο Ναυτιλίας σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής για τη χωροθέτηση και λειτουργία των μαρινών και των καταφυγίων που υπάγονται στη νέα αυτή ρύθμιση. Ο στόχος μας είναι να ανοίξει ο δρόμος για πιο γρήγορη αδειοδότηση και για τη δημιουργία νέων θέσεων ελλιμενισμού σε λιμένες και λιμενικές ζώνες».
Προστιθέμενη αξία
Οι μαρίνες προσφέρουν σημαντική προστιθέμενη αξία τόσο στην οικονομία όσο και στο περιβάλλον και την τοπική κοινωνία. Κάθε 100 θέσεις ελλιμενισμού δημιουργούν 6 άμεσες και 100 έμμεσες θέσεις εργασίας, ενώ η οικονομική τους συμβολή είναι ιδιαίτερα σημαντική. Για κάθε 1 ευρώ που δαπανάται σε τέλη ελλιμενισμού, επιπλέον 5 έως 10 ευρώ διοχετεύονται σε γενικές προμήθειες, καύσιμα, επισκευές, συντήρηση, φορολογία, μισθοδοσία και λοιπά λειτουργικά έξοδα. Παράλληλα, η μέση τουριστική δαπάνη των επισκεπτών στις μαρίνες είναι περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη από εκείνη των επισκεπτών του ξενοδοχειακού τουρισμού, ενισχύοντας περαιτέρω την τοπική οικονομία.
Επιπλέον, η λειτουργία των μαρινών αποδίδει στο Δημόσιο έσοδα άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ από ΦΠΑ και ενοίκια. Η ανάπτυξή τους συνεισφέρει στην αρχιτεκτονική αναβάθμιση των παράκτιων περιοχών, διασφαλίζοντας ελεγχόμενη δόμηση, αισθητική βελτίωση, πολιτιστική αναβάθμιση, καθώς και τάξη και ασφάλεια στη χερσαία ζώνη. Παράλληλα, εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση στο παραλιακό μέτωπο, ενισχύοντας την ποιότητα ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών.
Οι μαρίνες προωθούν επίσης τις ναυταθλητικές δραστηριότητες, όπως οι σχολές ιστιοπλοΐας, ενισχύοντας τη ναυτική εκπαίδευση και τον θαλάσσιο τουρισμό. Τέλος, η λειτουργία τους διέπεται από αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους, περιλαμβάνοντας μέτρα για καθαριότητα, διαχείριση αποβλήτων, σχέδια αντιρρύπανσης και ηλεκτροδότηση των σκαφών χωρίς εκπομπές καυσαερίων, συμβάλλοντας έτσι στη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών.
