Τα πάνω-κάτω έχει φέρει ο πόλεμος στην Ουκρανία στην παγκόσμια ναυτιλία, έναν χρόνο μετά το ξέσπασμά του. Κυρώσεις, απαγορεύσεις και περιορισμοί δεν είναι κάτι ξένο για τη ναυτιλία (π.χ. πετρελαϊκό εμπάργκο στο Ιράν). Ωστόσο, στην περίπτωση της Ρωσίας, η επίδραση των μέτρων αυτών είναι πολυεπίπεδη, καθώς αποτελεί όχι μόνο μία από τις μεγαλύτερες παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και σιτηρών. Έτσι, επηρεάζει το εμπόριο στο μεγαλύτερο μέρος των κατηγοριών πλοίων, από φορτηγά πλοία και δεξαμενόπλοια, μέχρι πλοία μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Η αναδιάταξη των εμπορικών διαδρομών σε όλες αυτές τις κατηγορίες έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα, τα οποία ασφαλώς ωθούν και τις ναυτιλιακές εταιρείες σε αναπροσαρμογή της εμπορικής και επενδυτικής τους στρατηγικής.
Οι σημαντικότερες μεταβολές έχουν επέλθει στον τομέα των δεξαμενόπλοιων. Η Ρωσία αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα πετρελαίου και ντίζελ παγκοσμίως. Έτσι, ο πόλεμος έχει διαφοροποιήσει πλήρως τα δεδομένα. Σύμφωνα με τον αναλυτή της Evercore ISI, Τζον Τσάπελ: «Ο πόλεμος αυτός είναι το γεωπολιτικό γεγονός της γενιάς μας. Είναι πιθανό να αλλάξει τις θαλάσσιες ροές της πιο σημαντικής πρώτης ύλης (πετρέλαιο) για χρόνια». Σύμφωνα με τον κ. Τσάπελ, ο ανασχεδιασμός του παγκόσμιου εμπορικού χάρτη βρίσκεται στο ξεκίνημά του.
Την 5η Φεβρουαρίου απαγορεύτηκαν οι εισαγωγές διυλισμένων προϊόντων πετρελαίου από την ΕΕ, ενώ δύο μήνες νωρίτερα, την 5η Δεκεμβρίου, είχαν απαγορευτεί και οι αντίστοιχες εισαγωγές αργού πετρελαίου. Ταυτόχρονα, η ΕΕ, οι χώρες του G7, η Ιαπωνία και η Αυστραλία, απαγόρευσαν την παροχή ναυτιλιακών υπηρεσιών, μεταξύ των οποίων και ασφαλιστική κάλυψη, στα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν φορτία πετρελαίου σε χώρες εκτός ΕΕ, που έχουν πωληθεί σε τιμή υψηλότερη από το πλαφόν που έχει τεθεί. Με τον τρόπο αυτόν, στόχος είναι ναι μεν να ρέει το ρωσικό πετρέλαιο προς χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα, αλλά με χαμηλότερη τιμή, άρα κι έσοδα για τη Ρωσία. Στην πράξη, αυτό που συμβαίνει είναι τα φορτία να μεταφέρονται μέσω ενός «σκιώδους» στόλου από δεξαμενόπλοια, τα οποία διαχειρίζονται φορείς εκτός του δυτικού χρηματοοικονομικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτόν όμως, ένα σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου στόλου έχει εξέλθει των παραδοσιακών εμπορικών διαδρομών, περιορίζοντας την προσφορά πλοίων.
Άλλη μια σημαντική επίπτωση του πολέμου είναι ότι τα πλοία καλούνται να διανύσουν πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις. Αυτό επίσης περιορίζει την προσφορά (καθώς μειώνεται η διαθεσιμότητα των πλοίων) και επομένως λειτουργεί υπέρ της ανόδου των ναύλων. Για παράδειγμα, το ρωσικό πετρέλαιο που μεταφερόταν διά θαλάσσης στη γειτονική ΕΕ τώρα μετακινείται σχεδόν αποκλειστικά σε μακρινές χώρες, στην Ινδία και την Κίνα. Το ίδιο συμβαίνει και με τη μεταφορά ντίζελ. Στο μέλλον η Αφρική και η Λατινική Αμερική επίσης θα αποτελέσουν προορισμούς-«κλειδιά» για τα διυλισμένα προϊόντα πετρελαίου της Ρωσίας, ιδίως βενζίνες και πετρέλαιο κίνησης.
Το βέβαιο είναι ότι δεν φαίνεται να έχουν περιοριστεί οι ροές ρωσικού πετρελαίου και διυλισμένων προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού. Τον Ιανουάριο οι ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου ανήλθαν σε 3,5 εκατ. βαρέλια/ημέρα και τον Φεβρουάριο σε 3,3 εκατ. βαρέλια/ημέρα. Σε σχέση με το αντίστοιχο δίμηνο του 2021, πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καταγράφεται αύξηση της τάξεως του 23%. Αντίστοιχα, την ίδια περίοδο οι εισαγωγές πετρελαίου από την ΕΕ σημειώνουν αύξηση κατά 20% σε σχέση με το 2021.
Σημαντικές ήταν οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία και στις μεταφορές ξηρού χύδην φορτίου μέσω φορτηγών πλοίων, τομέας όπου πρωταγωνιστούν τα ελληνικά συμφέροντα. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Star Bulk, Πέτρο Παππά, το 2022, το παγκόσμιο εμπόριο σιτηρών υποχώρησε κατά 3,1%, καθώς ο πόλεμος επηρέασε τις εξαγωγές της Ουκρανίας, η οποία είναι υπεύθυνη για το 10% της αγοράς. Οι εξαγωγές άρχισαν να αποκαθίστανται σταδιακά από τον Αύγουστο του 2022 και μετά. Ως αποτέλεσμα των σχετικών πρωτοβουλιών, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, οι ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών και καλαμποκιού ήταν υψηλότερες σε σχέση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας.
Σημαντική ήταν η επίδραση του πολέμου και στο εμπόριο άνθρακα (κάρβουνο), με τη Ρωσία να αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο εξαγωγέα στον κόσμο. Από τον Αύγουστο του 2022 έχουν απαγορευτεί οι εισαγωγές ρωσικού άνθρακα στην ΕΕ. Έτσι, με τις τιμές του φυσικού αερίου να εκτινάσσονται, η ΕΕ εισήγαγε μεγάλες ποσότητες άνθρακα από την Κολομβία, τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική, φτάνοντας τα 12,7 εκατ. τόνους τον προηγούμενο Δεκέμβριο. Τον φετινό Ιανουάριο οι εισαγωγές άνθρακα της ΕΕ αυξήθηκαν κατά 30,5% σε ετήσια βάση.
Μετά τις κυρώσεις, οι εξαγωγές ξηρού χύδην φορτίου της Ρωσίας οδεύουν, όπως και στην περίπτωση του πετρελαίου, σε πιο μακρινούς προορισμούς, όπως την Κίνα και την Ινδία. Η τελευταία ιδίως, αποτελεί βασικό υποδοχέα άνθρακα από τη Ρωσία, έχοντας τριπλασιάσει τις εισαγωγές της σε σχέση με πριν από έναν χρόνο. Στην ουσία, λοιπόν, οι κυρώσεις προς τη Ρωσία δεν έχουν αναστείλει το εμπόριο, αλλά έχουν αλλάξει τους προορισμούς του. Τα φορτία εξακολουθούν να βρίσκουν τρόπους να βρεθούν εκεί που υπάρχει ζήτηση.
